Σάμι Μπαλότζι:Το αποικιοκρατικό σύστημα συνεχίζει να επηρεάζει την κατάσταση στη χώρα μου, το Κονγκό

• Apr 9, 2025, 6:46 AM

11 min de lecture

Ένας από τους πιο σημαντικούς διεθνώς και επιδραστικούς καλλιτέχνες, ο Σάμι Μπαλότζι παρουσιάζει αυτή την περίοδο την πρώτη του ατομική έκθεση στην Ελλάδα, στο ΕΜΣΤ με τίτλο «Απόηχοι της ιστορίας, σκιές της προόδου».

Εδώ και 20 χρόνια, ο δημιουργός ερευνά τις περίπλοκες σχέσεις μεταξύ πολιτισμικής ταυτότητας, ιστορίας της αποικιοκρατίας και βιομηχανικής εκμετάλλευσης στην πατρίδα του, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και πιο συγκεκριμένα στην πλούσια σε ορυκτά μέταλλα επαρχία της Κατάνγκα.

Συναντήσαμε τον Σάμι Μπαλότζι στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και μιλήσαμε για τη δουλειά του:

«Το βασικό θέμα της δουλειάς μου σχετίζεται με κάποιο τρόπο με την εξαγωγή-εξόρυξη και τη διαδικασία απόσπασης πόρων από τη χώρα μου. Με την έννοια αυτή, αναφέρομαι στη μαζική εξόρυξη, αλλά και πώς αυτή η εξαγωγή πόρων επηρεάζει επίσης τις κοινωνικές ζωές, όσον αφορά το Κονγκό. Είμαι από το Κονγκό και η περιοχή στην οποία γεννήθηκα και ανήκω, είναι γνωστή σε όλους. Εκεί βρίσκεται το ουράνιο που χρησιμοποιήθηκε για την ατομική βόμβα. Είναι επίσης πλούσια σε χαλκό, κολτάνιο και σε όλους αυτούς τους ορυκτούς πόρους, που ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να είναι κομβικής σημασίας για κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές και άλλες τεχνολογίες. Τα περισσότερα από αυτά τα ορυκτά προέρχονται από το Κονγκό. Οπότε ασχολούμαι λοιπόν με αυτή τη μαζική εξόρυξη φυσικών πόρων και τις επιπτώσεις της στην κοινωνική ζωή».

Η έκθεση περιλαμβάνει εγκαταστάσεις, βίντεο και φωτογραφίες, που διαρθρώνονται σε τρεις ενότητες. Τα έργα εξετάζουν τις αμφίδρομες σχέσεις μεταξύ της προ-αποικιακής Αυτοκρατορίας του Κονγκό και της Ευρώπης, καθώς και τις συνέπειες που είχε στη φύση και στον πολιτισμό η βίαιη εκμετάλλευση του λαού και των φυσικών πόρων της χώρας του από το βελγικό αποικιοκρατικό καθεστώς. Αναδεικνύουν επίσης τις σύγχρονες μορφές εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου από ξένες εταιρίες στο Κονγκό, αλλά και τη μεγάλη οικολογική καταστροφή που προκαλούν.

«Νομίζω ότι αυτό που είναι ενδιαφέρον και σημαντικό να κατανοήσουμε είναι το γεγονός ότι όλες οι πρώτες ύλες που προέρχονται από το Κονγκό, δεν υπόκεινται με κάποιο τρόπο σε επεξεργασία μέσα στη χώρα. Έτσι, οι πρώτες ύλες εξάγονται από τη χώρα και υποβάλλονται σε επεξεργασία αλλού. Μόλις το τελικό προϊόν επιστρέψει από την παγκόσμια αγορά, είναι τόσο ακριβό, ώστε ένας απλός πολίτης του Κονγκό δεν μπορεί ποτέ να το αγοράσει,να έχει κάποιο όφελος, ή να έχει πρόσβαση στο τελικό προϊόν. Αυτό μπορεί να είναι ένα τηλέφωνο, ένα αυτοκίνητο ή οτιδήποτε άλλο. Είναι δηλαδή για μια κατάσταση, όπου έχουμε μια περιοχή, όπου γίνονται εξορύξεις και αυτά που εξορύσσονται, τροφοδοτούν την παγκόσμια αγορά. Ενώ τροφοδοτείται λοιπόν η παγκόσμια αγορά, δημιουργείται παράλληλα ένα είδος αδικίας. Δημιουργείται επίσης και μια ιεραρχία όσον αφορά την ικανοποίηση των αναγκών του καθενός.

