Uzmanlardan 'kill switch' yorumu: ABD, Avrupa silahlarını uzaktan devre dışı bırakabilir mi?

ABD Başkanı Donald Trump'ın Ukrayna'ya askeri desteği geri çekmesinin ardından Alman yetkililer, ülkenin yeni tedarik ettiği silahlardan birinin Amerikalılar tarafından kontrol edilebileceği ve devre dışı bırakılabileceği endişesini dile getirdi.

Almanya, 2022 yılında Amerikan havacılık devi Lockheed Martin ile 35 adet F-35A Lightning II uçağı için milyarlarca euroluk bir anlaşma imzaladı. Almanya'nın silahlı kuvvetleri Bundeswehr geçtiğimiz yıl sekiz adet F-35 daha tedarik etti.

Alman silah şirketi Hendsolt'un iletişim müdürü Joachim Schranzhofer, geçen hafta Alman Bild gazetesine verdiği demeçte, Amerikan üretimi F-35'lere yerleştirilen sözde bir "kill switch'in" bir söylentiden daha fazlası olduğunu belirterek, ABD'nin kendi kontrolünde kalan kilit yazılıma erişimi engelleyerek uçağı yere indirmesinin kolay olacağını ima etti.

Münih Güvenlik Konferansı'nın eski başkanı Wolfgang Ischinger ve eski bir subay ve Almanya'nın Hıristiyan Demokrat Birliği (CDU) partisi üyesi Ingo Gädechens de bu düşünceyi yineledi.

Ancak Alman Savunma Bakanlığı'ndan bir sözcü Euronews Next'e yaptığı açıklamada, dile getirilen endişeler ışığında F-35 savaş uçağı alımının iptal edilmesinin söz konusu olmadığını belirtti.

F-35 'NATO standartlarında tercih edilen savaş uçağı'

ABD Hava Kuvvetleri'ne göre, Lockheed'in "en yaygın" F-35 modeli olan F-35A Lightning II, gökyüzünde "gizlilik, sensör füzyonu ve benzeri görülmemiş durumsal farkındalığı" bir araya getiren çok amaçlı bir savaş uçağı.

Lockheed, F-35 Lightening II'yi hızla "NATO'nun tercih ettiği standart avcı uçağı" olarak tanımlıyor.

Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Yunanistan, İtalya, Hollanda, Norveç, Polonya ve İsviçre'nin filolarında F35'ler bulunmaktadır. Romanya da aralık ayında Lockheed Martin ile aynı uçak için bir anlaşma imzalamıştı.

Lockheed Martin geçen yıl yaptığı bir açıklamada, 10 yılın sonuna kadar 10 Avrupa ülkesinde 550'den fazla F-35'in faaliyette olmasını beklediğini ve bu silahların "Avrupa'da birlikte çalışabilirliği arttırdığını" belirtti.

Şirket ayrıca, F-35 savaş uçaklarının, diğer Batılı savaş uçakları gibi, Link-16 ve GPS uydu navigasyonu ile ABD tarafından korunan veri iletişimine dayandığını da kabul etti.

Bu alanda tam bağımsızlığın "Avrupa sistemleriyle bile mümkün olmadığını" belirten şirket, F-35'in hala veri bağlantıları veya uydu navigasyonu olmadan çalıştığını kaydetti.

F-35'lere yeni yazılım entegre etmek 'son derece zor'

Avrupa Güvenlik ve Savunma Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Mark Cazalet, Euronews Next'e yaptığı açıklamada, bir kill switch'in var olduğuna dair somut bir kanıt görmediğini ya da duymadığını ancak uçak yazılımını engelleyecek önlemlerin üretilebileceğinin "olasılık dışı olmadığını" ifade etti.

Cazalet, ABD'nin silahın kullanımını engellemek için F-35'te bir kill switch'e "mutlaka ihtiyaç duymadığını," hükümetin "sadece mühimmat ve yedek parçaları durdurabileceğini" söyledi.

Cazalet, ABD'nin yazılım üzerindeki kontrolünü değiştirmek için silahlarına entegre etmenin "imkansız olmasa da son derece zor" olacağını da sözlerine ekledi.

"Askeri planlamacılar için daha önemli olan soru şu: ABD, başka ülkeler tarafından işletilen F-35'lerin kullanılmasını etkili bir şekilde engelleyebilir mi?" diyen Cazalet, "Burada cevap evet gibi görünüyor," diye konuştu.

"Ülkeler zaman zaman mühimmat ya da silah parçalarını engelliyor."

Örneğin İsviçre, 35 mm mühimmatın ihracatını reddettiğinde Ukrayna'nın Gepard uçaksavar silahlarının kullanımını geciktirmişti. Almanlar da Eurofighter Typhoon savaş uçağının Türkiye'ye ihracatı konusunda başlangıçta bazı isteksizlikler göstermişti.

F-35'ler 'bağımsız olarak kullanılabilir'

Euronews Next, uçaklar teslim edildikten sonra F-35'in yazılım ve donanımının ABD hükümetinin kontrolünde olup olmadığını teyit etmek için ABD Ulusal Savunma Bakanlığı (DND) ve Lockheed Martin ile temasa geçti ancak hemen bir yanıt alamadı.

DND sözcüsü Kanada medyasına yaptığı açıklamada, uçakların hem yazılım hem de donanım güncellemelerinden ABD'nin sorumlu olduğunu doğruladı ve güncellemelerin uçakların geliştirilmesine katılan tüm ülkeler için devam edeceğini belirtti.

Euronews Next ayrıca, Lockheed Martin'e Almanya ve diğer Avrupa ülkelerine bu güncellemelerin devam edeceğine dair güvence verip veremeyeceklerini sordu.

İsviçre medyasında yer alan benzer kill switch kaygılarına ilişkin haberlere cevaben Lockheed Martin pazartesi günü web sitesinde 'İsviçre F-35'lerini bağımsız olarak kullanabilir' başlıklı bir yazı yayınladı.

Şirket, F-35A savaş uçaklarının elektronik aksamına dışarıdan müdahale edilerek bloke edilmesinin mümkün olmadığını belirtiyor.

Açıklamada, "İsviçre, savunması için silah sistemlerini veya güdümlü füzelerini kullanmak istiyorsa rızaya ihtiyaç duymaz. Bunu özerk, bağımsız bir şekilde ve istediği zaman yapabilir," denildi.

İsviçre gibi ülkeler savaş uçaklarının yazılımlarını ne zaman yükseltmek isteyip istemediklerine de karar verebilirler ve füzeler bu yükseltmeler olmadan da çalışır durumda kalır.

Eğer bir ülke yükseltme yapmak isterse, Lockheed güncellemeleri ilgili hükümetle birlikte yürütmek üzere bir "mobil ekip" gönderdiğini ifade etti.