İddia: Trump, ABD eyaletlerinin yapay zeka düzenlemelerini engellemeyi planlıyor

Associated Press (AP) haber ajansının ele geçirdiği bir başkanlık kararnamesi taslağına göre, ABD Başkanı Donald Trump, eyaletlerin yapay zekâya (AI) ilişkin düzenlemelerini durdurmaları için eyaletlere baskı yapılmasını değerlendiriyor.

Böyle bir adım, Trump’ın yapay zekâ şirketlerinin “yeniliği baskılıyor” diyerek eleştirdiği düzenlemeleri aşmalarına ne kadar yardımcı olmaya hazır olduğunu gösterecek.

Bu sırada yüzlerce kamuoyu figürü ve yapay zekâ uzmanı, süper zekâ yarışının insanları ekonomik olarak geçersiz kılma riskinden özgürlük kaybına ve insan neslinin tükenmesine kadar uzanan endişeler yarattığı uyarısında bulunuyor.

Trump ve bazı Cumhuriyetçiler, eyaletlerde yürürlüğe giren sınırlı düzenlemelerin ve gelecekte gelebilecek yenilerinin bu teknolojide yeniliği ve büyümeyi yavaşlatacağını savunuyor.

Her iki siyasi partiden eleştirmenler ile sivil özgürlük ve tüketici hakları grupları ise eyalet düzenlemelerini yasaklamanın, hâlihazırda çok az denetimle faaliyet gösteren büyük yapay zekâ şirketlerine bir kıyak anlamına geleceğinden endişe ediyor.

Taslak başkanlık kararnamesi değişebilecek olsa da, işte eyaletlerin yapay zekâ düzenlemeleri ve Trump’ın önerdiği adımlarla ilgili bilmeniz gerekenler.

Eyalet düzeyinde hangi düzenlemeler bulunuyor?

Uluslararası Gizlilik Uzmanları Birliği’ne göre dört eyalet Colorado, California, Utah ve Teksas, özel sektör genelinde yapay zekâya ilişkin bazı kurallar belirleyen yasalar çıkardı.

Bu yasalar, belirli kişisel verilerin toplanmasını sınırlamayı ve şirketlerden daha fazla şeffaflık talep etmeyi içeriyor.

Düzenlemeler, yapay zekânın halihazırda günlük yaşamın her alanına nüfuz etmiş olmasına bir yanıt niteliğinde. Bu teknoloji, Amerikalılar için önemli kararların alınmasına yardımcı oluyor; kimlerin iş görüşmesine çağrılacağı, kimlerin ev kiralayacağı, kimlerin konut kredisi veya belirli tıbbi hizmetler alabileceği gibi.

Ancak araştırmalar, yapay zekânın bu kararlarında hatalar yapabildiğini ve belirli cinsiyetleri ya da etnik kökenleri önceliklendirebildiğini gösteriyor.

Bu hafta teknoloji çalışanları sendikaları, teknoloji güvenliği ve tüketici koruma alanında çalışan sivil toplum kuruluşları ve eğitim kurumları dahil yüzlerce kuruluş eyalet düzeyinde yapay zekâ düzenlemelerinin engellenmesine karşı Kongre’ye mektup gönderdi.

Mektupta şu ifadeler yer aldı:

“Bu kapsamlı teklifi reddetmelisiniz. Amerikalılar hem anlamlı federal korumaları hem de eyaletlerinin güvenlik, adalet ve hesap verebilirlik konusunda liderlik edebilme yetisini hak ediyor.”

Mektup ayrıca şu ifadeyi içeriyor:

“Siyasi görüşü ne olursa olsun, hiç kimse yapay zekânın hesap verebilirlik olmaksızın yaşam ve ölüm kararları verdiği bir dünyada yaşamak istemez.”

Eyaletlerin daha iddialı yapay zekâ düzenleme teklifleri, özel şirketlerin AI programlarının şeffaf olmasını ve ayrımcılık risklerini değerlendirmesini zorunlu kılıyor.

