Trump'ın ABD tarafından finanse edilen yayıncılara yönelik kesintileri 'otokrasilere hediye'

ABD Başkanı Donald Trump'ın geçtiğimiz Cuma günü Amerika'nın Sesi (VOA) ve kardeş yayın kuruluşlarına yönelik kesintileri duyurmasının ardından Çin ve Rusya gibi otokratik ülkelerdeki devlet medyası kutlama yapmakta gecikmedi.

Çin'in iktidardaki komünist partisi tarafından kontrol edilen bir gazete olan Global Times, VOA'nın kapatılmasına sevinerek, "kendi hükümeti tarafından kirli bir paçavra gibi atılan" bir "yalan fabrikası" olarak nitelendirdi.

Rusya'daki tepkiler de benzer şekilde coşkuluydu. Devlet destekli RT kanalının genel yayın yönetmeni Margarita Simonyan Kremlin yanlısı çevrelerdeki havayı özetliyordu.

"Ne yazık ki biz onları kapatamadık ama Amerika bunu kendisi yaptı," dedi.

ABD tarafından finanse edilen VOA ve Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL) 1940 ve 1950'lerde kuruluşlarından bu yana Batı tarafından uluslararası özgür basının işaretçileri olarak görülüyor.

Bağımsız gazeteciliğin genellikle zor bulunduğu ülkelere yayın yapan bu kanallar, her yıl onlarca yerel dilde on milyonlarca insana haber ulaştırdı.

Ancak Trump'ın Amerikan vergi mükelleflerinin "radikal propaganda" olarak adlandırdığı haberlere fon sağlamasını engellemeyi amaçlayan son kararnamesi bu tür haberciliğin geleceğini tehlikeye attı.

VOA'da 1.300'den fazla kişi idari izne çıkarılırken, RFE/RL'nin hibe anlaşması feshedilerek mali belirsizlik içinde bırakıldı.

Fon kesintileri, Küba hakkında haber yapan Radio ve TV Martí ve Radio Free Asia da dahil olmak üzere Birleşik Devletler Küresel Medya Ajansı (USAGM) çatısı altındaki tüm kuruluşları etkiledi.

Ülkenin dış yardım ve kalkınma ajansı USAID'in kesintiye uğramasında olduğu gibi, Trump yönetiminin USAGM kuruluşlarına yönelik saldırısını, Amerika'nın denizaşırı ülkelerdeki yumuşak gücünü azaltacak bir ulusal kendine zarar verme eylemi olarak görenler var.

RFE/RL'nin Tatar-Başkurt servisi için çalışan Rus-Amerikan gazeteci Alsu Kurmasheva da bu görüşü paylaşıyor.

Kurmasheva Euronews'e, "Bu futboldaki kendi kalesine gol atmaya benziyor. Otokrasilere bir hediye veriyor olmamız beni rahatsız ediyor. RFE/RL Amerikan çıkarları için her zaman son derece önemli olmuştur," diyor.

"Kremlin'in kutlama yaptığını biliyoruz, devlet destekli propaganda kanallarının her yerinde sevinçlerini gördük. Bundan yararlananlar, vatandaşlarının bağımsız haber ve bilgiye erişmesini istemeyen otokratlar. Hayatta kalmaları halklarını karanlıkta tutmalarına bağlı," diye ekledi.

Yaptığı haberler nedeniyle 2023 ve 2024 yılları arasında dokuz ay boyunca Rusya'da gözaltında tutulan Kurmasheva, RFE/RL'nin en büyük gücünün geçtiğimiz 75 yıl boyunca izleyicileriyle kurduğu güven olduğunu söyledi.

"Çernobil, Berlin Duvarı'nın yıkılışı ve hem yerel hem de küresel büyük olaylarla ilgili haberler için bize güvendiler. Haberlerle oyun oynamadığımızı biliyorlar."

Kurmasheva, geçen Cuma gününden bu yana, aralarında Afganistan, Bulgaristan ve Rusya'da baskıcı rejimler altında yaşayanların da bulunduğu endişeli izleyicilerden yüzlerce mesaj ve telefon geldiğini söyledi.

Yaklaşık 500 meslektaşı gibi sözleşmesinin Mart ayı sonunda feshedileceğini Pazar günü öğrenen VOA basın özgürlüğü muhabiri Liam Scott da Trump'ın kararnamesinin sonuçları konusunda endişeli.

"Rusya ve Çin gibi ülkelerdeki devlet medyasının bu kararı kutlaması bence kayda değer. Bunu yapıyorlar çünkü VOA, RFE ve Radio Free Asia dengeli habercilik konusunda gerçekten çok başarılılar."

Scott, "VOA ve kardeş kuruluşlarının potansiyel yok oluşunun, izleyicilerimizin ulaşılması zor yerlerde bağımsız haberlere erişimi için ne anlama gelebileceği konusunda endişelerim var," dedi.

Scott, "Amerikalılar VOA'nın hedef kitlesi olmayabilir ama yine de çalışmalarında kilit paydaşlar" olduklarını söyledi. "Çünkü VOA, ABD'nin yumuşak gücünün gerçekten kilit bir bileşenidir. Dünyanın geri kalanı için özgür basının nasıl bir şey olduğunu modelliyoruz," dedi.

