Έλεγχος γεγονότων: Χρησιμοποιεί η Κίνα το TikTok για να «αποβλακώσει» τα παιδιά στην Ευρώπη;

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ισχυρίστηκε ότι η Κίνα προσφέρει στα παιδιά της Ευρώπης μια απλή, ψυχαγωγική έκδοση του TikTok, ενώ η εγχώρια έκδοση είναι πολύ πιο εκπαιδευτική και ωφέλιμη για τους νέους.

Μιλώντας στους αναγνώστες της περιφερειακής ημερήσιας εφημερίδας La Voix du Nord στη βόρεια Γαλλία στις 19 Νοεμβρίου, ο Μακρόν έβαλε στο στόχαστρο τις διαφορές μεταξύ της κινεζικής και της παγκόσμιας εκδοχής της εφαρμογής.

"Η δική τους έκδοση του TikTok, επειδή είναι κινεζική εταιρεία, περιορίζεται σε έναν καθορισμένο αριθμό ωρών πρόσβασης την ημέρα και το περιεχόμενο που προβάλλεται στα παιδιά είναι αποκλειστικά εκπαιδευτικό", δήλωσε ο πρόεδρος.

Συνέχισε υποστηρίζοντας ότι η Κίνα "έχει καταλάβει ότι βρισκόμαστε στη μέση ενός γνωσιακού πολέμου", προσθέτοντας ότι η στρατηγική της είναι "να εξάγει ό,τι αμβλύνει τα νεανικά μυαλά, ενώ κρατάει ό,τι κάνει τους νέους πιο έξυπνους για τον δικό της πληθυσμό".

Ναι, υπάρχει μια διαφορετική έκδοση του TikTok για την κινεζική αγορά

Η κινεζική έκδοση στην οποία αναφέρεται ο Μακρόν είναι γνωστή ως Douyin και αναπτύσσεται από την κινεζική εταιρεία λογισμικού ByteDance, στην οποία ανήκει και το TikTok.

Σε γενικές γραμμές, το Douyin και το TikTok μοιράζονται το ίδιο λογότυπο, τη δομή και την ψηφιακή αρχιτεκτονική, αλλά η βασική διαφορά μεταξύ των δύο πλατφορμών έγκειται στο κοινό τους.

Το Douyin ξεκίνησε το 2016 ειδικά για την κινεζική αγορά, ενώ το TikTok απογειώθηκε ένα χρόνο αργότερα για τους διεθνείς χρήστες, προσφέροντας διαφορετικά είδη περιεχομένου στο αντίστοιχο κοινό τους.

Η Κίνα επιβάλλει αυστηρή λογοκρισία σε όλες τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, απαγορεύοντας και φιλτράροντας οποιοδήποτε περιεχόμενο θεωρείται δυσμενές για την κυβέρνηση ή πιθανό να προκαλέσει πολιτική αστάθεια.

Αυτό είναι εμφανές στους όρους της ίδιας της πολιτικής του Douyin: περιλαμβάνουν κανόνες που απαγορεύουν το περιεχόμενο "που διαστρεβλώνει και δυσφημεί τις ωραίες πολιτιστικές παραδόσεις του έθνους, καθώς και κάθε υλικό που βλάπτει τα εθνικά αισθήματα".

Σε αυτόν τον κανονισμό προστίθεται ο νόμος της Κίνας για την προστασία των ανηλίκων, που θεσπίστηκε το 2021, ο οποίος υποχρεώνει τις κοινωνικές πλατφόρμες να εφαρμόζουν εργαλεία που περιορίζουν τη χρήση για τα παιδιά.

Ως αποτέλεσμα, η ByteDance ανακοίνωσε ένα ανώτατο όριο χρόνου οθόνης 40 λεπτών την ημέρα για τους χρήστες κάτω των 14 ετών, οι οποίοι επίσης αποκλείονται από τη χρήση της εφαρμογής μεταξύ 10 μ.μ. και 6 π.μ..

Το Douyin δείχνει "πιο έξυπνο" περιεχόμενο από το TikTok;

Για να εξακριβώσει αν οι ισχυρισμοί του Μακρόν σχετικά με το περιεχόμενο του Douyin για παιδιά είναι ακριβείς, το The Cube, η ομάδα ελέγχου γεγονότων του Euronews, χρησιμοποίησε ένα VPN για να κατεβάσει την εφαρμογή και να δημιουργήσει ένα προφίλ χρήστη 13 ετών.

Μετά από κύλιση για λίγα λεπτά, η πλατφόρμα φάνηκε να προσφέρει κυρίως εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Περιείχε βίντεο που επιδείκνυαν απλά πειράματα, όπως ένα κλιπ που έδειχνε τι συμβαίνει όταν μουλιάζετε ένα αυγό σε ξύδι, καθώς και μαθήματα αγγλικών, μουσικής και μαγειρικής.

Η παιδική λειτουργία της εφαρμογής περιλαμβάνει προηγμένες ρυθμίσεις που επιτρέπουν στους γονείς να καθορίζουν τους τύπους περιεχομένου που προτιμούν να βλέπει το παιδί τους. Αυτές οι επιλογές βοηθούν τον αλγόριθμο να προσαρμόσει τη συνιστώμενη ροή για χρήστες κάτω των 14 ετών.

