Nevruz Bayramı: 3.000 yıllık gelenek hakkında bilinmesi gerekenler

Farsça Nevruz “yeni ve yeni gün” anlamına gelir. Bu kutlama, baharın başlangıcını vaat eder ve genellikle 20 veya 21 Mart arasında yer alan “ilkbahar ekinoksu” gününde anılır.

Aslında Nevruz, yılın doğumundan sonra genellikle birkaç gün ila iki hafta süren kutlamaların ve ritüellerin tamamını ifade eder.

Takvimlerde nasıl yer alır?

Nevruz, İran'da baharın başlangıcı ve yeni yılın başlangıcı anlamına gelir. Aslında güneş yılının devri olarak kabul edilir. İran gibi Afganistan da güneş yılının başlangıcını Nevruz olarak kutlar.

“Yıl devri” anının, Güneş'in Kuzey Yarımküre'deki bir karasal gözlemcinin görüşünden sıfıra eşit bir ekinoks noktasına ulaştığı ve astronomik hesaplama gerektiren an olduğu ve her yıldaki zamanın kesin ve saniyelere eşit olarak hesaplandığı an olduğu söylenir.

Yılın başlangıcı öğleden önce ve gündüzün ilk yarısında devrettiğinde, aynı gün İran güneş takviminin ilk günü olarak kabul edilir ve aksi takdirde o günün ertesi günü takvimin ilk günü olacaktır.

Buna göre, İran'da güneş yeni yılının devir anı 20 Mart 2025 Perşembe günü, 30 Mart 1403 güneş saatine eşit ve 12 ve 31 dakika 30 saniye öğlen (Orta Avrupa saati 10 ve bir dakika otuz saniyede) olacak, böylece 21 Mart 1404 güneş takvimi yılının ilk günü olacak.

Bu kesin astronomik hesaplamalar, İranlı bir astronom, şair ve filozof olan Ömer Hayyam tarafından yapıldı ve bu takvim “Celali Zaman Çizelgesi” olarak da adlandırıldı. Bu takvimin başlangıç ​​noktası Hicret'tir: Hz. Muhammed'in 622 yılında Mekke'den Medine'ye göç etmesidir.

Nevruz bayramının tarihçesi

Nevruz, 3.000 yıldan daha eski köklere sahiptir ve kökenleri Pers imparatorluğuna ve Zerdüşt takvimine dayanmaktadır.

Zerdüştler için Nevruz, dünyanın (Giti) ve insanlığın yaratılışını simgeler. Ahameniş döneminde festival, kralların elçileri karşıladığı ve geniş imparatorluklarından hediyeler aldığı Persepolis'te büyük bir ihtişamla kutlanırdı. Aslında, tarihi kanıtlar Persepolis'in birincil işlevlerinden birinin Nevruz kutlamalarına ev sahipliği yapmak olduğunu göstermektedir.

Ahameniş hanedanlığından önceki Zerdüşt dini, Nevruz geleneklerini şekillendirmede önemli bir rol oynamıştır.

Dayanıklılığı, güçlü sembolizminde yatmaktadır: Işığın karanlığa karşı zaferi ve hem doğada hem de insan ruhunda yeni başlangıçların vaadi.

Nevruz kimler tarafından kutlanır?

Bugün, dünya çapında 300 milyondan fazla insan Nevruz'u sadece yeni yılın başlangıcı olarak değil, aynı zamanda yaşamın bir kutlaması ve “aydınlığın karanlığa karşı zaferi” olarak kutluyor.

Başlangıçta İran, Afganistan ve Orta Asya halklarını (Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan, Kazakistan ve Kırgızistan dahil) bir araya getiren Nevruz, Kafkasya, Balkanlar ve diğer bölgelere yayılmıştır. Ortak bir gelenek, görenek ve değer mirasını bünyesinde barındırır ve Kürtler için özel bir öneme sahiptir.

Nevruz, 30 Eylül 2009 tarihinde UNESCO Somut Olmayan İnsan Mirası Listesi'nde Dünya Mirası Alanı olarak listelenmiştir.

2010 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurul kararı ile 21 Mart'ı Uluslararası Nevruz Günü ilan etti. BM kararı, bu kutlamanın İran'ın kültürel sınırlarının ötesinde ve dünya barışını teşvik etme konusundaki öneminin altını çiziyor.

Nevruz nasıl kutlanır?

Nevruz, bölgeye göre değişen zengin bir gelenek çeşitliliğini kapsar. Bazı gelenekler Yeni Yıl'dan hemen önce gerçekleşirken, diğerleri Yeni Yıl'dan sonra iki haftaya kadar devam eder. Tüm bu kutlamalar boyunca, yenilenme ve umut temaları merkezde olmaya devam eder.

