Kongo'da mpox vakalarına karşı yetersiz aşılamaya dikkat çekildi

Kongo'daki maymun çiçeği (mpox) vakalarının "istikrar kazanıyor" gibi göründüğünü belirten bazı sağlık yetkilileri, bu durumu salgının düşüşte olabileceğine dair bir işaret olarak değerlendiriyor. Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) göre, son haftalarda Kongo'da her hafta yaklaşık 200 ila 300 laboratuvar onaylı mpox vakası bildirildi. Bu sayı, Temmuz ayındaki haftalık 400 vakadan daha düşük bir seviyede.

Vakaların azalması, mpox'un yeni ve daha bulaşıcı varyantının ilk görüldüğü Kongo’nun doğusundaki madencilik şehri Kamituga'da da gözlemleniyor. Ancak BM sağlık ajansı, cuma günü yaptığı açıklamada, Kongo'daki şüpheli vakaların yalnızca yüzde 40 ila yüzde 50'sinin test edildiğini belirtti. Ayrıca virüs, Kongo’nun bazı bölgelerinde ve Uganda gibi komşu ülkelerde yayılmaya devam ediyor.

Kongo’nun bazı bölgelerinde enfeksiyon oranlarındaki düşüş, doktorları umutlandırsa da salgının yayılmasına hangi tür fiziksel temasların neden olduğu henüz tam olarak açıklığa kavuşmuş değil.

Düşük sayıda aşı yapıldı

Orta Afrika ülkesi Kongo'nun sadece 265.000 doz aşı alabilmesi, sağlık uzmanlarını hayal kırıklığına uğratmış durumda. Uzmanlar, bu kadar geniş bir coğrafyada aşının ihtiyaç duyulan yerlere ulaştırılmasının zor olduğunu belirtiyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 110 milyon nüfuslu Kongo'da yalnızca 50.000 kişinin aşılandığını tahmin ediyor.

Bilim insanları, mpox'un yayılmasını durdurmak ve Kongo’da bu yıl başlarında tespit edilen genetik mutasyonlar gibi endişe verici gelişmelerin önüne geçmek için tüm kıtada daha geniş çaplı bir aşılama seferberliğine ihtiyaç olduğunu vurguluyor.

Kongo’daki Alima yardım kuruluşunun direktörü Dr. Zakary Rhissa, bu fırsatın kaçırılması durumunda yeni ve ciddi bir salgının kaçınılmaz hale geleceğini belirtti.

Bu yıl Afrika’da 43.000’e yakın şüpheli mpox vakası kaydedildi. Çoğu Kongo'da olmak üzere 1.000’den fazla kişi hayatını kaybetti. Dr. Rhissa, 2017'de Nijerya'daki salgının yeterince kontrol altına alınmadığını, bu yüzden 2022'de 100'den fazla ülkeyi etkileyen küresel mpox salgınının yaşandığını hatırlatarak, aynı hatanın tekrar edilmemesi gerektiğine dikkat çekti.

Rhissa, Kamituga'daki vakaların seks işçileri ve madenciler arasında yayılmasında yaşanan düşüşün, aşılama, gözetim ve eğitim programlarını artırmak için bir fırsat sunduğunu belirtti.

18 yaşındaki seks işçisi Georgette Hamuli, aşılama ekipleri geçen hafta Goma'da yaşadığı mahalleye gelene kadar mpox hakkında bilgi sahibi olmadığını söyledi. "Bize enfeksiyon riskine yüksek maruz kaldığımızı söylediler," diyen Hamuli, müşterilerine prezervatif kullanmaları konusunda ısrar ettiklerini ancak bazı müşterilerinin bunu reddettiğini, hatta prezervatif kullanmayı reddedenlerin ödeme miktarını iki katına çıkardığını ifade etti.

Hamuli, kendisi ve diğer seks işçisi arkadaşlarının mpox aşısı olduklarında 2.000 Kongo frangı (23,79 Türk Lirası) aldıklarını, ancak onu asıl etkileyenin para değil, sağlığına dair endişeler olduğunu vurguladı.

"Aşı da gerekli," dedi. "Artık korunduğumuzu düşünüyorum."

'İhtiyacımız olan şey bir halk sağlığı yaklaşımı'

Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Africa CDC), Kongo'nun mpox salgınını durdurmak için en az 3 milyon, Afrika kıtasının geri kalanı için ise 7 milyon doz aşıya ihtiyaç duyduğunu tahmin ediyor. DSÖ ve ortakları, bugüne kadar mpox’tan etkilenen dokuz Afrika ülkesine yalnızca 900.000 aşı tahsis edebilmiş durumda. Yıl sonuna kadar 6 milyon doz daha aşının hazır olacağı öngörülüyor.

Mpox salgınları, Kongo kaynaklı olarak Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda’da yayılmış durumda. Aynı zamanda İsveç, Tayland, Almanya, Hindistan ve İngiltere gibi ülkelerde de seyahat edenlerde vakalar tespit edildi.

Uluslararası Kurtarma Komitesi’nin Kongo direktörü Heather Kerr, Kongo’da en yüksek risk grubundaki kişilerin yarısından azının aşılandığını belirtiyor. "Elimizde çok az miktarda aşı var ve çocuklar için hiçbir şey yok," diyen Kerr, aşılara büyük ölçüde ABD gibi bağışçı ülkelerden ve UNICEF gibi kurumların desteğiyle ulaşıldığını ifade etti.

Duke Üniversitesi Küresel Sağlık Enstitüsü Direktörü Dr. Chris Beyrer, Afrika'ya yönelik yalnızca küçük miktarlarda aşı bağışlarının yapılmasını eleştirerek, kıta genelinde yaygın bir aşılamanın gerekliliğine dikkat çekti.

Mpox aşısını üreten ilaç firması Bavarian Nordic, Afrika'ya yönelik aşıları mümkün olan en düşük fiyattan satmayı taahhüt ederken, savunuculuk grubu Public Citizen'in yaptığı bir analiz, UNICEF'in Bavarian Nordic'in Jynneos mpox aşısı için doz başına 65 dolar (2.232 Türk Lirası) ödediğini ve bu rakamın çoğu halk sağlığı programında kullanılan diğer aşılardan çok daha yüksek olduğunu gösteriyor.

Bulaşıcı hastalıklar uzmanı Dr. Salim Abdool Karim, mpox salgınlarının genellikle zirve yapıp ardından hızla kaybolduğunu, ancak bu sefer iki karmaşık etkenin yayılmayı artırdığını belirtti: virüsün cinsel yolla bulaşması ve enfekte hayvanlardan insana geçmeye devam etmesi. "Mpox ile yeni bir dönemdeyiz," diyen Dr. Karim, bu sorunla başa çıkmanın tek yolunun geniş çaplı aşılama olduğunun altını çizdi.