Βόρεια Μακεδονία: Οι εντάσεις με τους γείτονες συνεχίζουν να μπλοκάρουν την πορεία προς την ΕΕ

Στα αγροτικά υψίπεδα όπου η Βόρεια Μακεδονία συνορεύει με τη δυτική Βουλγαρία, οι εργασίες κατασκευής ενός στρατηγικής σημασίας αυτοκινητόδρομου που συνδέει τα Σκόπια με τη Σόφια μπαίνουν στο τελικό στάδιο.

Ο δρόμος αποτελεί μέρος της σχεδιαζόμενης διαδρομής του "Διαδρόμου Οκτώ" που συνδέει τις ακτές της Αδριατικής της Ιταλίας δια θαλάσσης με την Αλβανία και στη συνέχεια εκτείνεται σε όλη τη διαδρομή μέσω της Βόρειας Μακεδονίας μέχρι το λιμάνι της Βάρνας στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας της Βουλγαρίας. Μια σιδηροδρομική σύνδεση κατά μήκος του ίδιου διαδρόμου είναι επίσης στα σκαριά.

Όταν ολοκληρωθεί, θα βάλει τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, στο ευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών και εμπορίου, ανοίγοντας κυριολεκτικά το δρόμο τους προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ παράλληλα θα παρέχει στο ΝΑΤΟ έναν στρατηγικό στρατιωτικό διάδρομο.

Αλλά το σιδηροδρομικό και οδικό έργο, όπως και η προσπάθεια της Βόρειας Μακεδονίας να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό μπλοκ, προσκρούουν σε εμπόδια, καθυστερήσεις και διαμάχες.

Ο λαϊκιστής πρωθυπουργός της χώρας Χρίστιαν Μίτσκοσκι κατηγόρησε τη Βουλγαρία ότι δεν δεσμεύεται για τη σιδηροδρομική διαδρομή στο έδαφός της, λέγοντας ότι ο σιδηρόδρομος θα καταλήξει σε "αδιέξοδο" στα βουλγαρικά σύνορα. Απείλησε να εκτρέψει τα κονδύλια της ΕΕ που προορίζονται για το έργο σε μια άλλη διαδρομή γνωστή ως Διάδρομος Δέκα, η οποία θα συνέδεε τα Σκόπια με το Βελιγράδι και τη Βουδαπέστη στα βόρεια, όπου στην κυβέρνηση βρίσκονται ευρωσκεπτικιστές εθνικιστές που θεωρούνται κοντά στον Μίτσκοσκι.

Η διαμάχη για τον διάδρομο έρχεται εν μέσω αυτού που οι Βούλγαροι αξιωματούχοι θεωρούν ως περαιτέρω αποδιάρθρωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίες έχουν πέσει σε νέο χαμηλό επίπεδο αφότου το δεξιό κόμμα VMRO-DPMNE σημείωσε νίκη στις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές της Βόρειας Μακεδονίας τον περασμένο Μάιο.

Μια μακροχρόνια διαμάχη με την Ελλάδα σχετικά με το όνομα της Βόρειας Μακεδονίας έχει επίσης επανέλθει στην επιφάνεια, καθώς οι εθνικιστές στα Σκόπια αναφέρονται ανεπίσημα στη χώρα ως "Μακεδονία", κάτι που οι αξιωματούχοι στην Αθήνα θεωρούν ως κατάφωρη παραβίαση της συμφωνίας των Πρεσπών του 2018.

Αυτό σήμαινε ότι δεν υπήρξε ομόφωνη συμφωνία μεταξύ των πρεσβευτών της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα για την έναρξη των πρώτων διαπραγματευτικών κεφαλαίων για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο μπλοκ. Η γειτονική Αλβανία, εν τω μεταξύ, έλαβε το πράσινο φως.

Η ΕΕ ποντάρει στη στρατηγική «μετρητά για μεταρρυθμίσεις»

Παρά το γεγονός ότι η Αλβανία έχει πλέον ξεπεράσει τον γείτονά της, αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες και τα Σκόπια εξακολουθούν να ελπίζουν ότι η πρόσφατα εγκαθιδρυθείσα κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας θα παραμείνει επικεντρωμένη στην ενταξιακή της πορεία.

Η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ ποντάρει στο νέο αναπτυξιακό σχέδιο ύψους 6 δισεκατομμυρίων ευρώ για τα Δυτικά Βαλκάνια, στο πλαίσιο του οποίου θα διοχετεύσει επενδύσεις στις επτά υποψήφιες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων κατά τα επόμενα τρία χρόνια με αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεις που έχουν σχεδιαστεί για να φέρουν τις οικονομίες και τις κοινωνίες τους πιο κοντά στην ΕΕ.

Τα 6 δισεκατομμύρια ευρώ - τα οποία αποτελούνται από 2 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις και 4 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια με ευνοϊκούς όρους - θα διανεμηθούν ανάλογα με το ΑΕΠ και τον πληθυσμό κάθε χώρας, αλλά θα διατεθούν μόνο όταν οι χώρες αυτές εφαρμόσουν τα λεγόμενα "προγράμματα μεταρρυθμίσεων" που έχουν σχεδιαστεί για να ευθυγραμμίσουν τους νόμους, τα πρότυπα και τις πρακτικές τους με αυτά της ΕΕ.