Στη συνέχεια, το The Cube πραγματοποίησε την ίδια δοκιμή στο TikTok. Εκεί, η έκδοσή του για παιδιά κάτω των 14 ετών φάνηκε να παρέχει περιεχόμενο που ήταν περισσότερο ψυχαγωγικό και εστιασμένο στη διασκέδαση παρά στην εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων viral χορών και χιουμοριστικών κλιπ, μερικά από τα οποία θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως "εγκεφαλική σήψη" (brain rot).

Ωστόσο, ενώ η κύρια ροή "For You" του TikTok δεν περιλαμβάνει αποκλειστικά εκπαιδευτικό περιεχόμενο, πολλοί δημιουργοί, όπως ο @aartemisatworks ή ο @serialthinker, αφιερώνουν τους λογαριασμούς τους εξ ολοκλήρου στη μάθηση.

Η εφαρμογή διαθέτει επίσης μια λειτουργία "TikTok για νεότερους χρήστες", η οποία περιλαμβάνει αυστηρότερες ρυθμίσεις απορρήτου, περιορισμένο χρόνο οθόνης και περιορισμούς στον σχολιασμό, την ανταλλαγή μηνυμάτων και την κοινή χρήση για χρήστες κάτω των 13 ετών.

"Ωστόσο, είναι σε θέση να βιώσουν αυτό που το TikTok είναι στον πυρήνα του - η προβολή της δημιουργικότητας - καθώς απολαμβάνουν επιμελημένο περιεχόμενο και πειραματίζονται με τα μοναδικά, ευφάνταστα και εκφραστικά χαρακτηριστικά του TikTok", αναφέρει η εφαρμογή στην ιστοσελίδα της.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, από το 2024, το TikTok προσφέρει ένα "STEM feed" - ένα feed αφιερωμένο στην επιστήμη, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά, σχεδιασμένο για εφήβους ηλικίας 13 ετών και άνω.

Επιπλέον, όσον αφορά τη "λειτουργία ενηλίκων", τόσο το Douyin όσο και το TikTok διαθέτουν παρόμοιο περιεχόμενο, το οποίο μπορεί να αποτελείται από ο,τιδήποτε, από εκπαιδευτικά έως βίντεο τύπου brain rot. Το Douyin, ωστόσο, εξακολουθεί να τηρεί τους γενικούς κανόνες λογοκρισίας που επιβάλλει η κυβέρνηση του προέδρου Σι Τζινπίνγκ.

Χρησιμοποιεί η Κίνα το TikTok ως εργαλείο ήπιας ισχύος;

Η ιδέα ότι η Κίνα χρησιμοποιεί το TikTok για να "αποβλακώσει" τους νέους σε όλο τον κόσμο προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από μια συνέντευξη του 2022 στο 60 Minutes με τον Τρίσταν Χάρις, συνιδρυτή του Centre for Humane Technology.

Στην εκπομπή, ο Χάρις περιέγραψε το όριο των 40 λεπτών καθημερινού χρόνου μπροστά στην οθόνη ως "σχεδόν μια αναγνώριση ότι η τεχνολογία διαμορφώνει τα παιδιά".

Υποστήριξε τους ισχυρισμούς του με μια έρευνα της Harris Poll του 2019 σε σχεδόν 3.000 παιδιά στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Κίνα, η οποία ρωτούσε τι φιλοδοξούσαν να γίνουν όταν μεγαλώσουν. Στις ΗΠΑ, η πιο δημοφιλής απάντηση ήταν "influencer", ενώ στην Κίνα ήταν "αστροναύτης".

Έκτοτε, αρκετές πολιτικές προσωπικότητες έχουν προβεί σε ανάλογους ισχυρισμούς, δείχνοντας με το δάχτυλο το TikTok και υπονοώντας ότι η κινεζική κυβέρνηση θα μπορούσε να έχει πρόσβαση στα δεδομένα των χρηστών ή ακόμη και να κατασκοπεύει κράτη.

Τον Δεκέμβριο του 2022, το Forbes ανέφερε ότι αρκετοί υπάλληλοι του TikTok είχαν παρακολουθήσει δημοσιογράφους χρησιμοποιώντας τα εργαλεία γεωεντοπισμού της εφαρμογής. Η TikTok παραδέχτηκε το παράπτωμα και απέλυσε το εμπλεκόμενο προσωπικό.

Η βάση για τους ισχυρισμούς αυτούς βρίσκεται στον Εθνικό Νόμο περί Πληροφοριών της Κίνας του 2017, ο οποίος απαιτεί από τις κινεζικές εταιρείες να συνεργάζονται με τις κρατικές υπηρεσίες πληροφοριών κατόπιν αιτήματος.

Η νομοθεσία αυτή ισχύει για τις κινεζικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό. Παρόλο που οι διακομιστές δεδομένων της TikTok βρίσκονται εκτός Κίνας, ο νόμος θα μπορούσε, θεωρητικά, να επεκταθεί στα δεδομένα που συλλέγει η πλατφόρμα.

Ως απάντηση σε αυτές τις ανησυχίες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απαγόρευσαν την εγκατάσταση του TikTok στις συσκευές εργασίας του προσωπικού το 2023 για την προστασία των θεσμικών δεδομένων από πιθανούς κινδύνους κατασκοπείας.