Κλείσιμο της Audi Bruxelles, σύμβολο της αποβιομηχάνισης στην Ευρώπη

«Είναι μίσος, διότι μας πετούν.» Ο Stavros, συνδικαλιστικός εκπρόσωπος που εργάζεται εδώ και σχεδόν 40 χρόνια στο εργοστάσιο της Audi στις Βρυξέλλες, δεν κατανοεί την απόφαση της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας να κλείσει την εγκατάστασή της στις Βρυξέλλες τον Φεβρουάριο του 2025.

Επικαλούμενη τη μείωση των πωλήσεων ηλεκτρικών μοντέλων και τις υψηλές διαρθρωτικές δαπάνες, η θυγατρική του ομίλου Volkswagen αποφάσισε να σταματήσει την παραγωγή του ηλεκτρικού μοντέλου SUV Q8 e-tron στο Βέλγιο και να τη μεταφέρει στο Μεξικό.

Αυτή η απόφαση αφήνει 4000 άμεσα και έμμεσα απασχολούμενους σε αβεβαιότητα, δεδομένου ότι δεν έχει βρεθεί ακόμα κανένας αγοραστής για την εγκατάσταση.

Αλλά το κλείσιμο του εργοστασίου της Audi δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό στην ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία, που έχει πληγεί σοβαρά από την υποτονική ανάπτυξη και τον αυξανόμενο ανταγωνισμό από κινεζικά μοντέλα. Από την αρχή του 2024, οι ανακοινώσεις για μειώσεις της παραγωγής, για απολύσεις και για κλείσιμο εργοστασίων διαδέχονται η μία την άλλη: Η Stellantis στην Ιταλία, η Michelin στη Γαλλία και κυρίως η Volkswagen στη Γερμανία, η οποία σχεδιάζει για πρώτη φορά στην ιστορία της να κλείσει τρεις εγκαταστάσεις παραγωγής στη χώρα προέλευσής της.

Αυτή η κρίση της αυτοκινητοβιομηχανίας αντανακλά ένα ακόμη πιο έντονο πρόβλημα που διαταράσσει την ευρωπαϊκή οικονομία εδώ και δεκαετίες: την αποβιομηχάνιση. Αυτός ο όρος χαρακτηρίζει τη μείωση του ρόλου της βιομηχανίας στη δημιουργία πλούτου μιας χώρας ή μιας περιοχής.  Στην Ευρώπη, το μερίδιο της βιομηχανίας στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) μειώθηκε από 28,8% το 1991 σε 23,7% το 2023, δηλαδή μια πτώση κατά περίπου 18% σε τριάντα χρόνια, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.

Πολλοί παράγοντες εξηγούν αυτό το φαινόμενο, κυρίως η αυτοματοποίηση, η οποία μειώνει τη ζήτηση για εργατικό δυναμικό, και η μετεγκατάσταση σε χώρες με χαμηλότερο κόστος.

Η μετάβαση στην οικονομία των υπηρεσιών, η μείωση της αγοραστικής δύναμης, η αύξηση των ενεργειακών δαπανών και ο αυξημένος ανταγωνισμός από οικονομίες όπως η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες απειλούν επίσης την ευρωπαϊκή βιομηχανία.

Κατά συνέπεια, σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε το Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο, μεταξύ του 2019 και του 2023 χάθηκαν 853.000 θέσεις εργασίας στη βιομηχανία στην Ευρώπη.

«Νιώθω ένα αίσθημα επανάστασης διότι χάνω ένα κομμάτι από το μέλλον μου, αλλά δεν πτωχεύσαμε», λέει με θλίψη ο Basil, εργαζόμενος στις γραμμές παραγωγής της Audi εδώ και 5 χρόνια.

Όπως πολλοί συνάδελφοί του, ο τριαντάχρονος κάτοικος των Βρυξελλών είναι σοκαρισμένος με το κλείσιμο τη στιγμή που η Audi κατέγραψε λειτουργικά κέρδη ύψους περίπου 6,3 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2023. «Δεν καταλαβαίνουμε, το θεωρούμε άδικο», πρόσθεσε καταγγέλλοντας τη θυσία των εργαζομένων στο όνομα της κερδοφορίας.

Αντιμέτωπη με αυτό το φαινόμενο, η Ευρώπη προσπαθεί να ενισχύσει τη βιομηχανία της, βασιζόμενη στις λεγόμενες «πράσινες» τεχνολογίες. Το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την Ευρώπη στοχεύει στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας σε θέματα πόρων και στην προώθηση των επιχειρήσεων που συμμετέχουν στην ενεργειακή μετάβαση. Το σχέδιο αυτό βασίζεται σε δύο πυλώνες: ο ένας αποσκοπεί στην εξασφάλιση της πρόσβασης στα μέταλλα που είναι απαραίτητα για τη μετάβαση αυτή και ο άλλος, ο κανονισμός για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών, υποστηρίζει τις επιχειρήσεις που έχουν δεσμευτεί για ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα.

Αξιέπαινοι στόχοι, σύμφωνα με τον καθηγητή διεθνών οικονομικών του πανεπιστημίου UCLouvain Bertrand Candelon, αλλά που χρειάζονται σημαντικές επενδύσεις.

«Η κινητοποίηση 800 δισεκατομμυρίων ευρώ (όπως συστήνει η έκθεση περί ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας του Mario Draghi, πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σημείωση σύνταξης), είναι κάτι τεράστιο. Και λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα κατάσταση των δημόσιων οικονομικών, αυτό θα ωφελήσει κυρίως τα μεγάλα κράτη που διαθέτουν τα απαραίτητα χρηματοδοτικά μέσα για να επενδύσουν σε αυτές τις βιομηχανίες με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα.»

Σε αυτό το διάστημα, η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να επενδύουν μαζικά στις δικές τους βιομηχανίες, εδραιώνοντας τη θέση τους στις διεθνείς αγορές, ακόμη και στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με τον Candelon, αυτός ο αγώνας προς τη βιομηχανική κυριαρχία εξελίσσεται σε εμπορικό πόλεμο, αυξάνοντας την πίεση στην Ευρώπη ώστε αυτή να κερδίσει τον χαμένο χρόνο ενώ θα επιδιώκει τον στόχο του ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα μέχρι το 2050.