İspanyol Kutsal Haftası'ndan Ku Klux Klan’a: Kostümler arasındaki bağlantılar

İspanya'da Paskalya öncesindeki Kutsal Hafta (Semana Santa) törenlerine aşina olmayan bazı turistler, sokaklarda alaylara eşlik edenleri görünce şaşkınlıkla, "Bunlar Ku Klux Klan mı?" tepkisini veriyor.

Madrid'deki Jesus de Medinaceli Başkonfederasyonu’nun başkanı Miguel Angel Izquierdo, Euronews'e yaptığı açıklamada bu yanlış anlamanın her yıl tekrarlandığını belirtiyor: “Onlara bunun tamamen farklı bir anlam taşıdığını açıklamak zorunda kalıyoruz.”

Her ne kadar Ku Klux Klan benzer kıyafetleri benimsemiş olsa da, İspanya’daki sivri uçlu başlıkların kökeni çok daha eskiye dayanıyor. Günümüzde “capuchon” olarak bilinen bu başlıklar, 16. yüzyılda Engizisyon döneminde ortaya çıktı.

Katolik hükümdarların Kastilya'da kurduğu Kutsal Mahkeme, sapkınlıktan dine küfre kadar çeşitli suçları cezalandıran Katolik ortodoksluğun egemen olduğu bir dönemi başlattı. Tarihçi David Botello'nun Euronews'e verdiği bilgilere göre, bu dönemde Engizisyon, suçluları halkın önünde küçük düşürmek amacıyla “sambenito” adı verilen pançoya benzer bir giysi giydiriyor, daha ağır suçlarda ise mahkumlar sivri uçlu "capirote" (konik şapka) ile alaylara katılmaya zorlanıyordu.

Konik şapkanın kökeni

İspanya tarihi üzerine birçok eser yazan ve "Borbonlarıma Dokunma" adlı kitabın da yazarı olan Botello, “Konik şapkanın kökeni, iki ana kaynağa dayanır: Orta Çağ ruhaniliği ve Engizisyon. Çünkü tövbekârlar, kimliklerini gizleyerek alçakgönüllükle kendilerini örtüyorlardı,” diyor.

Bazı suçlular, ölüme mahkum edildiklerinde ve günahlarından tövbe ettiklerinde, bu özel kıyafetlerle kendilerini halka tanıtarak boğulmak ya da halkın gözü önünde diri diri yakılmak üzere infaz edilirdi. İdam cezasına çarptırıldıkları için bu kişilere "tövbekâr" denirdi.

Francisco de Goya'nın 1812 ile 1819 yılları arasında yaptığı "Engizisyon Mahkemesi" gibi tablolar, bu tür kıyafetleri görsel olarak yansıtıyor. Asıl soru ise, farklı konfederasyonların alaylarında aynı sembolizmi nasıl benimsediği. Botello, "Cemaatler bu kıyafeti alıp yeniden tanımladılar: Bir aşağılama olarak görülen bu kıyafeti, gönüllü bir kefarete dönüştürdüler," diyor.

Tarihçi, "Konik şapka, ruhani yükselişin bir sembolü haline geldi: Ne kadar yüksekse, Tanrı'ya o kadar yakınsınız demektir," diyerek açıklıyor. Başlangıçta, tören alaylarında Nasıralılar daha sade giyiniyorlardı, ancak yüzyıllar içinde cemaatler tasarımı geliştirdi. Başlık, basit bir örtü olmaktan çıkıp belirgin bir yapıya kavuştu, renkler ve nişanlar eklenmeye başlandı. David Botello, tüm bu değişikliklere rağmen kıyafetin özünün aynı kaldığını, yani anonimlik, hatırlama ve pişmanlık kavramlarının hala geçerli olduğunu vurguluyor.

Ku Klux Klan neden tövbekarların kostümünü benimsedi?

Kökeni ve evrimi ne olursa olsun, 19. yüzyılın sonlarında Ku Klux Klan tarafından benimsenen üniformaların benzerliği açık. Bu konuda çeşitli teoriler mevcut; "Bazıları, dolaylı bir görsel esinlenmeye işaret ediyor. Belki bir Klan tasarımcısı, İspanya'da bir illüstrasyon, bir litografi ya da Semana Santa'dan bir sahne gördü ve 'bu uygulanabilir' diye düşündü," diyor Botello.

Bu olasılık, 1927'de New York'ta yayımlanan Opportunity dergisindeki bir alıntıyla örtüşüyor: "Ülkemizdeki Ku Klux Klan tarafından giyilen beyaz cübbe ve kukuletalara bakmak yeterlidir; görünüşe göre, Amerikan örgütü bu Hıristiyan inananların kıyafetlerini kopyalamış," deniliyor.

Ancak Botello, üstünlükçülerin kıyafetlerinin kökenine dair kesin bir kanıt olmadığını vurguluyor. "Bu tamamen tesadüf de olabilir; Ortaçağ cellatlarından bazı mezheplerin üyelerine kadar birçok kültür, kimliklerini gizlemek için kukuleta kullanmıştı," diyor.

Bu kıyafetlerin kültürel bir kendine mal etme olup olmadığı ayrı bir tartışma konusu olsa da, David Botello'nun net olduğu nokta şu: "Kutsal Hafta, yüzyıllar boyunca yeniden keşfedilen inanç, tarih ve geleneğin canlı bir tezahürüdür; bu, tamamen zıt uçlara sahip estetik bir deformasyondur."

Botello, "Bir tövbekar ile bir üstüncüyü birbirine karıştırmak, yüzyılların maneviyatını ve kolektif hafızayı silen büyük bir hatadır," diyerek açıklık getiriyor. "Kukuleta heybetli ve korkutucu olabilir, ancak cehalet çok daha korkutucudur."