Ένα άλλο μοναδικό χαρακτηριστικό του Σχεδίου Ανάπτυξης είναι ότι οι χώρες που δεν θα επιτύχουν τους μεταρρυθμιστικούς τους στόχους θα μπορούσαν να δουν τα κονδύλια που θα τους διατεθούν να εκτρέπονται σε άλλες χώρες της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων.

Πηγές της ΕΕ λένε ότι το μοντέλο έχει σχεδιαστεί για να δημιουργήσει "ανταγωνισμό" μεταξύ των γειτόνων και να δώσει κίνητρα για ταχύτερες μεταρρυθμίσεις.

"Ευτυχώς, η νέα κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας έχει πραγματικά αφοσιωθεί στη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ, όπως και η προηγούμενη κυβέρνηση", δήλωσε διπλωματική πηγή. "Όταν ορκίστηκε η νέα κυβέρνηση, δεν υπήρξαν σημαντικές αποκλίσεις από την ατζέντα μεταρρυθμίσεων που διαπραγματεύτηκε η προηγούμενη κυβέρνηση".

"Αλλά θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε αν θα εφαρμόσουν αυτές τις μεταρρυθμίσεις", πρόσθεσε ο διπλωμάτης.

Το μοντέλο "μετρητά για μεταρρυθμίσεις" αποτελεί μέρος του σχεδίου των Βρυξελλών για την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων σε μια σειρά από ζητήματα, όπως το κράτος δικαίου, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η καταπολέμηση της διαφθοράς. Οι ατζέντες μεταρρυθμίσεων αναμένεται να εγκριθούν ήδη από τον Οκτώβριο, πράγμα που σημαίνει ότι οι πρώτες πληρωμές "προχρηματοδότησης" θα μπορούσαν να εκταμιευθούν μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους.

Όλες οι χώρες - με εξαίρεση τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη - έχουν υποβάλει μέχρι σήμερα τα σχέδια των μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων τους, καθώς οι αξιωματούχοι στο Σεράγεβο εξακολουθούν να αποφασίζουν πώς η κοινοβουλευτική συνέλευση της χώρας θα εγκρίνει τα σχέδια.

"Εάν μια χώρα δεν τηρήσει τις δεσμεύσεις της στο πλαίσιο των μεταρρυθμιστικών της προγραμμάτων, τα χρήματα που της έχουν χορηγηθεί θα μπορούσαν να μεταφερθούν σε άλλη χώρα των Δυτικών Βαλκανίων, δημιουργώντας ένα στοιχείο ανταγωνισμού εντελώς νέο σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρηματοδοτικά μέσα", εξήγησε αξιωματούχος της ΕΕ.

Ένας άλλος αξιωματούχος της ΕΕ, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας, πρόσθεσε ότι η αντιμετώπιση της διαφθοράς αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη Βόρεια Μακεδονία και σε άλλες υποψήφιες χώρες της περιοχής, αλλά ότι το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ διαθέτει ισχυρούς μηχανισμούς για τη διασφάλιση της χρηματοδότησής του.

"Η διαφθορά είναι παρούσα. Αλλά έχουμε μια πολιτική μηδενικής ανοχής στη διαφθορά και πολύ αυστηρά πλαίσια", δήλωσε ο αξιωματούχος της ΕΕ: "Αν συμβεί, και συμβαίνει, οι μηχανισμοί μας ενεργοποιούνται".

Τα κράτη μέλη ασκούν βέτο

Αλλά ακόμη και αν τα Σκόπια επιτύχουν όλους τους στόχους τους και καρπωθούν τα οφέλη του σχεδίου ανάπτυξης, μπορούν να προχωρήσουν στην πορεία τους προς την ένταξη στην ΕΕ μόνο αν συνεχίσουν να βελτιώνουν τις σχέσεις τους με τη γειτονική Βουλγαρία.

Αυτό θα αποδειχθεί πρόκληση, καθώς οι νομοθέτες στη Σόφια και τα Σκόπια συνεχίζουν να ανταλλάσσουν πολεμική ρητορική.

Κάθε κράτος - μέλος πρέπει να δώσει ρητά το πράσινο φως για την έναρξη κάθε βήματος της ενταξιακής διαδικασίας στην ΕΕ.

Απαντώντας στην αποτυχία των πρεσβευτών της ΕΕ να προχωρήσουν τις ενταξιακές συνομιλίες με τη Βόρεια Μακεδονία, ο πρώην πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσοφ -ο οποίος ηγείται του μεγαλύτερου κόμματος στο βουλγαρικό κοινοβούλιο και προεδρεύει της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων- δήλωσε ότι τα Σκόπια πρέπει να "αντιμετωπίσουν τις συνέπειες των πράξεών τους", κατηγορώντας την κυβέρνηση Μίτσκοσκι ότι κατηγορεί τη Βουλγαρία για καθυστερήσεις στην αίτηση ένταξής της.

Ο Μπορίσοφ ζήτησε πρόσφατα την παραίτηση του αναπληρωτή πρωθυπουργού και του υπουργού Μεταφορών της Βόρειας Μακεδονίας μετά από έναν πόλεμο λέξεων που αφορούσε τη διαδρομή του Διαδρόμου Οκτώ που συνδέει τις πρωτεύουσες των δύο χωρών.

Η Βουλγαρία θα ψηφίσει στις 27 Οκτωβρίου στις έβδομες εκλογές της μέσα σε μόλις τρία χρόνια, μετά από πολλαπλές αποτυχίες σχηματισμού κυβέρνησης.