İsveç’te hormon tedavisine maruz kalan bir kız bebekte 'mikropenis' gelişimi görüldü

Euronews Health’e konuşan sağlık yetkilileri, İsveç’te son yıllarda en az bir düzine çocuğun, yetişkinler tarafından kullanılan hormon jelleri ve spreylerine yanlışlıkla maruz kaldıktan sonra beklenmedik fiziksel değişiklikler yaşadığını bildirdi.

Göteborg’daki Sahlgrenska Üniversitesi Hastanesi'nden bildirilen vakalarda, hormon tedavisi gören ebeveynlerle doğrudan temas sonucu çocuklarda cinsiyetle ilgili gelişim belirtileri gözlemlendi. Bir vakada, testosteron jeli kullanan babasının göğsüne yatan 10 aylık bir kız çocuğunda, penise benzeyen şekilde büyümüş bir klitoris oluştu. Bir başka örnekte ise, 10 yaşındaki bir erkek çocuk, annesinin hormon tedavisinden sonra göğüs gelişimi göstermeye başladı.

Hastanenin çocuk sağlığı uzmanları, topikal (cilt yoluyla uygulanan) hormon ilaçlarını kullanan ebeveynleri, uygulama sonrası çocuklarla doğrudan temastan kaçınmaları konusunda uyarıyor. Bu ilaçlar, vücudun ergenlikte doğal olarak ürettiği cinsiyet hormonlarını içeriyor ve genellikle hormon bozukluğu olan yetişkinlere, kemoterapi sonrası tedavi gören hastalara ve benzeri durumdakilere reçete ediliyor.

Sahlgrenska Üniversitesi Hastanesi Pediatri Bölüm Başkanı Dr. Jovanna Dahlgren, Euronews Health’e yaptığı açıklamada, “12 aylıktan küçük bebeklerin cildi çok emicidir” diyerek uyarıda bulundu. “Çocukları yüksek etkili cinsiyet hormonlarına kazara maruz kalmaktan korumalıyız” diye ekledi.

Dr. Dahlgren, hormon tedavisi alan ebeveynler için farklı uygulama yolları olduğunu da belirtti. Örneğin testosteron kullananlar için üç ayda bir yapılan enjeksiyonlar önerilirken, östrojen spreyleri yerine plasterler veya vajinal tabletler tercih edilebileceğini söyledi.

Ayrıca, ebeveynlerin topikal tedavileri çocuklarla temas etme olasılığı düşük bölgelere —örneğin uyluk içi ya da sırtın üst kısmı— uygulayabileceğini ve ilaçları çocukların erişemeyeceği güvenli yerlerde saklamalarının önemini vurguladı.

Artan vaka sayısına rağmen farkındalık eksikliği

Dahlgren'e göre Sahlgrenska Üniversite Hastanesi'ndeki doktorlar yaklaşık sekiz ya da dokuz yıl önce çocuklarda hormona maruz kalma vakaları görmeye başladı.

Buradaki endokrinologlar konuyu bölgesel yetkililere ileterek yeni tıbbi kılavuzların hazırlanmasını sağladı ve hormon tedavileri üreten bir ilaç şirketi de uyarı etiketlerini güncelledi.

Dahlgren, online reçetelerin artan popülaritesinin vakalardaki artışa katkıda bulunabileceğini söyledi.

İsveç, Almanya ve Fransa dahil olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde tele-sağlık platformları yasal olarak hormon reçetesi yazabiliyor.

İsveç Tıbbi Ürünler Kurumu Läkemedelsverket'e göre, 2019'dan bu yana "çocukları etkileyen istenmeyen hormon maruziyeti" ile ilgili 12 rapor var. İki vaka da Avrupa ilaç düzenleyicisine bildirildi.

Ancak Dahlgren bunun gerçek rakamın sadece bir kısmını temsil ettiğine inanıyor, çünkü bu rakamlar hastanesinde kaydedilen vakaların hiçbirini içermiyor.

"Kendi vakalarımız bu rakamlarda temsil edilmiyor" diyen Dahlgren, "bu nedenle gerçek rakam kesinlikle daha yüksek," dedi.

Hastane şimdi diğer bölgesel merkezlerle işbirliği yaparak bu vakaların ulusal ölçekteki boyutunu haritalandırmaya çalışıyor.

Sorun sadece İsveç'e özgü değil

2024 yılında Galler'deki pediatrik endokrinologlar, ebeveynler tarafından kullanılan hormon jelleri veya spreylerine maruz kaldıktan sonra erken ergenliğe özgü belirtiler geliştiren çocukları belgeleyen bir vaka serisi yayınladı.

Çalışma, İsveç'te görülenlere benzer vakaların yanı sıra, annesinin östrojen jeli kullanımıyla bağlantılı olarak meme gelişimi ve ruh hali değişimleri olan bir kız çocuğu vakasını da içeriyordu.

Araştırmacılar ayrıca beklenmedik hormon maruziyetinin hem çocuklar hem de genellikle kendilerini suçlu hisseden ebeveynleri üzerinde yaratabileceği ruh sağlığı etkisine de vurgu yaptı.

Bu yılın başlarında, tıp uzmanlarına yönelik bir İsveç ticaret dergisi, küresel olarak 2018-2025 yılları arasında östrojen içeren ilaçlarla ilgili çocuklarda ve yetişkinlerde 41 şüpheli ikincil maruziyet raporu ve 2004-2025 yılları arasında testosteron içeren ürünlerle bağlantılı 66 rapor olduğunu bildirdi.

Takip bakımı, maruziyetin ciddiyetine ve süresine bağlı olarak değişiyor.

Örneğin, İsveç'te klitoris büyümesi olan kız çocuğu, maruziyet sona erdikten sonra tamamen iyileşti.

Ancak Dahlgren, uzun süre tekrarlanan maruziyeti olan bazı genç hastaların yetişkin olana kadar takip edilmesi gerektiğini söyledi.

Örneğin, alışılmadık meme büyümesi olan 10 yaşındaki çocuk şu anda meme küçültme ameliyatını bekliyor ve kemik büyümesi de hızlanan kemik yaşı nedeniyle sekteye uğrayabilir.

Dahlgren, "Uzun vadeli etkileri düşünmek zorundayız" dedi.

Bu hormonlar "steroiddir ve doğrudan DNA üzerinde etki ederek vücuttaki protein ifadesini değiştirir."

Testosterona uzun süre maruz kalmanın yetişkinlerde kan pıhtılaşması, kalp krizi, felç ve hatta kanser riskini artırabileceği konusunda uyarıyor. Çocuklarda ise hasar ömür boyu sürebilir.

Dahlgren, "Bu yüzden insanların bu hormon ilaçlarının güçlü olduğunun farkında olmalarını tavsiye ediyorum," dedi.