Ουκρανία: Δορυφορικές εικόνες ερευνούν εγκλήματα πολέμου

Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία παρατείνεται, οι δικηγόροι και οι ομάδες για τα ανθρώπινα δικαιώματα βασίζονται όλο και περισσότερο στις δορυφορικές εικόνες ως αποδεικτικά στοιχεία σε υποθέσεις που υποβάλλονται κατά των Ρώσων, λένε οι ειδικοί.

Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ποινική Δικαιοσύνη (Eurojust) δήλωσε στο Euronews Next ότι βασίζονται σε αυτές τις εικόνες για τις έρευνές τους περισσότερο από ποτέ, επειδή παρέχουν "βασικές πληροφορίες, ενισχύοντας τις έρευνες για βασικά διεθνή εγκλήματα".

Αυτή τη στιγμή έχουν περισσότερους από 3.000 φακέλους που σχετίζονται με πιθανά εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.

Η Eurojust συντονίζει έναν δικαστικό κόμβο, όπου οι εισαγγελείς μπορούν να ανταλλάσσουν στοιχεία σε καθημερινή βάση.

Ο οργανισμός λειτουργεί επίσης μια βάση δεδομένων για διεθνή εγκλήματα, η οποία διαθέτει στοιχεία που μπορούν να συμβουλευτούν οι εθνικές αρχές.

Οι δορυφορικές εικόνες χρησιμοποιούνται μαζί με άλλα είδη αποδεικτικών στοιχείων, όπως βίντεο, φωτογραφίες, ηχογραφήσεις, καταθέσεις μαρτύρων και μαρτυρίες θυμάτων στις έρευνες.

Σε τι χρησιμεύουν οι δορυφορικές εικόνες;

Οι δορυφορικές εικόνες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες όταν οι εισαγγελείς προσπαθούν να καθορίσουν το χρονοδιάγραμμα μιας συγκεκριμένης επίθεσης ή ενέργειας, σύμφωνα με τον Will Goodhind, ερευνητή και αναλυτή δορυφορικών εικόνων του ερευνητικού προγράμματος ανοιχτού κώδικα Contested Ground.

Για παράδειγμα, οι εικόνες μπορούν να δείξουν στους ερευνητές πώς φαίνεται μια σκηνή πριν και μετά την έκρηξη μιας βόμβας, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει τους ερευνητές να κάνουν μια εκτίμηση του τύπου του όπλου που χρησιμοποιήθηκε και αν η επίθεση ήταν ένα στοχευμένο χτύπημα ή μια περίπτωση "βομβαρδισμού χωρίς διάκριση", σύμφωνα με τον Goodhind.

Αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να συμπληρώσουν ή να πιστοποιήσουν το επίγειο βίντεο που τραβήχτηκε κατά τη στιγμή του συμβάντος.

Πίσω από κάθε εικόνα υπάρχουν μεταδεδομένα που δεν μπορούν να κατασκευαστούν, καθιστώντας τις εικόνες "πιο αντικειμενικές και πιο αξιόπιστες από τις μαρτυρίες των μαρτύρων", δήλωσε ο Goodhind.

Οι εισαγγελείς μπορούν επίσης να συγκρίνουν μια δορυφορική εικόνα με άλλες που έχουν παραχθεί είτε στην ίδια τοποθεσία από άλλο δορυφόρο είτε από ελαφρώς διαφορετική γωνία για να επιβεβαιώσουν αυτές τις εικόνες.

Αυτό έχει ήδη χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στην Μπούχα, δήλωσε ο Goodhind, όπου μια έκθεση του BBC διαπίστωσε ότι οι δορυφορικές εικόνες των πτωμάτων στους δρόμους διέψευδαν τους ρωσικούς ισχυρισμούς ότι τα πλάνα αυτά ήταν σκηνοθετημένα.

Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι πάροχοι δορυφορικών εικόνων στην Ουκρανία;

Στην Ουκρανία, υπάρχουν μερικές εταιρείες-κλειδιά των οποίων οι εικόνες χρησιμοποιούνται για αποδείξεις, όπως η Planet Labs, η Maxar Technologies και η BlackSky, σύμφωνα με τον διεθνή δικηγόρο Matthew Gillett.

Η Planet Labs διαθέτει 15 δορυφόρους υψηλής ανάλυσης και 200 δορυφόρους μεσαίας ανάλυσης σε χαμηλή γήινη τροχιά που περιφέρονται γύρω από τον πλανήτη, οπότε δεν σταθμεύουν συγκεκριμένα πάνω από τη Ρωσία ή την Ουκρανία, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο και συνιδρυτή Will Marshall.

