Πώς η τεχνητή νοημοσύνη και οι αλγόριθμοι λαμβάνουν αποφάσεις για την εργασία μας

Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και τα αλγοριθμικά εργαλεία διαχείρισης εισέρχονται στους χώρους εργασίας της Ευρώπης, οι επαγγελματίες της εργασίας παροτρύνουν την Ευρωπαϊκή Ένωση να θεσπίσει μια νέα οδηγία για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων.

Το ένα τέταρτο των ευρωπαϊκών χώρων εργασίας χρησιμοποιεί αλγόριθμους ή τεχνητή νοημοσύνη για την αυτοματοποίηση των εργασιακών αποφάσεων που παραδοσιακά εκτελούνταν από τους διευθυντές, σύμφωνα με μελέτη που διεξήγαγε η λιθουανική εταιρεία ερευνών Visionary Analytics για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το ποσοστό αυτό αναμένεται να "αυξηθεί ραγδαία τα επόμενα 10 χρόνια", προειδοποιεί η έκθεση.

Η έκθεση αναφέρει ότι τα εργαλεία χρησιμοποιούνται στην πρόσληψη προσωπικού, στον προγραμματισμό των εργασιών, στην καθοδήγηση των εργαζομένων σχετικά με τον τρόπο ολοκλήρωσης των καθηκόντων τους, στην επιτήρηση και στην αξιολόγηση των εργαζομένων, κυρίως για όσους εργάζονται με μεγάλες πλατφόρμες όπως η Uber ή η Lyft.

Τώρα διαχέεται και σε πιο παραδοσιακές θέσεις εργασίας. Μια κοινή έκθεση της Επιτροπής και της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) διαπίστωσε ότι ο γαλλικός τομέας των logistics χρησιμοποιεί εργαλεία σχεδιασμού διαδρομών με τεχνητή νοημοσύνη για να παρέχει στους οδηγούς πληροφορίες όπως η οδική κυκλοφορία και οι τοποθεσίες παράδοσης σε πραγματικό χρόνο, αλλά αυτό μπορεί να οδηγήσει σε "εκτεταμένη παρακολούθηση και επιτήρηση των οδηγών".

Η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ETUC) δήλωσε ότι τα μέλη της αγωνίζονται να διαπραγματευτούν συλλογικές συμβάσεις που διασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι γνωρίζουν για τους αλγόριθμους στους χώρους εργασίας τους και πώς τους επηρεάζουν.

"Είναι ένα νέο θέμα, είναι ένα δύσκολο θέμα και πολλά από τα συνδικάτα δεν έχουν στην πραγματικότητα την τεχνογνωσία ή τις δυνατότητες να το αντιμετωπίσουν", δήλωσε στο Euronews Next η Τεά Ζαρκ, συνομοσπονδιακή γραμματέας της ETUC.

Οι αλγόριθμοι θα γίνουν πιο «διάχυτοι» στην εργασία

Η αλγοριθμική διαχείριση μπορεί να αποφασίζει για τις συνθήκες εργασίας ενός εργαζομένου, όπως οι ώρες που εργάζονται οι άνθρωποι, οι μισθοί, οι βάρδιες και η αξιολόγηση της απόδοσης.

Η Ζαρκ δήλωσε ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι αλγόριθμοι συλλέγουν επίσης δεδομένα που δεν θα έπρεπε, όπως δεδομένα ψυχικής υγείας. Είπε επίσης ότι οι πλατφόρμες παρακολουθούν τους εργαζόμενους ακόμη και όταν αυτοί αποσυνδέονται.

Σε πολλές περιπτώσεις, αυτοί οι χώροι εργασίας εισάγουν νέους αλγόριθμους για τη μέτρηση της απόδοσης των εργαζομένων "χωρίς να ενημερώνουν τα συνδικάτα" ή τους εργαζόμενους, πρόσθεσε.

Η Επιτροπή ανέφερε στην έκθεσή της ότι η υφιστάμενη νομοθεσία της ΕΕ επικεντρώνεται σε ορισμένα ζητήματα στους χώρους εργασίας που επηρεάζονται από την αλγοριθμική διαχείριση, όπως η ένταση της εργασίας, η διαφάνεια και η προβλεψιμότητα, αλλά ότι εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένα κενά, όπως η διάκριση μεταξύ χρόνου εργασίας και ανάπαυσης.

"Είναι καιρός οι εταιρείες αυτές να καταλάβουν ότι δεν μπορούν να κρύβουν [τις αποφάσεις διαχείρισης] πίσω από τους αλγόριθμους", δήλωσε η Ζαρκ.

Ο Αλέσιο Μπερτολίνι, ερευνητής στο Ινστιτούτο Διαδικτύου της Οξφόρδης στο Ηνωμένο Βασίλειο, δήλωσε ότι η αλγοριθμική διαχείριση υπάρχει με κάποια ιδιότητα από τη δεκαετία του '90, αλλά έχει αναζωπυρωθεί με το πρόσφατο κύμα τεχνητής νοημοσύνης στην εργασία.

"Αυτό που θα δούμε περισσότερο τα επόμενα χρόνια είναι μόνο μια πιο εξελιγμένη εκδοχή [των αλγορίθμων] που [είναι] σίγουρα πιο διαδεδομένη στον εργασιακό χώρο", δήλωσε ο Μπερτολίνι.

Τα συνδικάτα δεν έχουν τα οικονομικά μέσα για να προσλάβουν ειδικούς σε θέματα αλγορίθμων

Τα στοιχεία της Uni Europa, μιας ένωσης που εκπροσωπεί περισσότερους από 7 εκατομμύρια εργαζόμενους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, λένε ότι υπάρχουν 23 συμφωνίες που έχουν υπογραφεί σε όλη την Ευρώπη με κάποια αναφορά στην αλγοριθμική διαχείριση.