Bir basın özgürlüğü yardım kuruluşu olan Gazetecileri Koruma Komitesi'nin (CPJ) küresel ilişkiler sorumlusu Gypsy Guillén Kaiser, Trump'ın kesintilerinin USAGM kuruluşlarının hizmet verdiği milyonlarca insan için ciddi yansımaları olacağını söyledi.

Guillén Kaiser, 2021'deki askeri darbeden bu yana savaşın sürdüğü Myanmar'daki gibi kapalı medya ortamlarında, doğru ve sansürsüz bilginin geri çekilmesi halinde tehlikeli bir boşluk oluşacağını belirtti.

"Nihayetinde yanlış ve dezenformasyon peşinde koşmak isteyenlerin ihtiyaçlarına hizmet eden bir boşluk yaratıyorsunuz ve aynı zamanda gazetecileri savunmasız hale getiriyorsunuz," dedi.

Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü'nün CPJ ve diğer kuruluşlarla birlikte Trump yönetimine kararını geri alması çağrısında bulunduğu USAGM kuruluşları için çalışan on kişi şu anda Azerbaycan, Belarus, Myanmar, Rusya ve Vietnam'da hapiste bulunuyor.

Guillén Kaiser, "Şu anda talep ettiğimiz şey, Kongre'nin yasal olarak zorunlu olan ve siyasileştirilemeyecek olan finansmanı eski haline getirmesidir," dedi.

RFE/RL salı günü yaptığı açıklamada, Kongre tarafından yayın kuruluşuna tahsis edilen fonların kesilmesi nedeniyle Trump yönetimine dava açtığını duyurdu.

Avrupa'da, RFE/RL'nin merkezinin bulunduğu Çekya gibi ülkeler, kuruluşa fon sağlamaya yardımcı olma olasılığını gündeme getirdiler.

Trump ve müttefikleri USAGM'nin yayın organlarına karşı eylemlerini haklı göstermek için VOA, RFE/RL ve ortak yayın kuruluşlarının Cumhuriyetçi partiye karşı ön yargılı olduklarını iddia etmekle kalmıyor, aynı zamanda bu yayınların ABD'nin düşmanlarına fayda sağladığını da iddia ediyor.

Halen USAGM'de kıdemli danışman olarak görev yapan Trump'ın müttefiklerinden Kari Lake, kısa bir süre önce ajansın haber kuruluşlarını "genellikle Amerika'nın düşmanlarının konuşma noktalarını papağan gibi tekrarlayan bir ürün" ürettikleri için alaya aldı.

RFE/RL'nin eski başkanı ve CEO'su Thomas Kent'e göre bu yorumu gerçeklikle bağdaştırmak zor.

"Ajansların ne yaptığına makul bir bakış, olayların kesinlikle ABD tarafını rapor ettiğimizi çok hızlı bir şekilde ortaya koyacaktır," dedi. "Rusya ve Çin gibi düşmanlar bizim oldukça Amerikan yanlısı olduğumuzu düşünüyor olmalılar, yoksa bizi engellemek için bu kadar çılgınca çaba sarf etmezlerdi."

"Bu kapatmalar gerçekleşirse, ABD yabancı halklarla iletişim kurmak için sahip olduğu en güçlü araçlardan bazılarından tek taraflı olarak mahrum kalacak," diye vurguladı.

Kent iyileştirmeler yapılabileceğinin de farkında.

"USAGM'yi iyileştirmek istiyorsanız, dışarıdaki yorumcuların ne olması gerektiği konusunda sonsuza kadar tartıştığı bir kararla başlamanız gerekir," diyen Kent, hizmetlerinin öncelikle tarafsız bir haber kaynağı mı yoksa ABD hükümetinin mesaj verme aracı olarak mı görülmesi gerektiği konusundaki gerilime dikkat çekti.

Kent, Radyo ve TV Martí'nin Küba ile ilgili haberlerinin VOA'nın daha geniş Latin Amerika kapsamıyla birleştirilip birleştirilmeyeceği gibi başka konuların da değerlendirilebileceğini söyledi.

"Bunlar, yönetim tarafından verimlilik, israfı azaltma ve benzeri amaçlarla meşru bir şekilde tartışılabilecek türden şeyler. Ancak her şeyi kapatarak ve herkesi işten çıkararak bunu ilerletemezsiniz," dedi.

Kent, RFE/RL'nin en önemli avantajlarından birinin haberlerinin Rus nüfusunun yüzde 10'una düzenli olarak ulaştığına inanılması olduğunu belirtti.

"Bizi dinleyen herkesin Amerikan yanlısı olması gerekmiyor. Açık fikirli insanlar söyleyeceklerimizi duymak istiyorlar," dedi.

"Bu bizim en büyük hedefimiz. Rusya'da ya da başka herhangi bir ülkede, bir ülkenin nihayetinde gittiği yönde fark yaratanlar kararsızlardır. Farklı taraflardan bilgi arayan insanlar."