Οι πέντε βασικοί λόγοι που η οικονομία της Γερμανίας δοκιμάζεται

Η Γερμανία δεν έχει σημειώσει σημαντική οικονομική ανάπτυξη εδώ και πέντε χρόνια. Πρόκειται για μια εκπληκτική μεταστροφή για τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η οποία για μεγάλο μέρος αυτού του αιώνα είχε επεκτείνει τις εξαγωγές της και κυριαρχούσε στο παγκόσμιο εμπόριο μηχανικών προϊόντων, όπως είναι τα βιομηχανικά μηχανήματα και τα πολυτελή αυτοκίνητα.

Τι συνέβη λοιπόν;

Ακολουθούν πέντε λόγοι για τη συνεχιζόμενη οικονομική ύφεση της Γερμανίας.

Ενεργειακό σοκ από τη Ρωσία

Η απόφαση της Μόσχας να διακόψει τις προμήθειες φυσικού αερίου στη Γερμανία μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία επέφερε σοβαρό πλήγμα. Για χρόνια, το επιχειρηματικό μοντέλο της Γερμανίας βασιζόταν στη φθηνή ενέργεια που τροφοδοτούσε την παραγωγή βιομηχανικών αγαθών προς εξαγωγή.

Το 2011, η τότε καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ αποφάσισε να επισπεύσει το τέλος της χρήσης πυρηνικής ενέργειας στη Γερμανία, ενώ στηρίχθηκε στο φυσικό αέριο από τη Ρωσία για να γεφυρώσει το κενό, καθώς η χώρα απομακρύνθηκε από την παραγωγή άνθρακα και στράφηκε προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Ρωσία θεωρήθηκε τότε αξιόπιστος ενεργειακός εταίρος- οι προειδοποιήσεις για το αντίθετο από την Πολωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες απορρίφθηκαν.

Όταν η Ρωσία διέκοψε τη ροή, οι τιμές στη Γερμανία εκτοξεύτηκαν στα ύψη για το φυσικό αέριο και για την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από φυσικό αέριο -και τα δύο βασικά κόστη για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως ο χάλυβας, τα λιπάσματα, τα χημικά και το γυαλί. Η Γερμανία αναγκάστηκε να στραφεί στο υγροποιημένο φυσικό αέριο, ή αλλιώς LNG, το οποίο ψύχεται με υπέρψυξη και εισάγεται με πλοία από το Κατάρ και τις ΗΠΑ. Το LNG κοστίζει περισσότερο από το αέριο που διοχετεύεται μέσω αγωγών.

Η ηλεκτρική ενέργεια κοστίζει σήμερα στους βιομηχανικούς χρήστες στη Γερμανία κατά μέσο όρο 20,3 λεπτά του ευρώ ανά κιλοβατώρα, σύμφωνα με μελέτη που εκπόνησε η εταιρεία ερευνών Prognos AG για λογαριασμό της Ένωσης Βιομηχανιών της Βαυαρίας. Στις ΗΠΑ και την Κίνα, όπου βρίσκονται πολλοί ανταγωνιστές των γερμανικών εταιρειών, το κόστος είναι ισοδύναμο με 8,4 λεπτά του ευρώ.

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν έχουν αναπτυχθεί αρκετά γρήγορα για να καλύψουν το κενό. Η αντίσταση των ιδιοκτητών σπιτιών και των περιφερειών στις ανεμογεννήτριες επιβράδυνε την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας. Οι υποδομές για τη μεταφορά υδρογόνου ως καύσιμο αντικατάστασης για τους κλιβάνους χάλυβα παραμένουν ως επί το πλείστον στα σχέδια.

