Trump'ın uygulamakla tehdit ettiği gümrük vergileri nedir, nasıl işliyor?

ABD Başkanı Donald Trump'ın potansiyel yaptırımlar listesinin başına koyduğu gümrük vergileri şu sıralar gündemde. İşte ne oldukları ve onlar hakkında bilmeniz gerekenler:

Gümrük vergileri genellikle bir alıcının yabancı bir satıcıya ödediği fiyatın bir yüzdesi olarak tahsil ediliyor. ABD'de bu vergiler, ülke genelindeki 328 giriş limanında Gümrük ve Sınır Koruma görevlileri tarafından toplanıyor.

ABD tarife oranları değişiklik gösteriyor: örneğin, binek otomobillerde genellikle yüzde 2,5, golf ayakkabılarında ise yüzde 6. ABD'nin ticaret anlaşması yaptığı ülkeler için gümrük vergileri daha düşük olabiliyor. Örneğin, Trump'ın ABD-Meksika-Kanada ticaret anlaşması sayesinde çoğu mal ABD, Meksika ve Kanada arasında gümrük vergisi olmadan taşınabiliyor.

Ana akım ekonomistler genellikle gümrük tarifelerine şüpheyle yaklaşıyor ve bunları hükümetlerin para toplaması ve refahı artırması için çoğunlukla verimsiz bir yol olarak görüyor.

Tarifeleri gerçekte kimin ödediğine dair yanlış bilgiler

Gümrük vergilerinin savunucularından biri olan Trump, bu vergilerin yabancı ülkeler tarafından ödendiği konusunda ısrar ediyor. Aslında gümrük vergilerini ithalatçılar - Amerikan şirketleri - ödüyor ve para, ABD Hazinesine gidiyor. Bu şirketler de genellikle yüksek maliyetlerini müşterilerine daha yüksek fiyatlar şeklinde yansıtıyor. Bu nedenle ekonomistler gümrük vergilerinin faturasını genellikle tüketicilerin ödediğini belirtiyor.

Yine de gümrük tarifeleri yabancı ülkelere, ürünlerini daha pahalı hale getirerek ve yurtdışına satmalarını zorlaştırarak zarar verebilir. Yabancı şirketler tarifeleri dengelemek ve ABD'deki pazar paylarını korumaya çalışmak için fiyatları düşürmek ve kârlarından fedakârlık etmek zorunda kalabilirler.

Şangay'daki Fudan Üniversitesi'nde ekonomist olan Yang Zhou, yaptığı bir çalışmada Trump'ın Çin mallarına uyguladığı gümrük vergilerinin Çin ekonomisine ABD ekonomisine verdiği zararın üç katından daha fazla zarar verdiği sonucuna vardı.

Trump gümrük vergileri hakkında ne dedi?

Trump gümrük tarifelerinin daha fazla fabrika istihdamı yaratacağını, federal açığı azaltacağını, gıda fiyatlarını düşüreceğini ve hükümetin çocuk bakımını sübvanse etmesine olanak sağlayacağını ifade etti.

Trump, başkanlık kampanyası sırasında Flint, Michigan'da düzenlenen bir mitingde "Gümrük tarifeleri şimdiye kadar icat edilmiş en büyük şey," dedi.

Başkan olarak Trump, Çin'den ithal edilen güneş panelleri, çelik, alüminyum ve hemen hemen her şeyi hedef alan gümrük vergilerini büyük bir hızla uygulamaya koydu.

Kendisine "Tarife Adamı" diyordu.

ABD son yıllarda, İkinci Dünya Savaşı sonrası küresel serbest ticareti ve düşük gümrük tarifelerini teşvik etme rolünden kademeli olarak geri çekildi. Bu değişim, yaygın olarak sınırsız ağaç ticaretine ve giderek güçlenen Çin'e atfedilen ABD imalat işlerinin kaybına bir yanıt oldu.

Gümrük tarifeleri ithalat fiyatlarını yükselterek yerli üreticileri koruyabilir. Ayrıca, ihracatçılarını sübvanse etmek ya da ürünleri haksız yere düşük fiyatlara satmak gibi haksız ticari uygulamalarda bulunan yabancı ülkeleri cezalandırmaya da hizmet edebilirler.

