Γιατί όλοι οι δρόμοι για τη Συρία περνούν... μέσω Τουρκίας

Όλοι οι δρόμοι που οδηγούν στη Συρία περνούν από την Άγκυρα... Ή τουλάχιστον έτσι φαίνεται από τότε που η Τουρκία αναδείχθηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους κερδισμένους από την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ, έχοντας σημαντική, έμμεση στρατιωτική παρουσία στη χώρα και υποστηρίζοντας τους αντάρτες που κατέλαβαν την εξουσία.

Αυτό έδωσε στην Άγκυρα άμεση πρόσβαση στους νέους ηγέτες της Συρίας και διεθνή αναγνώριση ως σημαντικός παίκτης στις υποθέσεις της χώρας.

Από τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν έως την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, οι δυτικοί ηγέτες έχουν απευθυνθεί στον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για να αντιμετωπίσουν τις τελευταίες εξελίξεις στη Συρία.

Αυτό εγείρει το ερώτημα - γιατί όλοι στρέφονται στην Τουρκία για να συζητήσουν θέματα που αφορούν τη Συρία;

«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Τούρκος πρόεδρος είναι μια μάλλον μια πολιτική προσωπικότητα με απαιτήσεις και έχει συναλλαγές με όλους τους περιφερειακούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του Βλαντιμίρ Πούτιν. Ως εκ τούτου, τα πραγματικά του κίνητρα μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να αποκρυπτογραφηθούν. Από την άλλη πλευρά, από την άποψη της ΕΕ και της προέδρου φον ντερ Λάιεν, τι επιλογές έχετε;», λέει ο Τζέικομπ Φουνκ Κιρκεργκααρντ, ανώτερος συνεργάτης του think tank Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες.

«Η πραγματικότητα είναι ότι σήμερα η Τουρκία είναι ο κύριος εξωτερικός μεσίτης ισχύος στο εσωτερικό της Συρίας. Και αν θέλετε να έχετε κάποια επιρροή στα γεγονότα εκεί, πρέπει να λειτουργήσετε μέσω της Τουρκίας», προσθέτει.

Τη Δευτέρα, η ΕΕ έδωσε εντολή σε ανώτερο διπλωμάτη να συνεργαστεί άμεσα με την προσωρινή κυβέρνηση που έχει συσταθεί από τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) στη Συρία. Ωστόσο, οι Βρυξέλλες πρέπει επίσης να χρησιμοποιήσουν την επιρροή της Άγκυρας για να διευκολύνουν μια ομαλή μετάβαση που θα εγγυάται την ενότητα της χώρας καθώς και τον σεβασμό των δικαιωμάτων όλων των μειονοτήτων.

«Η Τουρκία παίζει μεγάλο ρόλο αυτή τη στιγμή εν μέσω αυτής της κρίσης στη Συρία. Υπάρχει μια εντελώς νέα κατάσταση εκεί. Το καθεστώς αλ Άσαντ έχει φύγει οριστικά. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές αβεβαιότητες όσον αφορά την ανοχή προς τις διάφορες συνιστώσες της συριακής κοινωνίας», λέει στο Euronews ο Μαρκ Πιερινί, ανώτερος συνεργάτης του Carnegie Europe.

Σύμφωνα με τον Πιερινί, η Τουρκία είναι έτοιμη να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, ενώ η Άγκυρα, όπως και οι Ευρωπαίοι, υποστηρίζει την ανοχή και την εδαφική ακεραιότητα.

«Αλλά στην περίπτωση της Τουρκίας, να θυμάστε ότι έχει πολλά στρατεύματα στο βόρειο τμήμα της Συρίας. Επομένως, δεν ξέρουμε ακόμη πώς θα εξελιχθεί αυτό. Και στη Συρία, έχουμε τα απομεινάρια του Ισλαμικού Κράτους. Οπότε η ασφάλεια εκεί είναι πολύ σημαντική», καταλήγει.

Ο κατάλογος των θεμάτων που θα συζητήσουν η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ο πρόεδρος Ερντογάν θα είναι μακρύς. Ωστόσο, οι στόχοι των Βρυξελλών φαίνεται να είναι σαφείς εκτός από τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας και τη χρηματοδότηση της ΕΕ για τους πρόσφυγες.

