Güney Afrikalı kuruluşlar uyarıyor: Trump'ın yardımları dondurması HIV hastalarının tedavisini aksatabilir

Güney Afrika'nın KwaZulu-Natal eyaletindeki kırsal bir köyde yaşayan 19 yaşındaki işsiz Nozuko Majola, çok ihtiyaç duyduğu HIV ilaçlarını almak için bir saat sürecek yolculuk için yeterli parası olup olmadığını tartıp biçiyor.

Majola, Güney Afrika'da ABD Başkanı Donald Trump'ın küresel dış yardımları dondurmasından etkilenen milyonlarca hastadan biri. Trump'ın bu hamlesi, HIV hastalarının tedavisinin sekteye uğraması, enfeksiyon oranlarının artması ve nihayetinde ölümlerin artması endişelerini beraberinde getiriyor.

Düşünce kuruluşu İnsan Bilimleri Araştırma Konseyi, 2024 yılında Majola eyaletinin yüzde 16 ile ülkedeki en yüksek ikinci HIV prevalansını kaydettiğini ve her hafta en az 1.300 gencin hastalığa yakalandığının tahmin edildiğini gösteren rakamlar yayınladı.

KwaZulu-Natal ayrıca, 2022 yılında yaklaşık 1,9 milyon kişi ile Güney Afrika'da HIV ile yaşayan en yüksek kişi sayısına sahipti.

Ülkede AIDS'e neden olan virüsün bulaştığı 7,5 milyondan fazla kişi bulunuyor ki bu sayı diğer tüm ülkelerden daha fazla.

Trump'ın AIDS Yardım Acil Durum Planı'nı (PEPFAR) askıya almasının ardından şu anda Güney Afrika'da antiretroviral tedavi gören 5,5 milyon kişiye sağlanan finansman tehlikeye girdi.

Sağlık Bakanlığı'na göre bu girişim, Güney Afrika'nın HIV programlarına ve sivil toplum kuruluşlarına yılda 400 milyon dolardan (384,5 milyon euro) fazla katkıda bulunuyor ve bu da toplam fonun yaklaşık yüzde 17'sini oluşturuyor.

BM AIDS ajansına göre PEPFAR, 2003'teki başlangıcından bu yana küresel olarak en az 26 milyon hayat kurtardı.

Trump'ın kararının etkisi

Geçtiğimiz hafta ABD'de federal yargıç, Trump yönetiminin finansman dondurma kararını geçici olarak kaldırmasına karar verirken, Güney Afrika'daki ABD Büyükelçiliği PEPFAR projelerinin sınırlı bir feragat kapsamında devam edeceğini belirtti.

Ancak HIV ile mücadele eden yardım grupları çoktan kepenk indirdi, girişlerine kapatma ilanları asıldı ve PEPFAR markalı araçlar şu anda boşta duruyor. Hastalar zor durumdaki sağlık tesislerine yönlendiriliyor.

PEPFAR fonlarının çoğu, hükümet tarafından sağlanan sağlık hizmetlerini tamamlayıcı programlar yürüten sivil toplum kuruluşları aracılığıyla aktarılıyor.

İşsizliğin yaygın olduğu ve çoğu insanın geçimlik tarım ve devlet yardımlarına bel bağladığı Umzimkhulu bölgesindeki Majola ve diğer HIV hastaları için yardımların dondurulması hayatlarını altüst etti.

"Burada işler zorlaşacak ve pek çok insan tedavisini aksatacak çünkü ulaşım konusunda gerçekten zorlanıyoruz," diyen Majola, şunu da sözlerine ekledi: "Gezici klinikler buraya neredeyse hiç gelmiyor."

ABD'nin finansmanı dondurma kararı, tedavisine devam edilmeyen çeşitli gruplara zarar verdi ve halihazırda zorlanan kamu tesislerine hasta akınına neden oldu. İlaçların yanı sıra bu programlar sağlık personelinin uzak köylerdeki HIV hastalarını test etmesine de olanak tanıyarak özellikle HIV'e atfedilen sosyal damgalama nedeniyle kamu tesislerini ziyaret etmekten korkan pek çok kişi için bir can simidi oldu.

Ayrıca, maaşları PEPFAR tarafından finanse edilen yaklaşık 15.000 sağlık çalışanı da geçim kaynaklarını kaybedip kaybetmediklerini merak ediyor.

'Ölüm kalım meselesi'

Düşünce kuruluşunun Güney Afrika'da en fazla HIV vakasının görüldüğünü belirttiği Umgungundlovu bölgesinden yaklaşık bir saat uzaklıkta, küçük bir ofiste toplanan HIV danışmanları Majola gibi hastalara en iyi nasıl yardımcı olabileceklerini tartışıyor.

Yakındaki bir sağlık kliniğinin yöneticisi, PEPFAR tarafından finanse edilen çalışanların çekilmesinden sonra biriken idari işlerin nasıl halledileceğini merak ediyordu.

Basına konuşma yetkisi olmadığı için adının açıklanmasını istemeyen yönetici, "Maaşları PEPFAR tarafından finanse edilen, yönetim ve veri toplama işlerini yapan kişiler ayrıldı," dedi.

Yönetici, "Biz küçük bir tesisiz ve böyle bir iş yükünü kaldıramayız," dedi.

Nozuko Ngcaweni yaklaşık 30 yıldır HIV tedavisi görüyor. Çocuklarından biri de enfekte olmuş ve 17 yaşında ölmüş. Yardımların askıya alınmasının kendi toplumunu çoktan etkilediğini ve pek çok kişinin tedavilerini aksattığını söyledi.

"Kısa bir süre önce, 2030 yılına kadar HIV'siz bir nesil görmek istediğimizi söylemiştik. Ancak işler bu şekilde devam ederse, bunu başaramayacağız. Ölümlerle uğraşmak zorunda kalacağız," dedi.

Yoksulların HIV tedavisine erişimini savunan Tedavi Eylem Kampanyası'nın il yöneticisi Mzamo Zondi, Umgungudlovu'da yardımların dondurulmasının etkisini izliyor.

"Yeni enfekte vakaları durdurmakta zorlandığımız için [HIV'e] müdahalemiz muhtemelen aksayacak," dedi. "Bu bir ölüm kalım meselesi."