Papa 14. Leo'nun İznik ziyareti: Hristiyanların birliği mümkün mü?

İlk yurt dışı seyahatini 27-30 Kasım tarihleri arasında Türkiye’ye gerçekleştirmekte olan Papa 14. Leo’nun buradaki programının kalbinde Birinci İznik Konsili’nin 1700'üncü yıl dönümü var.

M.S. 325’te, 300’ü aşkın Hristiyan din adamının katılımıyla gerçekleştirilen bu konsilde, İsa Peygamber’in 'ilahi' olduğu ve Teslis inancı (Baba Tanrı, Oğul Tanrı ve Kutsal Ruh) kabul edildi. Bugün halen, bazı gruplar dışında tüm Hristiyan dünyası bu inancı benimsiyor.

Papa 14. Leo ve İstanbul Rum Ortodoks Patriği Bartholomeos, Hristiyanlık dünyası için büyük öneme sahip bu konsili anmak için cuma günü birlikte bir ayin yönetecek. İznik’teki bu buluşmaya 20 Hristiyan topluluğun temsilcileri ile çok sayıda inanan katılacak. Vatikan’ın 'ekümenik dua buluşması' diye açıkladığı tören, Birinci Konsil’in toplandığı yer olduğu düşünülen Aziz Neophytos Bazilikası’nın kalıntıları önünde yapılacak.

Papa, Birinci İznik Konsili’nin, tüm Hristiyanların birliğini için kendilerine rehberlik etmesi gereken bir pusula olduğunu ifade etmişti. Papa, bu çağrısını İznik’te de Patrik Bartholomeos ile birlikte yineleyecek.

Vatikan, konsilin yıl dönümü için Papa’nın gerçekleştireceğini belirttiği Türkiye ziyareti kapsamında ‘Tek Rab, tek iman, tek vaftiz’ mottosunu belirledi.

Ukrayna krizi ekümenik buluşma arzusunu gölgeledi

Ancak yaşanan jeopolitik krizler Papa ile Patriğin birlik, ekümenik buluşma ve diyalog temennilerini imkânsız kılıyor.

Rusya'nın Ukrayna'daki savaşının ve özellikle Moskova'nın diğer Ortodoks kiliseleriyle eşit şartlarda diyaloğa girmek istememesinin gölgesi İznik buluşmasının üzerine düştü.

Ortodoksluk içindeki gerginlikler, özellikle İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi ve Rus Ortodoks Kilisesi gibi iki ana kutup arasında son yıllarda daha da kötüleşti. Zaten kırılgan olan bu denge, Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin 2018 yılında Rusya’dan ayrılarak bağımsız kilise kurmasıyla sarsıldı.

Ukrayna bu kararını, Patrik Bartholomeos’tan bir kararname alarak hayata geçirdi. Ortodoks dünyasında "eşitler arası birinci" (primus inter pares) kabul edilen İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi, kiliselere bağımsızlık tanıma hakkını kendisinde görüyor.

Ukrayna'daki kilise üzerinde 300 yıldan fazladır süren etkisini kaybeden Moskova'daki kilise de tepkisini, İstanbul'daki patrikhane ile tüm bağlarını koparma kararı alarak gösterdi.

Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesi ve Moskova destekli muhaliflerin Ukrayna'nın doğusunda 2014 yılında başlattıkları ayaklanma, Ukrayna'da bağımsız kilise isteyenlerin sayısının artmasına neden olmuştu.

İznik buluşması beklenenden sönük geçecek

Nisan’da hayatını kaybeden Papa Francesco ile Patrik Bartholomeos, İznik’te konsili anma töreni kararını bu krizden önce, bütün kiliselerin temsilcilerinin katılımı umuduyla 2014 yılında almıştı.

Selefinin vasiyetini yerine getirmeye çalışan Papa 14. Leo, göreve geldikten sonra verdiği bir mülakatta bu buluşmayı, ekümenizmi yeniden canlandırmaya çalışmak için doğru bir fırsat olarak gördüğünü söylemişti.