Με ενδιαφέρει στη δουλειά μου το Κονγκό, όχι μόνο ως ένα μέρος που παρέχει πρώτες ύλες. Εξετάζω επίσης πότε άρχισαν να συμβαίνουν αυτού του είδους οι εξορύξεις. Όλα ξεκίνησαν με την παρουσία των Βέλγων και τον βασιλιά Λεοπόλδο Β' του Βελγίου. Όλα ξεκίνησαν με τη Διάσκεψη του Βερολίνου το 1885, όπου οι ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες άρχισαν να χωρίζουν κατά κάποιον τρόπο ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο. Οπότε άρχισα να ερευνώ πώς αυτό το αποικιοκρατικό σύστημα επιβλήθηκε στην ήπειρο και πώς οι δραστηριότητες που προέκυπταν από αυτό το αποικιοκρατικό σύστημα, συνεισέφεραν επίσης στην παγκόσμια αγορά και πώς αυτό συνεχίζει να επηρεάζει την κατάσταση ακόμη και σήμερα» επισημαίνει ο καλλιτέχνης.

Ο ίδιος ο καλλιτέχνης έχει ως έδρα του τα τελευταία χρόνια στις Βρυξέλλες. Πώς βλέπει πλέον από ως κάτοικος Βελγίου το αποικιοκρατικό παρελθόν του;

«Από την πλευρά του Κονγκό, αλλά και από την πλευρά του Βελγίου, υπάρχει μια διαγραφή της ιστορίας. Έτσι, όσον αφορά την κοινωνία, όταν αρχίσεις να αναρωτιέσαι γιατί υπάρχει αυτή η αμνησία ή η άγνοια, είναι επειδή προκύπτει από μια προπαγάνδα. Και όταν αρχίσεις να μελετάς την προπαγάνδα, καταλαβαίνεις ότι η προπαγάνδα δεν επιβλήθηκε μόνο στον λαό του Κονγκό, αλλά και στους Βέλγους πολίτες. Όταν μελετήσεις το πρόγραμμα των σχολικών μαθημάτων, δεν βρίσκεις τίποτα που να πηγαίνει πραγματικά σε βάθος και να μιλάει λεπτομερώς για την ιστορία της αποικιοκρατίας, ώστε να μπορεί να παρέχει αυτή τη γνώση στις μελλοντικές γενιές κατά κάποιο τρόπο. Οπότε είναι ένα μέρος της ιστορίας που έχει διαγραφεί ακόμη και στην ιστορία του Βελγίου ή στον τρόπο μεταβίβασης της πληροφορίας και στις δύο πλευρές.

Αλλά αυτό είναι ένα πράγμα. Το άλλο είναι το ίδιο το αποικιοκρατικό σύστημα. Δεν έχει μόνο μια πτυχή ή μια ορισμένη πολιτική που έχει ασκήσει μια συγκεκριμένη χώρα σε μια άλλη. Είναι κάτι που συνέβαινε με διάφορες χώρες. Αλλά όσον αφορά την αποικιοκρατική πολιτική της Δύσης, οι Βέλγοι αντέγραψαν μεθόδους που εφαρμόστηκαν από τους Γάλλους ή τους Γερμανούς και ούτω καθεξής. Έτσι λοιπόν, το αποικιακό σύστημα δεν σχετίζεται με μια χώρα» αναφέρει ο Σάμι Μπαλότζι.

Η έκθεση «Απόηχοι της ιστορίας, σκιές της προόδου» του Σάμι Μπαλότζι στο ΕΜΣΤ διαρκεί μέχρι τις 2 Νοεμβρίου.