Κίνα: Από πελάτης σε ανταγωνιστή

Για χρόνια, η Γερμανία επωφελούνταν από την είσοδο της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία - ακόμη και όταν άλλες ανεπτυγμένες χώρες έχαναν θέσεις εργασίας. Οι γερμανικές εταιρείες βρήκαν μια τεράστια νέα αγορά για βιομηχανικά μηχανήματα, χημικά και οχήματα. Μέχρι τις αρχές και τα μέσα της δεκαετίας του 2010, η Mercedes-Benz, η Volkswagen και η BMW αποκόμισαν μεγάλα κέρδη από τις πωλήσεις τους στη μεγαλύτερη, πλέον, αγορά αυτοκινήτων στον κόσμο.

Εκείνη την εποχή, οι κινεζικές εταιρείες παρήγαγαν αντικείμενα όπως έπιπλα και ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης που δεν ανταγωνίζονταν τα βασικά πλεονεκτήματα της Γερμανίας. Στη συνέχεια, οι κατασκευαστές στην Κίνα άρχισαν να κατασκευάζουν τα ίδια πράγματα που έκαναν και οι Γερμανοί.

Οι κρατικά επιδοτούμενοι κινεζικοί ηλιακοί συλλέκτες εξαφάνισαν τους κατασκευαστές της Γερμανίας. Το 2010, οι Κινέζοι κατασκευαστές ηλιακών συλλεκτών εξαρτώνταν από εισαγόμενο γερμανικό εξοπλισμό- σήμερα, η παγκόσμια παραγωγή ηλιακών συλλεκτών βασίζεται σε εξοπλισμό από την Κίνα. Η κυβέρνηση στο Πεκίνο έχει εντείνει τις προσπάθειές της για την προώθηση και την επιδότηση της παραγωγής για εξαγωγή. Τα προϊόντα που προκύπτουν - χάλυβας, μηχανήματα, ηλιακά πάνελ, ηλεκτρικά οχήματα και μπαταρίες EV - ανταγωνίζονται πλέον τα γερμανικά προϊόντα στις εξαγωγικές αγορές.

Η Γερμανία, η πιο αυτοκινητοκεντρική από τις οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δέχθηκε το μεγαλύτερο πλήγμα από την εξαγωγική βιομηχανική πολιτική της Κίνας. Το 2020, η Κίνα δεν ήταν καθαρός εξαγωγέας οχημάτων- μέχρι το 2024, εξήγαγε 5 εκατομμύρια οχήματα ετησίως. Οι καθαρές εξαγωγές της Γερμανίας μειώθηκαν κατά το ήμισυ την ίδια περίοδο, σε 1,2 εκατομμύρια αυτοκίνητα. Η δυναμικότητα των κινεζικών εργοστασίων εκτιμάται σε 50 εκατομμύρια οχήματα ετησίως, περίπου το ήμισυ της παγκόσμιας ζήτησης.

Φειδώ στις επενδύσεις

Η Γερμανία «κοιμήθηκε» κατά τη διάρκεια των καλών εποχών και ανέβαλε τις επενδύσεις σε μακροπρόθεσμα έργα, όπως σιδηροδρομικές γραμμές και διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας. Η κυβέρνηση ισορρόπησε τον προϋπολογισμό της και μερικές φορές εμφάνισε πλεονάσματα από τα φορολογικά έσοδα της ανθηρής οικονομίας.

Σήμερα, οι Γερμανοί εργαζόμενοι διαμαρτύρονται για τα τρένα που δεν φτάνουν στην ώρα τους και για τις συνεχείς διακοπές των δρομολογίων, ενώ γίνονται επισκευές στις φθαρμένες γραμμές. Το διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας δεν έχει φθάσει ακόμη σε ορισμένες αγροτικές περιοχές. Μια γραμμή που θα μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια από τον ανεμοδαρμένο βορρά της Γερμανίας στα εργοστάσια του νότου έχει καθυστερήσει χρόνια και δεν θα είναι έτοιμη πριν από το 2028. Μια βασική γέφυρα στον αυτοκινητόδρομο που συνδέει τη βιομηχανική περιοχή του Ρουρ με τη νότια Γερμανία έπρεπε να κλείσει το 2021, 10 χρόνια αφότου προέκυψαν αμφιβολίες για την ανθεκτικότητά της. Η αντικατάστασή της δεν θα είναι έτοιμη πριν από το 2027.