«Θα περίμενα από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δώσει έμφαση σε τουλάχιστον δύο βασικά θέματα. Το πρώτο είναι να προσπαθήσει να δημιουργήσει μια πραγματική κυβέρνηση ενότητας στη Δαμασκό. Δεύτερον, δεν θα θέλει η Τουρκία, και ιδίως οι τουρκικής συμμαχίας ανταρτικές πολιτοφυλακές στο εσωτερικό της Συρίας, να επιδιώξουν επιθετικά τη στρατιωτική αντιπαράθεση με τις κουρδικές πολιτοφυλακές. Αυτός είναι ένας άλλος τρόπος για να πούμε ότι θα θέλει η Τουρκία να βοηθήσει στη δημιουργία μιας ενωμένης Συρίας και να μην ξεκινήσει έναν νέο εμφύλιο πόλεμο με τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων ανταρτών εντός της Τουρκίας, του Ιράκ και περιστασιακά και εντός της Συρίας», λέει ο Κίρκεγκααρντ.

Η στάση της ΕΕ όσον αφορά την Τουρκία ήταν πάντα επιφυλακτική. Πολλοί διπλωμάτες περιγράφουν τον πρόεδρο Ερντογάν ως απρόβλεπτο, γεγονός που προκαλεί ανασφάλεια στις Βρυξέλλες όταν συναλλάσσονται με τον Τούρκο ηγέτη.

Αν και η Τουρκία είναι υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ, η πρόοδος κάθε άλλο παρά θετική είναι. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημείωσε ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας έχουν ουσιαστικά σταματήσει και ότι δεν ανοίγουν ούτε κλείνουν περαιτέρω κεφάλαια, τα οποία είναι απαραίτητα για να προχωρήσει η ενταξιακή διαδικασία.

Την ίδια στιγμή, η Τουρκία έχει λάβει οικονομική βοήθεια για τη φιλοξενία 3,5 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων, με το ποσό που της έχει παρασχεθεί να θεωρείται "ανεπαρκές" από την Άγκυρα. Η Τουρκία θέλει τώρα να στείλει πίσω τους Σύρους πρόσφυγες, αλλά αυτό θα απαιτούσε σταθερότητα στη Συρία καθώς και ορισμένες εγγυήσεις για τους επαναπατριζόμενους.

Ο Πιερινί επισημαίνει ορισμένα σημαντικά ζητήματα σχετικά με αυτό: «Η Τουρκία θέλει οι περισσότεροι από τους περίπου 3,5 εκατομμύρια Σύρους που έχουν μείνει στη χώρα για μεγάλο χρονικό διάστημα να επιστρέψουν. Το ζήτημα εδώ είναι να επιστρέψουμε σε αυτό που έχετε πρώτα, το νομικό πρόβλημα, το οποίο είναι ότι υπό το καθεστώς αλ Άσαντ, όλοι όσοι είχαν εγκαταλείψει τη Συρία για να βρουν καταφύγιο στην Τουρκία ή στην Ευρώπη ή στον Κόλπο θεωρούνταν τρομοκράτες. Έτσι, υπάρχουν σημαντικές κυρώσεις στα βιβλία. Αυτοί οι νόμοι θα πρέπει να καταργηθούν. Θα καταργηθούν; Αυτή τη στιγμή, δεν γνωρίζουμε».

Ο Πιερινί πιστεύει ότι η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι οι πρόσφυγες που θα επιστρέψουν στη χώρα τους, από όπου κι αν προέρχεται αυτή, θα έχουν ασφάλεια στη Συρία.

«Το δεύτερο ζήτημα είναι οι υποδομές. Θα επιστρέψουν στο σπίτι τους ή στην πολυκατοικία τους, αν υποθέσουμε ότι στέκει ακόμα; Τουλάχιστον το ένα τρίτο των σπιτιών και των διαμερισμάτων εκεί έχει καταστραφεί. Έτσι, μπορεί να είναι ένας ωραίος στόχος. Οι άνθρωποι μπορεί να είναι πρόθυμοι να επιστρέψουν, αλλά είναι πολύ μεγαλύτερο ζήτημα αν δεν έχουν μέρος να μείνουν».

Καθώς η ΕΕ υπόσχεται τώρα άλλο ένα δισεκατομμύριο ευρώ για τη στήριξη των Σύρων προσφύγων στην Τουρκία,** ο Πιερινί πιστεύει ότι τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη διευκόλυνση των επιστροφών.

«Θα περίμενα από την τουρκική ηγεσία να προσπαθήσει να παρατείνει την τεράστια βοήθεια της ΕΕ που έχει λάβει για τους Σύρους πρόσφυγες στη χώρα της με κάποια μορφή βοήθειας για να τους βοηθήσει να επιστρέψουν. Πρόκειται για ένα πολύ περίπλοκο ζήτημα, αλλά υποθέτω ότι αυτό θα αποτελέσει μέρος της συζήτησης», καταλήγει ο Πιερινί.