ΕΕ: Η απειλή των νέων από την παραπληροφόρηση καθώς τα social media γίνονται κύρια πηγή ειδήσεων

Είναι επίσημο: Tα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον η νούμερο ένα πηγή ειδήσεων για τους νέους στην ΕΕ, ξεπερνώντας την τηλεόραση και τα έντυπα και ψηφιακά μέσα ενημέρωσης.

Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη νεολαία, το 42% των Ευρωπαίων ηλικίας 16 έως 30 ετών βασίζονται κυρίως σε πλατφόρμες όπως το TikTok, το Instagram και το YouTube για να έχουν πρόσβαση σε ειδήσεις σχετικά με την πολιτική και τα κοινωνικά ζητήματα. Αυτή η μετατόπιση αντανακλά την αλλαγή της στάσης απέναντι στην κατανάλωση ειδήσεων - που επιταχύνει προς ένα γρήγορο και εύκολα προσβάσιμο μοντέλο - και θέτει τις νεότερες γενιές σε αυξανόμενο κίνδυνο παραπληροφόρησης.

Όσο νεότερος ήταν ο ερωτώμενος, τόσο πιο πιθανό ήταν να εξαρτάται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η έκθεση αποκάλυψε ότι οι έφηβοι μεταξύ 16 και 18 ετών εμπιστεύονται το TikTok και το Instagram περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πλατφόρμα. Εν τω μεταξύ, οι ηλικίες 25 έως 30 ετών βασίζονται σημαντικά λιγότερο στο TikTok (29% έναντι 51% των 16-18 ετών) και στο Instagram (41% έναντι 52%). Αντ' αυτού, προτιμούν το Facebook, το οποίο είναι διπλάσιο σε δημοτικότητα μεταξύ τους (36%) σε σύγκριση με τη νεότερη ομάδα (17%). Ωστόσο, οι ερωτηθέντες ηλικίας 25 έως 30 ετών εξακολουθούν τελικά να τείνουν περισσότερο να λαμβάνουν τις ειδήσεις τους από τις διαδικτυακές πλατφόρμες του Τύπου (30%) και το ραδιόφωνο (19%), σε σύγκριση με μόλις 21% και 13% μεταξύ των 16-18 ετών, αντίστοιχα.

Αυτό είναι λόγος ανησυχίας: μια άλλη έρευνα, η έκθεση 2024 του Reuters Institute Digital News Report, αποκάλυψε ότι το TikTok είναι μια κραυγαλέα πηγή παραπληροφόρησης, με το 27% των χρηστών να δυσκολεύεται να εντοπίσει το παραπλανητικό περιεχόμενο. Εν τω μεταξύ, η μητρική εταιρεία του Instagram, η Meta, αποφάσισε πρόσφατα να χαλαρώσει το σύστημα ελέγχου των γεγονότων, εφαρμόζοντας αντ' αυτού σημειώσεις της κοινότητας - οι οποίες, όπως απέδειξε το X του Elon Musk, είναι συχνά αναξιόπιστες.

Εμπιστοσύνη στις ροές των social έναντι των παραδοσιακών μέσω

Οι Ευρωπαίοι έχουν επίγνωση των κινδύνων και αναγνωρίζουν τους κινδύνους που μαστίζουν τις ροές τους. Το 76% των ερωτηθέντων είχε αντιμετωπίσει ψεύτικες ή παραπλανητικές ειδήσεις μόλις την τελευταία εβδομάδα- μεταξύ αυτών, το 15% αντιμετώπισε παραπληροφόρηση "συχνά" και το 32% "μερικές φορές". Παρόλα αυτά, παραμένουν πιστοί στις πηγές ειδήσεων σε μπουκιές, με το Instagram να είναι το πιο δημοφιλές (το 47% το προτιμά), ακολουθούμενο από το TikTok και το YouTube. Το Facebook και το X υστερούν μεταξύ των νεότερων γενεών, ενώ το WhatsApp ήταν η κύρια πηγή ειδήσεων για το 16% των νεαρών χρηστών.

Ο ειδησεογραφικός κύκλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθοδηγείται από τους influencers και τα εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης, παρά από τα παραδοσιακά ειδησεογραφικά μέσα. Αυτό δυσκολεύει τους χρήστες να επαληθεύσουν τα γεγονότα, ενώ παράλληλα μειώνει την πίστη τους στην κυρίαρχη δημοσιογραφία. Επίσης, όπως τονίζεται στην έκθεση, μειώνει την εμπιστοσύνη τους στους πολιτικούς θεσμούς: Το 21% των νέων που συμμετείχαν στην έρευνα εξέφρασε σκεπτικισμό απέναντι στην ΕΕ και το 15% παραδέχτηκε ότι παρέλειψε την ψηφοφορία για την ΕΕ το 2024 λόγω έλλειψης πληροφοριών.

Παράλληλα, εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ως μέσο ακτιβισμού, σε αντίθεση με την απλή ψήφο ή τη συμμετοχή σε διαμαρτυρίες και υπογραφές.

Όσον αφορά την πολιτική, οι ψευδείς ειδήσεις και το αλλοιωμένο περιεχόμενο (συμπεριλαμβανομένων εικόνων και βίντεο που δημιουργήθηκαν με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης) έχουν χρησιμοποιηθεί για να επηρεάσουν την κοινή γνώμη σε σημείο που να χειραγωγούν τις εκλογές και να πολώνουν την κοινωνία. Μια κατασκευασμένη δήλωση του 2016 ισχυρίστηκε ότι ο Πάπας Φραγκίσκος είχε υποστηρίξει δημοσίως τον Ντόναλντ Τραμπ κατά τη διάρκεια της πρώτης προεδρικής του εκστρατείας, ενώ μια παρόμοια ιστορία του 2018 ανέφερε ότι η Σακίρα μποϊκοτάρει το Ισραήλ κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας περιοδείας της.

Αλλά το πρόβλημα είναι επίσης ψυχολογικό: η συνεχής έκθεση σε ψευδείς πληροφορίες, οι οποίες συχνά είναι ανησυχητικές και εντυπωσιοθηρικές, μπορεί να αυξήσει το άγχος, τη σύγχυση και τη δυσπιστία απέναντι στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Αυτό συγκλονίζει πολλούς νεαρούς χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ωθώντας τους να αποφεύγουν εντελώς τις ειδήσεις και καλλιεργώντας την άγνοια.