ΕΕ: Αίτημα για αυστηρούς ελέγχους στις θαλάσσιες μεταφορές πλαστικών σφαιριδίων - Διαφωνεί η Ελλάδα

Η προτεινόμενη νομοθεσία για τη μείωση της τυχαίας απελευθέρωσης μικροπλαστικών σφαιριδίων στο περιβάλλον θα πρέπει να επεκταθεί και στη ναυτιλία, συμφώνησε σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των κυβερνήσεων της ΕΕ, γεγονός που τις θέτει σε πορεία σύγκρουσης με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Οι υπουργοί Περιβάλλοντος κατέληξαν την Τρίτη σε κοινή διαπραγματευτική θέση σχετικά με την πρόταση, η οποία έχει σχεδιαστεί για να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου της ΕΕ για μείωση της συνολικής ρύπανσης από μικροπλαστικά κατά 30% πριν από το τέλος του 2030, ο οποίος υποβλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2023.

Λιγότερο από τρεις μήνες αργότερα, τεράστιοι όγκοι πλαστικών σφαιριδίων -που παράγονται από πετροχημικές εταιρείες και αποτελούν την πρώτη ύλη για την κατασκευή πλαστικών προϊόντων- άρχισαν να ξεβράζονται σε παραλίες στην ισπανική περιοχή της Γαλικίας, αφού πλοίο που έπλεε με σημαία ευκαιρίας έχασε μισή ντουζίνα εμπορευματοκιβώτια στη θάλασσα λόγω κακοκαιρίας.

Η Ισπανία, όπως ήταν αναμενόμενο, τάχθηκε υπέρ της συμπερίληψης της ναυτιλίας στο πεδίο εφαρμογής του νέου κανονισμού, με την υπουργό Οικολογίας Sara Aagesen να δηλώνει ότι πρόκειται για ένα θέμα "ύψιστης σημασίας" και ότι θα στείλει ένα "σημαντικό μήνυμα" στους διεθνείς εταίρους της Ισπανίας στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΔΝΟ - ΙΜΟ), το όργανο του ΟΗΕ που διέπει την παγκόσμια ναυτιλία.

Η Μαδρίτη θα μπορούσε να υποστηρίξει τον συμβιβασμό ακόμη και αν η 24μηνη μεταβατική περίοδος πριν από την έναρξη ισχύος του νόμου παραταθεί σε τρία χρόνια για τον ναυτιλιακό τομέα, δήλωσε η Aagesen - μια παρατήρηση που επαναλήφθηκε από πολλούς άλλους υπουργούς στη σύνοδο κορυφής του Συμβουλίου της ΕΕ στις Βρυξέλλες.

Οι κυβερνήσεις συμφώνησαν ότι οι σοβαρές ή επανειλημμένες παραβιάσεις των νέων κανόνων για την ασφαλή μεταφορά και την υποβολή εκθέσεων όταν τίθεται σε κίνδυνο η υγεία ή το περιβάλλον θα πρέπει να οδηγούν σε πρόστιμα ύψους τουλάχιστον 3% του κύκλου εργασιών μιας εταιρείας στην ΕΕ, με τις κυβερνήσεις να διατηρούν το προνόμιο να κινήσουν ποινικές διαδικασίες.

Διαφωνίες από την Ελλάδα και άλλες χώρες

Ωστόσο, δεν ήταν όλες οι κυβερνήσεις ευχαριστημένες με την επέκταση των κανόνων στη διεθνή ναυτιλία, με το ναυτιλιακό έθνος Ελλάδα να ελπίζει σε αλλαγή πλεύσης κατά τη διάρκεια των επακόλουθων συνομιλιών με τους ευρωβουλευτές και την Επιτροπή σχετικά με την τελική μορφή του κειμένου. Η Αθήνα εξέδωσε μια δήλωση - που εγκρίθηκε επίσης από την Κύπρο και τη Μάλτα και είδε το Euronews - για να συμπεριληφθεί στα επίσημα πρακτικά.