Ev İnşası ve Canlandırma

Nevruz arifesinde, bahar yaklaşırken, aileler evlerini baştan aşağı temizler. Bu 'bahar temizliği' veya 'geçmişin tozunu almak', hem fiziksel hem de ruhsal alanların arınmasını ve yeni bir başlangıcı temsil eden sembolik bir eylemdir.

Ayrıca, Nevruz'u kutlayanlar genellikle yeni kıyafetler satın alırlar. Bu da yenilenme ve yeni başlangıçlar ruhunu daha da vurgular.

Nevruz sofrası

Haft-Sin, özellikle İran'da, Nevruz'un ana unsurlarından biridir. Masa örtüsü ustaca düzenlenmiştir ve isimleri Farsça “S” harfiyle başlayan yedi nesneden oluşur. Bu bileşenlerin her biri yaşamın farklı yönlerinin bir sembolüdür:

• Sabzeh (buğday veya mercimek filizi) yeniden doğuşu, bebekliği ve hayatı sembolize eder.
• Samanu (buğday tohumundan yapılan tatlı bir puding) bolluğu ve bereketi temsil eder.
• Senjed (Senjed ağacından kurutulmuş meyve) sevgiyi sembolize eder.
• Seer (sarımsak) sağlık ve şifayı temsil eder.
• Seeb (elma) güzelliği ve sağlığı sembolize eder.
• Somāq (sumak) iyiliğin kötülüğe karşı zaferini ve yükselen güneşi sembolize eder.
• Serkeh (sirke) sabrı, yaşlanmayı ve zamanın geçişini sembolize eder.

Bu ana sembollerin yanı sıra, sümbül ve saat gibi Sin harfiyle başlayan diğer sembollerin yerleştirilmesi de yaygındır.

Masa örtüsü ayrıca aynalar ve şamdanlar ve renkli patlıcanlarla süslenir. Kırmızı balıklar da bu masa örtüsünde, on ikinci ve son takımyıldızın “Balık” veya Balık başlığı altında geçişini simgelemektedir.

Ateş Ritüelleri

Birçok bölgede insanlar, İran'da "Çaharşanbe Suri" veya "Kırmızı Çarşamba" gibi ateşle ilgili kutlamalara katılırlar.

Nevruz'dan önceki son Salı günü yapılan bu kutlama, ailelerin bir ateşin etrafında toplanıp üzerinden atlamasını içerir. Bu eylem, bahar mevsiminin sıcaklığını ve canlılığını kucaklayarak, arınmayı, yenilenmeyi ve geçmiş üzüntülerden kurtulmayı sembolize eder.

Geleneksel yiyecekler

Yemekler, Nevruz sırasında aile ve arkadaşlar arasında özel yemekler hazırlanarak paylaşıldığı için hayati bir rol oynar. İran'da aileler, Nevruz'un ilk gününde sebze pilavı ve sabzi polow (otlu pilav) gibi yemeklerin tadını çıkararak baharın gelişini kutlarlar; bu yemekler genellikle balıkla servis edilir.

Nevruz bayramının öne çıkan bir özelliği, bir tatlı olan somālak'tır (sumanak olarak da bilinir). Birkaç saat boyunca yavaşça pişirilen somālak, baharın kademeli ama kesin gelişini ve yeni başlangıçların vaadini sembolize eder.

Aile ve aile büyüklerini görmek ve ziyaret etmek

Nevruz sırasında arkadaşlar ve aileler ziyaret edilir. Genç aile üyeleri geleneksel olarak anne babalarını ve yaşlı akrabalarını ziyaret ederek onlara mutlu yıllar diler ve baharın gelişini kutlarlar.

Karşılığında, yaşlılar genellikle yerel olarak da'di olarak bilinen ve bir bereket sembolü olan aidi (nakit) şeklinde hediyeler verirler.

Zerdüşt kültüründe, bu ritüel mahrūrzai'yi, yani yaşlı nesile duyulan derin saygıyı temsil eder.

Bu ziyaretler sırasında aileler genellikle misafirlere fındık (fıstık, badem ve kuru meyveler dahil) ve çeşitli hamur işleri gibi çeşitli atıştırmalıklar sunar. Ancak, bu gelenek İran'da artan yaşam maliyeti nedeniyle yavaş yavaş kaybolmaktadır.

'Doğa Günü'

Siyez-e Badr, 13 Nisan'da kutlanan ve 'Doğa Günü' olarak da bilinen eski bir İran geleneğidir. Nevruz şenliklerinin sonunu işaret eder ve genellikle insanların evlerini terk edip günlerini dışarıda geçirdikleri bir zamandır.

13 sayısı İran kültüründe sıklıkla kötü şansla ilişkilendirilirken, evden çıkma geleneği, sayının kendisiyle ilgili herhangi bir batıl inançtan ziyade, Nevruz'un sonunu kutlamakla daha yakından ilişkilidir.