Από τη Μόσχα στη Βουδαπέστη: Η επιστροφή του Πούτιν στην Ευρώπη προκαλεί αντιδράσεις

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν ετοιμάζεται να ταξιδέψει στη Βουδαπέστη — τουλάχιστον, αυτό αναφέρει η πρόσκληση.

Ύστερα από μια μακρά τηλεφωνική συνομιλία με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, οι δύο ηγέτες συμφώνησαν κατ’ αρχήν να συναντηθούν σύντομα στην πρωτεύουσα της Ουγγαρίας, κράτους–μέλους της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, για να συζητήσουν μια πιθανή λήξη του πολέμου στην Ουκρανία.

Αν τελικά πραγματοποιηθεί, η συνάντηση αυτή θα σηματοδοτήσει την πρώτη εμφάνιση του Πούτιν σε ευρωπαϊκό έδαφος από το 2020, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες — καθώς η παρουσία του στη Βουδαπέστη θα μπορούσε να υπονομεύσει την κοινή ευρωπαϊκή γραμμή απομόνωσης της Μόσχας.

Πέρα όμως από τη διπλωματική διάσταση και τις τεχνικές λεπτομέρειες μιας τέτοιας συνόδου κορυφής, προκύπτει ένα βασικό ερώτημα: Μπορεί πράγματι ο Πούτιν να πατήσει σε έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Οι κυρώσεις της ΕΕ

Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε εκτεταμένες κυρώσεις εναντίον της Μόσχας και δεκάδων υψηλόβαθμων αξιωματούχων του Κρεμλίνου. Η λίστα περιλαμβάνει απαγόρευση ταξιδιών και πάγωμα περιουσιακών στοιχείων.

Ο ίδιος ο Πούτιν και ο υπουργός Εξωτερικών του, Σεργκέι Λαβρόφ, μπήκαν επίσης στη «μαύρη λίστα», αλλά με περιορισμό μόνο στην κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων — όχι όμως και στην ελευθερία μετακίνησης, ώστε να διατηρηθεί ένα ελάχιστο διπλωματικό κανάλι.

Αυτό σημαίνει πως τυπικά, ο Ρώσος πρόεδρος θα μπορούσε να προσγειωθεί στην Ουγγαρία.

Ωστόσο, υπάρχει ένα ακόμη εμπόδιο: Η ΕΕ έχει κλείσει τον εναέριο χώρο της στα ρωσικά αεροσκάφη — κρατικά ή ιδιωτικά — στο πλαίσιο του καθεστώτος κυρώσεων. Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως ανθρωπιστικές αποστολές ή επειγόντως αναγκαίες πτήσεις, επιτρέπονται εξαιρέσεις.

Πέρυσι, ο Λαβρόφ χρειάστηκε επτά ώρες πτήσης με παράκαμψη όλης της ευρωπαϊκής επικράτειας για να φτάσει στη Μάλτα, όπου του επετράπη να συμμετάσχει σε συνεδρίαση του ΟΑΣΕ. Αντίθετα, η εκπρόσωπός του Μαρία Ζαχάροβα, η οποία βρίσκεται υπό ταξιδιωτική απαγόρευση, δεν έλαβε καμία εξαίρεση.

Ο Πούτιν έχει δύο πιθανές επιλογές:

• είτε να παρακάμψει την ΕΕ μέσω των δυτικών Βαλκανίων,
• είτε να εξασφαλίσει εξαιρέσεις από κράτη–μέλη της Ένωσης που βρίσκονται στη διαδρομή του, όπως η Σλοβακία (πιθανή) και η Πολωνία (εξαιρετικά δύσκολη).

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ερωτηθείσα για το θέμα, δήλωσε ότι «καλωσορίζει κάθε πρωτοβουλία που οδηγεί σε δίκαιη και διαρκή ειρήνη για την Ουκρανία», αποφεύγοντας ωστόσο να δεσμευθεί αν θα διευκολύνει ή θα επιτρέψει την επίσκεψη.

Η πιθανή άφιξη του Πούτιν σε έδαφος της ΕΕ θα αποτελέσει διπλωματική νίκη για το Κρεμλίνο και πολιτικό πονοκέφαλο για τους Ευρωπαίους ηγέτες — ιδιαίτερα καθώς ο Αμερικανός και ο Ρώσος πρόεδρος θα συναντηθούν σε μια χώρα που συχνά υπονομεύει την ενιαία στάση της Ένωσης για την Ουκρανία.

Το ένταλμα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου

Πέρα από τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, ο Πούτιν βρίσκεται και υπό διεθνές ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) στη Χάγη. Κατηγορείται, μαζί με την Επίτροπο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Μαρία Λβόβα–Μπέλοβα, για παράνομη απέλαση χιλιάδων ουκρανών παιδιών προς τη Ρωσία — πράξη που συνιστά έγκλημα πολέμου.

Αν και ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες ούτε η Ρωσία αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ, όλα τα κράτη–μέλη της ΕΕ δεσμεύονται από το Καταστατικό της Ρώμης. Αυτό σημαίνει ότι θεωρητικά θα πρέπει να συλλάβουν τον Πούτιν εάν βρεθεί στο έδαφός τους.

Ωστόσο, η Ουγγαρία έχει ανακοινώσει την πρόθεσή της να αποσυρθεί από το ΔΠΔ, αντιδρώντας στο ένταλμα που εκδόθηκε πρόσφατα κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, με τον οποίο ο Βίκτορ Όρμπαν διατηρεί στενή σχέση.

Η αποχώρηση αυτή, πάντως, δεν θα ισχύσει πριν τον Ιούνιο του 2026, επομένως μέχρι τότε η Βουδαπέστη εξακολουθεί να δεσμεύεται από τις υποχρεώσεις της έναντι του ΔΠΔ.

«Αν ο Πούτιν προσγειωθεί στη Βουδαπέστη, η σύλληψή του θα ήταν η λογική συνέπεια», δήλωσε στο Euronews ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ, υπό καθεστώς ανωνυμίας. «Κανείς, βέβαια, δεν θα εκπλαγεί αν η Ουγγαρία αγνοήσει τις υποχρεώσεις της – δεν θα είναι η πρώτη φορά».

Η Χάγη δεν διαθέτει δικούς της μηχανισμούς επιβολής, βασίζεται στην καλή θέληση των κρατών–μελών. Πέρυσι, η Μογγολία, παρότι συμβαλλόμενο μέρος του ΔΠΔ, φιλοξένησε τον Πούτιν χωρίς καμία συνέπεια. Κάτι ανάλογο έκανε και ο Όρμπαν όταν υποδέχθηκε τον Νετανιάχου στην ουγγρική πρωτεύουσα τον Απρίλιο.

Η Ουγγαρία έχει ήδη δεσμευθεί να παρέχει ασφαλή διέλευση στον Πούτιν, γεγονός που προκαλεί έντονο προβληματισμό στις Βρυξέλλες.