5 soruda Afganistan-Pakistan çatışması

Pakistan ile Afganistan arasında son haftalarda tırmanan gerginlik, hafta sonu silahlı çatışmaya dönüştü.

Cumartesi gecesi Afgan Taliban güçleri, Pakistan askeri karakollarına saldırı düzenledi. Çatışmalar, kısa süre önce Pakistan’ın başkent Kabil’e gerçekleştirdiği hava saldırısının ardından çıktı.

Afganistan Savunma Bakanlığı, saldırının “Pakistan’ın Afgan hava sahasını ihlaline karşı misilleme” olduğunu açıkladı. Bakanlık sözcüsü Enayatullah Khovarazmi, Taliban güçlerinin “başarılı operasyonlar yürüttüğünü” ve saldırının gece yarısı sona erdiğini söyledi.

Pakistan ordusu ise sınırın çeşitli noktalarında Taliban’dan gelen ateşe “ağır topçu ve tanklarla” karşılık verdiklerini belirtti. Pakistanlı yetkililer, “Afgan Taliban’ın ülkemiz sınırlarında hiçbir saldırısına müsamaha gösterilmeyecektir,” açıklamasında bulundu.

Çatışmalar nerede yoğunlaşıyor?

Taliban hükümet sözcüsü Zabihullah Mücahid, sınır hattında yaşanan çatışmalarda 58 Pakistan askerinin, Taliban tarafından da 9 askerin hayatını kaybettiğini açıkladı. Ancak Pakistan bu iddiayı doğrulamadı.

Yerel kaynaklara göre çatışmalar, Helmand, Kandahar ve Nangarhar gibi güney ve doğu bölgelerinde yoğunlaştı.

Torkham ve Chaman sınır kapıları güvenlik gerekçesiyle kapatıldı; bölgeye takviye birlikler gönderildi.

Pakistan'ın suçlamaları neler?

Guardian'a göre, Pakistan hükümeti, Afgan yönetimini, Pakistan Talibanı (TTP) militanlarını barındırmakla suçluyor.

2021’de Taliban’ın Afganistan’da iktidarı yeniden ele geçirmesinden bu yana, TTP saldırılarında yüzlerce Pakistan askeri ve polisinin hayatını kaybettiği bildiriliyor.

Pakistan Savunma Bakanı Khawaja Muhammed Asif geçen hafta parlamentoda yaptığı konuşmada, “Afgan yönetimini TTP’ye desteğini sonlandırması için defalarca uyardık. Artık sabrımız tükendi,” demişti.

Birleşmiş Milletler'in bu yılki raporunda, TTP'nin "fiili yetkililerden önemli lojistik ve operasyonel destek aldığı" belirtilmişti. Bu ifade Taliban hükümetine atıf olarak görülmüştü.

Çatışmaların temelinde toprak sorunu mu var?

Uzmanlara göre, yaşanan çatışmaların temelinde 2 bin 600 kilometrelik Durand Hattı sınırının statüsü yatıyor.

1893’te Britanya Hindistanı ile Afganistan arasında çizilen hat, Pakistan’ın 1947’de bağımsızlığını kazanmasından bu yana fiili sınır olarak kabul edilse de, Afganistan bu sınırı resmen tanımıyor.

Washington merkezli Güney Asya uzmanı Michael Kugelman, Guardian'a yaptığı açıklamada, “Afganistan’ın sınırı tanımaması, artan karşılıklı saldırılar ve dezenformasyonun yayılması, iki ülke arasındaki krizi daha da kırılgan hale getiriyor,” değerlendirmesinde bulundu.

Militan faaliyetleri arttı mı?

ABD öncülüğündeki güçlerin 2021’de Afganistan’dan çekilmesiyle, Pakistan’ın kuzeybatısındaki Khyber Pakhtunkhwa bölgesinde militan saldırıları yeniden artışa geçti.

Pakistan ordusunun verilerine göre, sadece bu yılın ilk 9 ayında 300’den fazla asker ve polis TTP saldırılarında hayatını kaybetti.

Öte yandan, 9 Ekim'de Pakistan'a ait savaş uçaklarının Afganistan'ın Paktiya vilayetinin Margha bölgesine hava saldırısı düzenlediği öne sürülmüştü. Ardından Afganistan yönetimi, Margha ve başkent Kabil'de meydana gelen patlamalarla ilgili Pakistan'ı suçlamıştı. Pakistan ise hava saldırısı iddiasıyla ilgili herhangi bir açıklama yapmamıştı.

Uzmanlar, mevcut krizin kısa vadede yatışabileceğini ancak kök nedenler çözülmediği sürece sınır hattında yeni çatışmaların kaçınılmaz olduğunu belirtiyor.

Dünya ne tepki gösterdi?

İlk olarak Suudi Arabistan, İran ve Katar, iki ülkeye “itidal çağrısı” yaptı.

Dünya liderleri, bölgedeki tansiyonun artmasının, halihazırda kırılgan olan Afganistan-Pakistan ilişkilerini daha da zora sokabileceğinden endişe ediyor.

Reuters'a göre, Taliban yönetiminin dışişleri bakanının bu hafta Hindistan'ı ziyaret etmesi de gerilimi artırdı. Bu, örgütün 2021'de iktidara gelmesinden bu yana üst düzey bir Taliban yetkilisinin yaptığı ilk ziyaretti. 

İslamabad ayrıca, TTP'nin Hindistan'ın desteğiyle Pakistan'a saldırdığı görüşünde. Yeni Delhi bu suçlamayı reddederken, Taliban da topraklarının başka ülkelere karşı kullanılmasına izin vermediklerini savunuyor.