Περισσότερες Πληροφορίες

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Sammy Baloji (γεν. 1978, Λουμπουμπάσι, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό) ζει και εργάζεται μεταξύ Λουμπουμπάσι και Βρυξελλών. Από τον Σεπτέμβριο του 2019 είναι υποψήφιος διδάκτωρ του πανεπιστημίου Sint Lucas της Αμβέρσας όπου εκπονεί καλλιτεχνική έρευνα με θέμα «Σύγχρονες μορφές των Kasala και Lukasa: προς μια ανασύνθεση της ταυτότητας και της γεωπολιτικής».

Ως μέλος του γαλλικού Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων, έχει λάβει πολυάριθμες υποτροφίες, βραβεία και διακρίσεις, ιδιαίτερα στις Συναντήσεις Αφρικανικής Φωτογραφίας του Μπαμακό και στην Μπιενάλε του Ντακάρ, ενώ υπήρξε και υπότροφος της πρωτοβουλίας Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative. Το διάστημα 2019-2020 φιλοξενήθηκε στη Γαλλική Ακαδημία της Ρώμης – Villa Medici. Από το 2018 διδάσκει στη Διεθνή Καλοκαιρινή Ακαδημία Καλών Τεχνών του Σάλτσμπουργκ. Tο 2008 υπήρξε συνιδρυτής των Rencontres Picha / Μπιενάλε του Λουμπουμπάσι.

Στις πρόσφατες ατομικές του εκθέσεις περιλαμβάνονται οι: K(C)ongo, Fragments of Interlaced Dialogues, Palazzo Pitti, Φλωρεντία (2022) και Beaux-Arts de Paris (2021); Sammy Baloji, Other Tales, Lund Konsthall και Aarhus Kunsthal (2020); Congo, Fragments d’une histoire, Le Point du Jour, Χερβούργο (2019); A Blueprint for Toads and Snakes, Framer Framed, Άμστερνταμ (2018); Sven Augustijnen & Sammy Baloji, Museumcultuur Strombeek, Βέλγιο (2018); Urban Now: City Life in Congo, Sammy Baloji and Filip de Boeck, The Power Plant, Τορόντο και WIELS, Βρυξέλλες (2016-2017), και Hunting and Collecting, Mu.ZEE Kunstmuseum aan zee, Οστάνδη (2014). Συμμετείχε στην 35η Μπιενάλε του Σάο Πάολο (2023), στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας (2023), στην 15η Μπιενάλε της Σάρτζα (2023), στην Μπιενάλε του Σίδνεϊ (2020), στην documenta 14 (Κάσελ/Αθήνα, 2017), στην Μπιενάλε της Λυών (2015), στην Μπιενάλε της Βενετίας (2015), στο Φεστιβάλ Photoquai του Musée du Quai Branly, Παρίσι (2015). Το 2023, κατέλαβε την 11η θέση στο Power 100, την ετήσια κατάταξη του βρετανικού περιοδικού ArtReview με τους «πιο επιδραστικούς ανθρώπους στον κόσμο της τέχνης».

Η πρώτη του ατομική έκθεση στην Γκαλερί Imane Farès, Παρίσι με τίτλο 802. That is where, as you heard, the elephant danced the malinga. The place where they now grow flowers ανήκει πλέον στη μόνιμη συλλογή της Πινακοθήκης Tate του Λονδίνου.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Κατερίνα Γρέγου

Διοικητική-Οικονομική Διεύθυνση: Αθηνά Ιωάννου

Επιμέλεια: Ιόλη Τζανετάκη

Twenty Nine Studio & Production, μέλη ομάδας: Sammy Baloji and Rosa Spaliviero, Juliette Hourçourigaray, Marek Szponik, Henriette Gillerot and Minne De Meyer Engelbeen

Εκθεσιακός Σχεδιασμός: Θάλεια Μέλισσα

Φωτισμός: Σάκης Μπιρμπίλης

Σχεδιασμός σήμανσης: Ελένη Σπυριδάκη

Διαχείριση και Δανεισμοί έργων: Μαρία Δράκου

Συντήρηση: Φωτεινή Αλεξοπούλου

Μεταφορά και Ανάρτηση έργων: construcktivist ΕΕ Fine Art Packing & Transport

Οπτικοακουστική εγκατάσταση: Μάκης Φάρος, Αντώνης Γκατζουγιάννης

Υποδιευθύντρια Τεχνικών Υπηρεσιών (ΕΜΣΤ): Ηρώ Νικολακέα