Bu daha kapsamlı kuralların ötesinde, birçok eyalet yapay zekânın belirli alanlarını da düzenledi:

Örneğin seçimlerde deepfake kullanılmasını veya rıza dışı pornografi oluşturulmasını yasaklamak ya da devlet kurumlarının AI kullanımına yönelik kurallar koymak gibi.

Trump ve bazı Cumhuriyetçilerin yapmak istediği

Taslak başkanlık kararnamesi, federal kurumlara eyaletlerdeki ağır yapay zekâ düzenlemelerini tespit etmeleri ve eyaletlerin bunları yürürlüğe koymasını engellemeleri için baskı yapmaları talimatını verecek. Bu baskı, federal fonların kesilmesi ya da eyalet yasalarının mahkemede dava edilmesi gibi adımları içerebilir.

Taslak ayrıca, eyalet AI yasalarının yerine geçecek, ülke genelinde daha “hafif dokunuşlu” bir düzenleme çerçevesi oluşturma sürecini başlatacak.

Trump, 50 eyalette farklı farklı yürürlükte olan düzenlemelerin yapay zekâ şirketlerinin büyümesini yavaşlattığını ve bu durumun Çin’in ABD’ye yapay zekâ yarışında yetişmesine fırsat verdiğini savunuyor. Başkan ayrıca eyalet düzenlemelerinin “Woke AI” ürettiğini (yapay zekânın ideolojik hâle gelmesi) iddia ediyor.

Beyaz Saray’daki iç tartışmaları aktarmak için anonimlik talep eden üst düzey bir Trump yönetimi yetkilisi, sızdırılan taslak kararnamenin değişebileceğini ve nihai metin olarak görülmemesi gerektiğini belirtti.

Yetkili, planın Trump’ın kararnamenin cuma günü imzalaması yönünde olduğunu belirtti.

Ayrıca Temsilciler Meclisi Cumhuriyetçi liderliği, eyaletlerin yapay zekâyı düzenlemesini geçici olarak durduracak bir öneriyi tartışıyor; Meclis çoğunluk lideri Steve Scalise bu hafta Punchbowl News’e bunu doğruladı.

Bu önerinin tam olarak ne içereceği ve hangi eyalet düzenlemelerini geçersiz kılacağı ise henüz bilinmiyor.

Google ve Amazon gibi şirketleri temsil eden TechNet, eyalet düzenlemelerine ara verilmesinin küçük yapay zekâ şirketlerine yardımcı olacağını ve yasa yapıcıların “yenilik ile hesap verebilirliği dengeleyen” ülke çapında bir çerçeve geliştirmesi için zaman kazandıracağını savunuyor.

Federal düzeyde düzenleme girişimleri neden başarısız oldu?

Kongre’deki bazı Cumhuriyetçiler, eyaletlerin yapay zekâyı düzenlemesini yasaklamaya daha önce de çalıştı ancak başarısız oldu.

Zorluğun bir kısmı, muhalefetin kendi partilerinden gelmesi.

Florida’nın Cumhuriyetçi valisi Ron DeSantis, bu hafta X’te yaptığı paylaşımda eyaletlerin yapay zekâyı düzenlemesini engelleyecek bir federal yasanın “kabul edilemez” olduğunu söyledi.

DeSantis, böyle bir adımın “büyük teknoloji şirketlerine bir sübvansiyon” olacağını ve eyaletlerin “çocukları hedef alan istismarcı uygulamalar” ya da “siyasi konuşmanın çevrimiçi sansürü” gibi konulara karşı koruma sağlamasını engelleyeceğini savundu.

ACLU Ulusal Siyasi Savunuculuk Departmanı’ndan kıdemli politika danışmanı Cody Venzke, eyaletlerin yapay zekâyı düzenlemesini yasaklayan federal bir yasağın halk arasında da popüler olmadığını belirtti.

Venzke, “Amerikalılar, yapay zekânın ayrımcı, güvensiz ya da halüsinasyon gören bir teknoloji olmasını istemiyor,” dedi ve şöyle devam etti:

“Bu nedenle, güvenilir olmayan bir yapay zekâ pahasına yapay zekâ yarışını kazanmak gibi bir ilgileri olduğunu sanmıyorum.”