Τα συνδικάτα που διαπραγματεύτηκαν επιτυχώς αυτές τις συμφωνίες περιλαμβάνουν την Επιτροπή Εργαζομένων (CCOO) και τη Γενική Ένωση Εργαζομένων (UGT) της Ισπανίας και την Ενωμένη Ομοσπονδία Εργαζομένων (3F) της Δανίας. Ζήτησαν από εξωτερικούς εμπειρογνώμονες να τους βοηθήσουν στη σύνταξή τους και διαθέτουν τον κατάλληλο προϋπολογισμό για να μπορέσουν να το κάνουν αυτό, δήλωσε η Ζαρκ.

Τα περισσότερα συνδικάτα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτουν τους ίδιους πόρους με τα μεγαλύτερα εθνικά συνδικάτα, συμπλήρωσε.

"Αυτό που φοβόμαστε είναι ότι πολλές από τις άλλες συνδικαλιστικές οργανώσεις, φυσικά, δεν έχουν τα οικονομικά μέσα για να το κάνουν αυτό", είπε, σημειώνοντας ότι οι εμπειρογνώμονες θα πρέπει να μοιράζονται διασυνοριακά για να βοηθήσουν τις συνδικαλιστικές οργανώσεις με λιγότερους πόρους να θέσουν σε εφαρμογή συμφωνίες.

Ακόμη και για τους εργαζόμενους που καλύπτονται από συλλογική σύμβαση, η Τεά Ζαρκ δήλωσε ότι η επιβολή της είναι "πολύ χαμηλή" και συχνά εξαρτάται από το αν οι εργαζόμενοι απευθύνονται στη διεύθυνσή τους και ζητούν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πώς μπορεί να παρακολουθούνται στην εργασία τους.

Όπως λέει, οποιαδήποτε επικαιροποιημένη νομοθεσία σχετικά με την αλγοριθμική διαχείριση πρέπει να δώσει "περισσότερα συλλογικά δικαιώματα" στα συνδικάτα, ώστε να μπορούν να παρέμβουν σε αυτές τις διαφορές και να επιβάλουν τις συλλογικές συμβάσεις που έχουν υπογραφεί.

«Οι νομοθέτες υστερούν»

Μέχρι στιγμής στην Ευρώπη, η νομοθεσία που ασχολείται με την αλγοριθμική διαχείριση είναι "πολύ περιορισμένη" σε όσους εργάζονται στην οικονομία των συναυλιών για δημοφιλείς πλατφόρμες όπως η Uber ή η Amazon, δήλωσαν οι Ζαρκ και Μπερτολίνι.

Το 2024, η Ευρωπαϊκή Ένωση ψήφισε την οδηγία για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες, η οποία αναφέρει ότι οι εργαζόμενοι "δεν μπορούν να απολυθούν με βάση απόφαση που λαμβάνεται από αλγόριθμο ή αυτοματοποιημένο σύστημα λήψης αποφάσεων".

Η νομοθεσία που ψηφίστηκε από τα κράτη - μέλη στο πλαίσιο της οδηγίας θα εγγυάται επίσης στους εργαζόμενους το δικαίωμα στην ανθρώπινη εποπτεία οποιωνδήποτε αποφάσεων που λαμβάνονται από έναν αλγόριθμο. Αναγκάζει επίσης τις εταιρείες να γνωστοποιούν εάν και πότε έχουν προβεί σε αλλαγές στους αλγορίθμους τους.

Οι Ζαρκ και Μπερτολίνι δήλωσαν ότι ενώ η οδηγία είναι ένα μεγάλο πρώτο βήμα για όσους εργάζονται για πλατφόρμες Big Tech, είναι ήδη λίγο "ξεπερασμένη", καθώς αφορά μόνο τους βραχυπρόθεσμα εργαζόμενους της gig οικονομίας.

Και οι δύο δήλωσαν ότι θέλουν να δουν είτε μια νέα οδηγία της Επιτροπής της ΕΕ είτε τροποποιήσεις της οδηγίας για τους εργαζόμενους στις πλατφόρμες που θα εγγυώνται ότι οι εργαζόμενοι στην ΕΕ θα μπορούν να αναθεωρούν τις αλγοριθμικές αποφάσεις που λαμβάνονται από τη διοίκησή τους.

"Εμείς ως νομοθέτες, υστερούμε", δήλωσε η Ζαρκ. "Η τεχνολογία έχει ήδη πάρει τον έλεγχο ... είναι ήδη μια πραγματικότητα για τα εκατομμύρια και εκατομμύρια εργαζομένων σε όλη την Ευρώπη, αλλά δεν ρυθμίζεται".

Ιδανικά, η ETUC θέλει να δει αυτό να παίρνει μορφή ως ξεχωριστή οδηγία για την τεχνητή νοημοσύνη στον χώρο εργασίας, η οποία θα δρομολογηθεί περίπου ταυτόχρονα με την πρωτοβουλία της Επιτροπής της ΕΕ για τον οδικό χάρτη ποιοτικής απασχόλησης πριν από το τέλος του έτους.

Αυτή ήταν μία από τις συστάσεις που υπέβαλε στην Επιτροπή της ΕΕ ο Αντρέι Μπούλα, εισηγητής της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων, νωρίτερα φέτος.

Υπάρχουν επίσης ορισμένες διατάξεις στους Γενικούς Κανόνες Προστασίας Δεδομένων της Ευρώπης (ΓΚΠΔ) και στον νόμο της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη που προστατεύουν τους Ευρωπαίους, όπως η δυνατότητα να ζητάτε τα δεδομένα που έχουν οι εταιρείες τεχνολογίας για εσάς και πού αποθηκεύονται.