Οι δορυφορικές εικόνες τους από την Ουκρανία έχουν χρησιμοποιηθεί για τη διερεύνηση μαζικών τάφων και για να καταγράψουν το χρονικό της προετοιμασίας της αρχικής ρωσικής εισβολής, συνέχισε ο Μάρσαλ.

Είπε ότι η εταιρεία συλλέγει επίσης δορυφορικές εικόνες σε ένα αρχείο "εκτίμησης ζημιών" με διάφορους φορείς του ΟΗΕ για να παρακολουθεί τα σχολεία, τα νοσοκομεία και τις κρίσιμες υποδομές που έχουν καταστραφεί.

Εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια στην πρόσβαση σε δορυφορικές εικόνες

Παρά τις δυνατότητες αυτών των εικόνων, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένα εμπόδια σχετικά με το ποιος μπορεί να τις χρησιμοποιήσει και πότε, δήλωσαν οι ειδικοί.

Οι εικόνες μπορεί να παρέχονται σε νομικές ομάδες με επιφυλάξεις ή περιορισμούς από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) ή το ΝΑΤΟ σχετικά με το πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν, σύμφωνα με τον Gillett.

Αυτό μπορεί να προκαλέσει κάποια ζητήματα για την εισαγγελία, επειδή υποτίθεται ότι πρέπει να αποκαλύψει το σχετικό υλικό στην υπεράσπιση, αλλά δεν μπορεί.

Οι εισαγγελείς μπορούν να ζητήσουν άδεια για να παρακάμψουν αυτούς τους περιορισμούς, αλλά συχνά προκαλούν "χρονικές καθυστερήσεις" που μπορούν να καθυστερήσουν τη νομική διαδικασία, δήλωσε ο Gillett.

Εάν οι εικόνες δημοσιοποιηθούν, υπάρχουν επίσης "αυξημένες προσδοκίες" ότι αυτό θα οδηγήσει σε συλλήψεις, ακόμη και αν το δικαστήριο που τις αποκτά δεν έχει δικαιοδοσία, δήλωσε ο Gillett.

Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος παρερμηνείας μιας εικόνας ή κενών από την κάλυψη σύννεφων, δασών ή καπνού.

"Κάποιος μπορεί να δει μαύρα σημάδια σε έναν αεροδιάδρομο στο αεροδρόμιο ή σε μια στρατιωτική βάση και να νομίζει ότι πρόκειται για κάποιου είδους έκρηξη, αλλά μπορεί να είναι απλώς ένα είδος πετρελαίου στο έδαφος από τον ανεφοδιασμό καυσίμων", πρόσθεσε ο Gillett.

Πώς οργανώνονται οι υποθέσεις στην Ουκρανία;

Τα εγκλήματα πολέμου, η γενοκτονία ή τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας διώκονται κατά κανόνα από εγχώρια δικαστήρια, δήλωσε ο Goodhind, ή από διεθνή, όπως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.

Τα ουκρανικά δικαστήρια απαγγέλλουν κατηγορίες ερήμην, πράγμα που σημαίνει ότι ένα άτομο δικάζεται και καταδικάζεται χωρίς να είναι παρόν στην αίθουσα του δικαστηρίου, λένε οι ειδικοί.

Η Eurojust δήλωσε στο Euronews Next ότι έχουν διεξαχθεί 481 δίκες κατά ατόμων ερήμην. Το Euronews Next επικοινώνησε με το γραφείο του γενικού εισαγγελέα της Ουκρανίας, αλλά δεν έλαβε απάντηση.

Σε επίπεδο ΔΠΔ, το 2023 εκδόθηκαν εντάλματα για τον Ρώσο ηγέτη Βλαντιμίρ Πούτιν και την Επίτροπο για τα δικαιώματα των παιδιών του, Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα.

Το ένταλμα του Πούτιν αναφέρει ότι φέρεται ως υπεύθυνος για το έγκλημα πολέμου της παράνομης απέλασης και μεταφοράς παιδιών από την Ουκρανία στη Ρωσία, ανέφερε τότε δελτίο Τύπου.

Το ΔΠΔ εξέδωσε άλλα τέσσερα εντάλματα σύλληψης για Ρώσους υπηκόους το 2024, συμπεριλαμβανομένων δύο υψηλόβαθμων μελών του ρωσικού στρατού και του ναυτικού.

Το Euronews Next επικοινώνησε με το ΔΠΔ για ενημέρωση σχετικά με τις υποθέσεις εναντίον του Πούτιν και των συνεργατών του, αλλά παραπέμφθηκε στην περίληψη της υπόθεσής τους για την Ουκρανία.