Ιταλία: Είναι σεξουαλική βία χωρίς "ελεύθερη και πραγματική συναίνεση" - Pd και FdI μαζί σε μία ιστορική μεταρρύθμιση

Σε ένα συχνά πολωμένο πολιτικό κλίμα, σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα όπως η σεξουαλική βία, οι κομματικές διαφορές φαίνεται να εξαφανίζονται για μια φορά.

Η Επιτροπή Δικαιοσύνης της Βουλής των Αντιπροσώπων ενέκρινε τροπολογία, αποτέλεσμα συμφωνίας μεταξύ του Δημοκρατικού Κόμματος και της Fratelli d'Italia, η οποία επαναπροσδιορίζει το έγκλημα της σεξουαλικής βίας βάσει της αρχής της ελεύθερης και πραγματικής συναίνεσης.

Η τροπολογία, η οποία υποβλήθηκε από τις εισηγήτριες Michela Di Biase (PD) και Carolina Varchi (FdI), υποστηρίχθηκε άμεσα από τις επικεφαλής των δύο κομμάτων, Elly Schlein και Giorgia Meloni. Κοινοβουλευτικές πηγές κάνουν λόγο για επαφές τις ημέρες που προηγήθηκαν της συμφωνίας.

'Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός για τον ιταλικό ποινικό κώδικα. Το νέο αυτό κείμενο αντιπροσωπεύει μια μεγάλη πολιτισμική αλλαγή, διότι πολύ συχνά γινόμαστε μάρτυρες του γεγονότος ότι οι γυναίκες αναγκάζονται να δικαιολογούνται ακόμη και μπροστά στη βία που έχουν υποστεί. Το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός", δήλωσε ο Di Biase κατά τη διάρκεια των διαδικασιών της Επιτροπής.

Η πρόθεση είναι σαφής: να ξεπεραστεί η αντίληψη της σεξουαλικής βίας που βασίζεται μόνο στον σωματικό εξαναγκασμό ή τις απειλές και να δοθεί έμφαση στην ιδέα ότι αυτό που μετράει είναι η ελεύθερη συμμετοχή του εμπλεκόμενου προσώπου.

Από το άρθρο 609-bis στους νέους κανόνες για τη συναίνεση

Το άρθρο 609-bis του Ποινικού Κώδικα εισήχθη με τον νόμο αριθ. 66 του 1996, ενοποιώντας τις διάφορες περιπτώσεις σεξουαλικής βίας και μεταφέροντας το θέμα από τη σφαίρα των δημοσίων ηθών σε εκείνη των εγκλημάτων κατά του προσώπου: μια αλλαγή παραδείγματος που έθεσε τη σεξουαλική ελευθερία στο επίκεντρο.

Με την πάροδο των ετών, η νομολογία επιβεβαίωσε ότι για τη στοιχειοθέτηση του αδικήματος δεν απαιτείται ούτε λιβιδινική πρόθεση ούτε σωματική βία υπό στενή έννοια, αλλά αρκεί να παραβιάζεται η σεξουαλική ελευθερία του προσβεβλημένου προσώπου.

Αργότερα, με τον νόμο αριθ. 69/2019 (τον λεγόμενο "Κόκκινο Κώδικα"), οι ποινές αυξήθηκαν από 6 σε 12 έτη και εισήχθησαν συγκεκριμένες επιβαρυντικές περιστάσεις. Τώρα, η τροπολογία που εγκρίθηκε στην Επιτροπή κάνει μια τομή: η απουσία ελεύθερης και πραγματικής συναίνεσης καθίσταται συστατικό στοιχείο του εγκλήματος της σεξουαλικής βίας.

Από το παρελθόν στο παρόν: σύγκριση με το προηγούμενο κείμενο

Στο κείμενο που ίσχυε πριν από την τροποποίηση, το αδίκημα βασιζόταν σε συμπεριφορές όπως η βία, η απειλή ή η κατάχρηση εξουσίας και έκανε διάκριση μεταξύ "εξαναγκασμού" και "επαγωγής".

Με το νέο κείμενο που ενέκρινε η Επιτροπή, η λογική αλλάζει: δεν εξετάζεται μόνο το μέσο (βία, απειλή, παρακίνηση), αλλά και το αποτέλεσμα σε σχέση με το άλλο πρόσωπο, το οποίο πρέπει να έχει δώσει ελεύθερη και πραγματική συγκατάθεση. Το νέο κείμενο ορίζει ότι

• όποιος διαπράττει ή προτρέπει σε σεξουαλικές πράξεις χωρίς την ελεύθερη και πραγματική συναίνεση του προσβαλλόμενου προσώπου τιμωρείται με φυλάκιση έξι έως δώδεκα ετών,
• η συναίνεση ορίζεται ως "ελεύθερη, συνειδητή και απερίφραστη εκδήλωση της βούλησης του προσώπου να συμμετάσχει στη σεξουαλική πράξη", η οποία ισχύει για όλη τη διάρκεια της πράξης και μπορεί να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή,
• η συναίνεση που αποκτάται με εξαναγκασμό, κατάχρηση εξουσίας, απειλή, εξαπάτηση ή με εκμετάλλευση κατάστασης σωματικής ή ψυχικής ευαλωτότητας του θύματος δεν είναι έγκυρη.Ο ορισμός αυτός είναι σύμφωνος με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και τη νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, το οποίο έχει ήδη αναγνωρίσει τη σεξουαλική βία ακόμη και σε περίπτωση απουσίας σωματικής αντίστασης. Ο νόμος αποσαφηνίζει περισσότερο τη διάρκεια της συναίνεσης και τη δυνατότητα ανάκλησης, θεσπίζοντας ένα σύγχρονο νομικό πλαίσιο που σέβεται τα δικαιώματα του ατόμου.

Η μεταρρύθμιση και ο αντίκτυπός της στην κοινωνία

Η σεξουαλική βία εξακολουθεί να αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους δείκτες της έμφυλης βίας στην Ιταλία και παγκοσμίως. Αν και τα στατιστικά στοιχεία δεν αποκαλύπτονται πάντοτε με λεπτομέρεια, είναι γνωστό ότι η πλειονότητα των θυμάτων είναι γυναίκες και ότι το πλαίσιο της ευαλωτότητας (σωματική, ψυχολογική, οικονομική) είναι συχνά παρόν.

Συνεπώς, η εισαγωγή της αρχής της ελεύθερης και τρέχουσας συναίνεσης έχει τόσο κανονιστική όσο και πολιτιστική σημασία: αφενός, ενισχύει τη νομική προστασία των θυμάτων και, αφετέρου, σηματοδοτεί μια αλλαγή στην κοινωνική αντίληψη - ότι μια σεξουαλική πράξη χωρίς συναίνεση δεν αποτελεί γκρίζα ζώνη, αλλά παράνομη πράξη.

Η διακομματική συμφωνία στην Επιτροπή στέλνει επίσης ένα σημαντικό πολιτικό μήνυμα: να αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα όχι ως σύγκρουση μεταξύ ευθυγραμμίσεων, αλλά ως κοινή ευθύνη απέναντι στην προστασία του ατόμου και την ατομική ελευθερία.

Από την Επιτροπή, έχει προγραμματιστεί να περάσει στη Βουλή των Αντιπροσώπων τη Δευτέρα 17 Νοεμβρίου και στη συνέχεια στη Γερουσία.