Federal gelir vergisi 1913 yılında kurulmadan önce, gümrük vergileri hükümet için önemli bir gelir kaynağıydı. Ticaret politikasının tarihini inceleyen Dartmouth College ekonomisti Douglas Irwin'e göre, 1790'dan 1860'a kadar tarifeler federal gelirin yüzde 90'ını oluşturuyordu.

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra küresel ticaret arttıkça gümrük tarifeleri gözden düştü. Hükümet, faaliyetlerini finanse etmek için çok daha büyük gelir akışlarına ihtiyaç duydu.

Hükümet 30 Eylül'de sona eren mali yılda gümrük vergileri ve harçlardan yaklaşık 80 milyar dolar (76 milyar euro) topladı. Bu rakam, bireysel gelir vergilerinden elde edilen 2,5 trilyon dolar (2,4 trilyon euro) ile Sosyal Güvenlik ve Medicare vergilerinden elde edilen 1,7 trilyon doların (1,6 trilyon euro) yanında önemsiz kalıyor.

Yine de Trump, 19. yüzyılda uygulananlara benzer bir bütçe politikasını yürürlüğe koymak istiyor.

Gümrük tarifeleri ticaretle ilgili olsun ya da olmasın diğer ülkelere baskı yapmak için de kullanılabiliyor. Örneğin, 2019 yılında Trump, Meksika'yı ABD'ye gitmek üzere Meksika topraklarından geçen Orta Amerikalı göçmen dalgalarını durdurmaya ikna etmek için gümrük vergisi tehdidini bir koz olarak kullandı.

Trump gümrük vergilerini savaşları önlemenin bir yolu olarak bile görüyor

Ağustos ayında Kuzey Carolina'da düzenlenen bir mitingde Trump, "Bunu bir telefon görüşmesiyle yapabilirim," dedi.

Eğer başka bir ülke savaş başlatmaya kalkarsa, bir tehdit savuracağını da sözlerine ekledi: "Size yüzde 100 gümrük vergisi uygulayacağız. Birdenbire cumhurbaşkanı, başbakan, diktatör ya da ülkeyi yöneten her kimse bana şöyle diyor: 'Efendim, savaşa girmeyeceğiz'."

Gümrük tarifeleri, ithalata bağımlı şirketler ve tüketiciler için maliyetleri artırıyor. Ayrıca misillemeye yol açmaları da muhtemel.

Örneğin Avrupa Birliği (AB), Trump'ın çelik ve alüminyum tarifelerine karşı burbondan Harley-Davidson motosikletlere kadar ABD ürünlerini vergilendirerek karşılık verdi. Aynı şekilde Çin de Trump'ın ticaret savaşına soya fasulyesi ve domuz eti de dahil olmak üzere Amerikan mallarına gümrük vergisi koyarak karşılık verdi.

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT), Zürih Üniversitesi, Harvard ve Dünya Bankası ekonomistleri tarafından yapılan bir çalışma, Trump'ın gümrük vergilerinin Amerikan merkezindeki istihdamı geri getirmede başarısız olduğu sonucuna vardı. Çalışmaya göre gümrük vergileri, istihdamı koruması gereken ABD'de istihdamı "ne artırdı ne de azalttı."

Örneğin Trump'ın 2018'de ithal çeliğe getirdiği vergilere rağmen ABD çelik fabrikalarındaki istihdam sayısı neredeyse hiç artmadı: istihdam sayısı 140.000 civarında kaldı. Karşılaştırmak gerekirse, Walmart tek başına ABD'de 1,6 milyon kişiyi istihdam ediyor.

Daha da kötüsü, Çin ve diğer ülkeler tarafından ABD mallarına uygulanan misilleme vergilerinin, özellikle çiftçiler için "olumsuz istihdam etkileri" olduğu tespit edildi. Bu misilleme tarifeleri, Trump'ın çiftçilere verdiği milyarlarca dolarlık devlet yardımı ile ancak kısmen dengelenebildi. Trump'ın gümrük vergileri, hedeflenen ithalata bağımlı olan şirketlere de zarar verdi.

Trump'ın ticaret savaşı politika olarak başarısız olsa da siyaset olarak başarılı oldu. Çalışma, Trump'a ve Cumhuriyetçi kongre adaylarına desteğin, ithalat tarifelerine en çok maruz kalan bölgelerde - endüstriyel Orta Batı ve Kuzey Carolina ve Tennessee gibi imalat ağırlıklı Güney eyaletleri - arttığını ortaya koydu.