Ancak Rus Ortodoks Kilisesi Patriği Krill’in bu dua törenine davet edilip edilmediği net değil. Uzmanlar, davet edilse bile Krill’in, Patrik Bartholomeos’la bir araya geleceğine ihtimal vermiyordu. Ortodoks dünyasından bazı dini temsilcilerin de Rusya’ya yakın olmalarından dolayı bu etkinliğe katılmayacağı belirtiliyor.

Tüm bu zorluklara rağmen Papa 14. Leo umudunu kaybetmemiş görünüyor. ABD’li ruhani lider, geçen hafta Birinci İznik Konsili’nin yıl dönümü için bir belge yayımladı. Papa, Hristiyanların birliğinin, bölünmüş ve birçok çatışmayla parçalanmış bir dünyada, barış ve uzlaşıya katkı sağlayabileceğini ifade etti.

Hristiyanlık Tarihi Uzmanı Alberto Melloni, aynı inanca sahip olmalarına rağmen daha ortak Paskalya tarihi ve bazı ritüeller gibi konularda bile anlaşamayan kiliselerin birleşmesini uzak bir ihtimal olarak görüyor.

Hristiyanlık dünyasında derin yaralar: Büyük Bölünme ve Reform

Hristiyanlığın doğuşundan itibaren farklı gruplar ortaya çıktı. Ancak aynı inanca sahip olmalarına karşın temelinde teolojik ve siyasi nedenler olan iki büyük ayrılık, Hristiyan dünyasında derin yaralar açtı.

Merkezi bir otorite kurmak isteyen papa liderliğindeki Roma ile onunla pek çok açıdan farklı görüşlere sahip olan Doğu’daki kiliseler arasındaki anlaşmazlıklar 1054’te kırılma noktasına geldi. “Büyük Bölünme” sonucu Papa ile İstanbul Patriği karşılıklı olarak birbirini aforoz etti.

Kiliseler arasındaki bu aforozların kaldırılması 1965’i bulurken bundan sonra göreve gelen papalar hep Ortodoks dünyasıyla yakınlık mesajları verdi. Bu nedenle, 6. Paul hariç diğer dört papa da Türkiye’yi ziyaretlerini İstanbul Rum Ortodoks Kilisesi’nin kurucusu olduğu öne sürülen Aziz Andreas’a adanmış yortunun kutlandığı Kasım sonuna denk getirdi.

Öte yandan diğer büyük ayrılık ise, 16. yüzyılda Martin Luther'in önderliğinde başlayan Reform hareketiyle oldu ve bu, Hristiyanlığın üçüncü büyük mezhebi Protestanlığın doğmasına yol açtı.

Katoliklik, Ortodoksluk ve Protestanlık Hristiyanlığın üç büyük mezhebi, ancak onların altında çok sayıda farklı kilise ve mezhep de bulunuyor.

Ziyaretin logosu inanca adandı

Vatikan, Papa’nın Türkiye ziyaretine ilişkin bir logo ve motto hazırladı. İznik Konsili’nin 1700. yıl dönümü için hazırlanan ve ''Türkiye’ye Apostolik Yolculuk” denen açıklamada, logonun, Asya ve Avrupa’nın buluşmasını ve Tanrı ile insanlık arasında köprü olan Mesih’i simgeleyen Çanakkale Köprüsü’nü içerdiği belirtildi. Köprünün altındaki dalgaların ise, İznik Gölü’nü ve vaftiz sularını çağrıştırdığı bildirildi.

Köprünün sağında, Katoliklerin bu yıl kutladığı 2025 Jübile Yılı’nın haçı görülürken, iç içe geçmiş üç halkanın ise Teslis’i temsil ettiği vurgulandı ve mottonun “Tek Rab, tek iman, tek vaftiz” olduğu belirtildi.

Türkiye’deki programının ardından 2 Aralık’a kadar ziyaret edeceği Lübnan’a gidecek olan Papa 14. Leo, 30 Kasım pazar günü İstanbul’dan ayrılacak.