Ο φόρος άνθρακα στα κτίρια και τις μεταφορές καθυστερεί για το 2028 στο πλαίσιο της συμφωνίας της ΕΕ για το κλίμα

Οι ευρωπαίοι νομοθέτες συμφώνησαν την Τρίτη να καθυστερήσουν την εφαρμογή του φόρου άνθρακα του μπλοκ στα κτίρια και τις οδικές μεταφορές μέχρι το 2028, ένα χρόνο αργότερα από ό,τι είχε αρχικά προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα για θέρμανση και μεταφορές θα δουν πιθανότατα υψηλότερους λογαριασμούς μόλις τεθεί σε πλήρη ισχύ η νέα έκδοση του συστήματος εμπορίας εκπομπών (ETS) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή της αγοράς άνθρακα.

Σύμφωνα με τη νέα ρύθμιση, οι προμηθευτές καυσίμων και όχι οι τελικοί καταναλωτές, όπως τα νοικοκυριά ή οι χρήστες αυτοκινήτων, θα κληθούν να παρακολουθούν και να αναφέρουν τις εκπομπές τους.

Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι οι τιμές που θα καθορίζονται από την αγορά άνθρακα θα ενθαρρύνουν τις επενδύσεις σε ανακαινίσεις κτιρίων και την κινητικότητα με χαμηλές εκπομπές, αλλά οι επικριτές του σχεδίου λένε ότι τελικά θα οδηγήσει τους προμηθευτές να αυξήσουν τις τιμές της ενέργειας για τους καταναλωτές.

Οι επιπτώσεις της επικείμενης τιμολόγησης των εκπομπών από τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές έχουν αναλυθεί από ερευνητές του ολλανδικού Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Delft, οι οποίοι εκτίμησαν ότι θα μπορούσε να ωθήσει δεκάδες χιλιάδες περισσότερα νοικοκυριά στην ενεργειακή φτώχεια μέχρι το 2030.

Ο Επίτροπος της ΕΕ για τη δράση για το κλίμα, Wopke Hoekstra, δήλωσε ότι ο νέος νόμος θα πρέπει να εισαχθεί "σταδιακά και ομαλά", ώστε να αποφευχθεί η πίεση στα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα.

"Διερευνούμε επίσης τη δυνατότητα για τα κράτη μέλη να προωθήσουν τα έσοδα από τον άνθρακα από τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, για να στηρίξουν τα νοικοκυριά χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος στη μείωση των λογαριασμών θέρμανσης ή κινητικότητας από νωρίς", πρόσθεσε.

Ο Ολλανδός Επίτροπος δήλωσε επίσης ότι τα έσοδα που θα προκύψουν από την τιμολόγηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και θα διοχετευθούν μέσω του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και της φτώχειας στις μεταφορές και στην ανάπτυξη καθαρών τεχνολογιών.

"Η μετάβαση πρέπει να είναι δίκαιη και δίκαιη, με την οποία θα προστατεύονται και θα υποστηρίζονται ιδιαίτερα τα ευάλωτα νοικοκυριά, οι μικρές επιχειρήσεις και οι περιφέρειες που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στις διαρθρωτικές αλλαγές", πρόσθεσε ο κ. Hoekstra.

Το ΣΕΔΕ καλύπτει επί του παρόντος περίπου το 40% των εκπομπών της ΕΕ από την παραγωγή ενέργειας και θερμότητας, καθώς και από τις ενεργοβόρες βιομηχανίες. Οι εκπομπές από τις αερομεταφορές και τις θαλάσσιες μεταφορές συμπεριλήφθηκαν το 2024.

Μια νέα επανάληψη της αγοράς άνθρακα της ΕΕ των 27, το ETS2, δημιουργήθηκε μετά την αναθεώρηση του 2023 του αρχικού ETS για την αύξηση των εσόδων από τις εκπομπές από τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές.

Μόλις τεθεί πλήρως σε ισχύ, ο νόμος αναμένεται να καλύψει περίπου το 75% των εκπομπών σε ολόκληρη την ΕΕ.

Η Επιτροπή δήλωσε ότι η καθυστέρηση έως το 2028 δεν θα επηρεάσει τις απαιτήσεις παρακολούθησης, υποβολής εκθέσεων και επαλήθευσης του ETS2, οι οποίες ξεκίνησαν όπως είχε προγραμματιστεί το 2025.

Ο Sven Harmeling, επικεφαλής για το κλίμα στην πράσινη ΜΚΟ Climate Action Network Europe, εξέφρασε τη λύπη του για την καθυστέρηση του ETS2, λέγοντας ότι είναι μια χαμένη ευκαιρία για τα κράτη μέλη να βελτιώσουν τις δημόσιες μεταφορές, να ανακαινίσουν τα σπίτια και τα δημόσια κτίρια και να επενδύσουν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για τη μείωση των τιμών της ενέργειας.

"Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν την έγκαιρη, δίκαιη και αποτελεσματική έναρξη ισχύος του ETS2 και να εξασφαλίσουν την ισχυρή προστασία και ενίσχυση του ρόλου του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα", δήλωσε ο Harmeling.

Πιστωτικές μονάδες άνθρακα

Οι νομοθέτες της ΕΕ συμφώνησαν επίσης να διατηρήσουν τις πιστώσεις ρύπων για τις βιομηχανίες, ώστε να διευκολυνθεί η πορεία τους προς τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% έως το 2040.

Η συμφωνία ορίζει τα ρυπογόνα μόρια - γνωστά και ως διεθνή πιστωτικά μόρια άνθρακα - σε ποσοστό έως 5% του στόχου μείωσης, από 3% που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, θα μπορούσε να εξεταστεί έως και επιπλέον 5% βάσει ρήτρας αναθεώρησης, εάν το μπλοκ αποκλίνει από τον στόχο μείωσης κατά 90%.

Τα πιστωτικά μόρια άνθρακα είναι εμπορεύσιμα πιστοποιητικά που η βιομηχανία μπορεί να χρησιμοποιήσει για να αντισταθμίσει μέρος των εκπομπών της και να δημιουργήσει οικονομικά κίνητρα για τη μείωση της ρύπανσης.

Η Φινλανδία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Σλοβενία, η Ισπανία και η Σουηδία ήταν μεταξύ των πιο φιλόδοξων χωρών που επιδίωκαν να διατηρήσουν τον στόχο του 3% για τα μόρια ρύπων, ενώ η Γαλλία και η Ιταλία πίεζαν για 5% και η Πολωνία ζήτησε 10%.

Οι πρεσβευτές της ΕΕ, εξ ονόματος του Συμβουλίου, και οι νομοθέτες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συμφώνησαν να διατηρηθεί το έτος 2036, που πρότεινε η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ, ως ημερομηνία έναρξης της χρήσης των μορίων ρύπανσης. Ωστόσο, θα εξεταστεί το ενδεχόμενο μιας πιλοτικής περιόδου μεταξύ 2031 και 2035.

"Η δοκιμαστική περίοδος είναι για να δείξουμε σε ορισμένα μέρη ότι είμαστε υπέρ της χρήσης αυτών των πιστωτικών μορίων, αλλά μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Πρέπει να υποστηριχθεί επιστημονικά", δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ στο Euronews.