Οι υπουργοί των τριών χωρών επεσήμαναν κατά τη διάρκεια της συζήτησης στις Βρυξέλλες σήμερα ότι δεν έχει γίνει εκτίμηση επιπτώσεων. "Αυτό αντιβαίνει, μεταξύ άλλων, στις θεμελιώδεις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας", έγραψαν, υποστηρίζοντας ότι η θέση αυτή υποστηρίζεται από την ευρωπαϊκή νομολογία.

Υποστήριξαν ότι η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει μια συνολική συμφωνία στο πλαίσιο του ΔΝΟ ως πρώτη γραμμή επίθεσης, αντί να προσπαθήσει να επηρεάσει τις εν εξελίξει συνομιλίες ενεργώντας μονομερώς. Η Λετονία προέβαλε παρόμοιο επιχείρημα σε ξεχωριστή δήλωση εκφράζοντας τις δικές της "σοβαρές ανησυχίες".

Άλλες πηγές ρύπανσης

Αρκετοί υπουργοί χαιρετίζουν τη συμπερίληψη ρήτρας επανεξέτασης που καλεί την εκτελεστική εξουσία της ΕΕ να αξιολογήσει κατά πόσον άλλες σημαντικές πηγές ακούσιας μικροπλαστικής ρύπανσης - κυρίως ελαστικά και χρώματα - αντιμετωπίζονται επαρκώς στην υφιστάμενη νομοθεσία της ΕΕ.

Η σκόπιμη χρήση πλαστικών σωματιδίων σε προϊόντα που κυμαίνονται από καλλυντικά και οδοντόκρεμες έως τεχνητά γήπεδα αθλοπαιδιών έχει αντιμετωπιστεί με ξεχωριστό κανονισμό, ο οποίος έχει επίσης σχεδιαστεί για να συμβάλει στον συνολικό στόχο μείωσης κατά 30%.

Η σημερινή διακυβερνητική συμφωνία - για την οποία η υπουργός Περιβάλλοντος της Ουγγαρίας Anikó Raisz επαινέθηκε ευρέως για τη μεσολάβηση της συμφωνίας - επιτεύχθηκε παρά την ευρεία αντιπάθεια προς τη Βουδαπέστη καθ' όλη τη διάρκεια της εξάμηνης προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, η οποία βυθίστηκε σε αντιπαραθέσεις από την πρώτη ημέρα.

"Η ουγγρική προεδρία επιθυμεί να μεταβιβάσει μια σταθερή θέση του Συμβουλίου στους Πολωνούς συναδέλφους μας για να θέσει το έδαφος για τις διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο", δήλωσε η Raisz.

Η Επιτροπή παραμένει αντίθετη

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ήδη συμφωνήσει ότι ο νόμος θα πρέπει να επεκταθεί στη ναυτιλία, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή -που τεχνικά δεν είναι νομοθετικό όργανο- παραμένει αποφασισμένη να προσπαθήσει να ανατρέψει την απόφαση στις τριμερείς διαπραγματεύσεις που θα ξεκινήσουν υπό τον Πολωνό πρόεδρο το επόμενο έτος.

"Οι θαλάσσιες μεταφορές είναι από τη φύση τους διεθνείς, οπότε οποιαδήποτε λύση πρέπει να σχεδιαστεί με τρόπο που να μην θέτει σε κίνδυνο την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας", δήλωσε η Επίτροπος Περιβάλλοντος Jessika Roswall στους υπουργούς κατά την έναρξη της συζήτησης. "Πιστεύουμε ότι αυτή η απαίτηση δεν θα λειτουργήσει στην πράξη", δήλωσε η ίδια.

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η κλίμακα των απωλειών πλαστικών μικροσφαιριδίων στην Ευρώπη, αλλά η Επιτροπή εκτιμά ότι ο αριθμός ήταν κάπου μεταξύ 52 και 184 χιλιάδων τόνων μόνο το 2019 - ένας τεράστιος όγκος αν αναλογιστεί κανείς ότι η τοπική διαρροή μόλις 26 τόνων ήταν αρκετή για την Ισπανία να κηρύξει περιβαλλοντική κατάσταση έκτακτης ανάγκης πέρυσι.