Συνταγματική τροποποίηση του 2009 έβαλε χειροπέδες στην κυβέρνηση περιορίζοντας τις δαπάνες για το έλλειμμα. Το αν θα χαλαρώσει το λεγόμενο φρένο χρέους θα αποτελέσει ακανθώδες ζήτημα για τη γερμανική κυβέρνηση που θα εγκατασταθεί μετά τις εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου στη χώρα.

Έλλειψη εξειδικευμένων εργαζομένων

Οι γερμανικές εταιρείες αντιμετωπίζουν πρόβλημα στην εξεύρεση εργαζομένων με τις κατάλληλες δεξιότητες, από υψηλά καταρτισμένους εργαζόμενους στον τομέα της πληροφορικής μέχρι προσωπικό παιδικών σταθμών, εργαζόμενους σε υπηρεσίες φροντίδας ηλικιωμένων και προσωπικό ξενοδοχείων. Σε έρευνα του Γερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου σε 23.000 επιχειρήσεις, το 43% των εταιρειών δήλωσε ότι δεν μπορούσε να καλύψει τις ανοιχτές θέσεις εργασίας. Το ποσοστό σκαρφαλώνει στο 58% για τις εταιρείες με περισσότερους από 1.000 εργαζομένους.

Λιγότεροι Γερμανοί μαθητές ενδιαφέρονται για τους τομείς STEM, δηλαδή για την επιστήμη, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά. Η γήρανση του πληθυσμού επιτείνει το πρόβλημα, όπως και η έλλειψη προσιτής φροντίδας παιδιών που υποχρεώνει πολλές γυναίκες να εργάζονται με μερική απασχόληση ή καθόλου. Τα γραφειοκρατικά εμπόδια αποτελούν τροχοπέδη για την πρόσληψη μεταναστών υψηλής ειδίκευσης, αν και ένας νόμος που ψηφίστηκε το 2020 και ενισχύθηκε το 2023 στοχεύει να διευκολύνει τη διαδικασία.

Γραφειοκρατία

Οι χρονοβόρες διαδικασίες έγκρισης και η υπερβολική γραφειοκρατία αποτελούν τροχοπέδη για την οικονομία, σύμφωνα με τις γερμανικές εταιρείες και τους οικονομολόγους. Η εξασφάλιση άδειας κατασκευής για μια ανεμογεννήτρια μπορεί να διαρκέσει χρόνια. Μερικά άλλα παραδείγματα, μεταξύ δεκάδων που αναφέρθηκαν από γερμανικούς επιχειρηματικούς ομίλους:

- Οι εταιρείες που εγκαθιστούν ηλιακούς συλλέκτες πρέπει να εγγραφούν τόσο στις κυβερνητικές ρυθμιστικές αρχές όσο και στην τοπική εταιρεία κοινής ωφέλειας, παρόλο που η εταιρεία κοινής ωφέλειας θα μπορούσε να διαβιβάσει τις πληροφορίες σε κυβερνητικό επίπεδο.

- Τα εστιατόρια πρέπει να καταγράφουν χειρόγραφα τις θερμοκρασίες των ψυγείων και να διατηρούν έντυπα αντίγραφα των αρχείων για ένα μήνα, ακόμη και αν τα δεδομένα έχουν αποθηκευτεί ψηφιακά.

- Ένας νόμος που απαιτεί από τις εταιρείες να πιστοποιούν ότι οι προμηθευτές τους τηρούν τα περιβαλλοντικά και εργασιακά πρότυπα πήγε πιο πέρα από τις απαιτήσεις της ΕΕ, επιβαρύνοντας περισσότερο τις γερμανικές εταιρείες σε σχέση με τους Ευρωπαίους ανταγωνιστές τους.