Sokrates ve Platon yapay zeka hakkında ne derdi?

Yunanistan'ın eski Başbakanı George Papandreou, Platon'un mağarasında insanların, hemen arkalarındaki ateşin gerçekliği gölge bir dünyaya dönüştürdüğünden habersiz, duvarda titreşen siluetleri izlediğini, bunun da sosyal medya ve yapay zekanın (AI) yardımıyla bugün içinde bulunduğumuz dünyadan farklı olmadığını savunuyor.

Platon'un senaryosuna göre, eğer biri mağaradan kaçarsa, gözleri güneş ışığından bunalacak, ancak bir kez alıştıktan sonra dünyayı gerçekte olduğu gibi görecekti. Ancak kaçan kişi diğerlerini kurtaramayacaktı çünkü onları mağaradan çıkmaya ikna edemeyecekti.

2009-2011 yılları arasında Yunanistan'ın başbakanlığını yapan ve halen Yunanistan Parlamentosu'nda milletvekili olan Papandreou'ya göre, Platon mağara alegorisini MÖ 380 civarında yazmış olsa da, bugün demokrasi ve yapay zekanın geleceği hakkında da yazıyor olabilirdi.

Papandreou, Cenevre'deki Birleşmiş Milletler'in AI For Good Zirvesi'nde Euronews Next'e verdiği demeçte, "Platon, bu dünyalara çok fazla takılıp kalabileceğimizi ve bunun bir gerçeklik olduğunu düşünebileceğimizi ve meydana gelebilecek her türlü değişime karşı çok ama çok tepkisel olabileceğimizi söylüyor," dedi.

Teknoloji endüstrisinin yapay zekayı tüm insan bilgisinin temeli olarak konumlandırma çabasına rağmen Papandreou, Platon'un yapay zekayı mağaranın dışındaki güneş ışığı olarak değil, içerideki gölgeler olarak göreceğini düşünüyor: İlgi çekici ve ikna edici ama yanıltıcı ve gerçekten uzak.

Papandreou'ya göre bu, AI'ın gerçek dünya üzerinde büyük bir etkiye sahip olmaya devam etmeyeceği anlamına gelmiyor.

"AI kültürümüzü etkiliyor," dedi. "Dünya hakkında düşünme biçimimiz, iletişim kurma şeklimiz ve kültürümüz, aynı zamanda, bir demokrasideki siyasi kültürümüzdür."

Sokrates'in yapay zekaya olası yaklaşımı

Platon'un akıl hocası Sokrates, bilginin ve bilgeliğin sadık bir savunucusu olarak demokrasinin kusurlarını dile getirmiş ve nihayetinde bu yüzden öldürülmüştü.

Sokrates ile gençlere güç kazanmak için nasıl tartışacaklarını ve tartışmaları nasıl kazanacaklarını öğreten hatip Giorgias arasındaki bir tartışmada Sokrates, insanların tartışmaları kazanmak için başkalarına zorbalık yapmak yerine birbirlerini anlamak amacıyla saygılı bir şekilde tartışmaları gerektiğini savundu.

Papandreu, yapay zekanın sosyal medya platformları üzerindeki etkisine ilişkin günümüz tartışmalarıyla yakın bir paralellik olduğunu söylüyor.

Sosyal medya platformlarının, "gerçek tartışmalara yardımcı mı olduğunu yoksa kutuplaşmayı mı körüklediğini sorguladı. Ya da beğenilerimizle, başparmaklarımızla, başparmaklarımızla - hükmetmeye mi çalışıyor? Zorbalık mı? Kutuplaştırıyor mu?"

Papandreu, günümüz dünyasında Sokrates'in, amacı, adil bir toplum yaratmaya yardımcı olup olmayacağı ya da gücü sadece birkaç kişinin eline mi vereceği ve gerçeği destekleyip desteklemediği ve dünyayı anlamamızı ilerletip ilerletmediği de dahil olmak üzere yapay zekanın toplumdaki rolünü sorgulayacağına inanıyor.

Papandreu'ya göre Sokrates'in yanıtı, günümüzde yapay zeka da dahil olmak üzere demokrasiye yönelik pek çok paradoks ve tehdidin var olduğu yönünde olurdu.

"Bir yandan internetin ve tabii ki yapay zekanın demokratikleştiğini söylüyoruz, diğer yandan da son derece merkezileşmiş durumda, yani algoritmaları kim kontrol ediyor ve yapay zekanın sahibi kim?"

"Demokrasinin icat edilmesindeki fikirlerden biri de gücün tek elde toplanmamasını sağlamaktı," diye ekledi.

Antik Yunan'dan alınacak dersler

Papandreou, günümüz hükümetlerinin, demokratik sürecin en eski örneklerinden birinde vatandaşların önerileri tartışmak ve oylamak için bir araya geldiği Antik Yunan'ın kitabından ders alması gerektiğine inanıyor.

Bugün bu, her vatandaşın yapay zeka gibi konuları tartışabileceği bir hükümet platformuna benzeyebilir.

Bu, kadınlar ve göçmenler de dahil olmak üzere herkese söz hakkı vererek politikalarda söz sahibi olmalarını sağlayacak ve bu müzakere süreci olmadan hükümet tarafından hiçbir karar alınamayacaktır.

Antik Atina'da, Akropolis'in karşısında oturup sesini duyurabilecek kuşkusuz daha az sayıda vatandaş vardı. Ancak günümüz nüfusuyla birlikte bu durum daha da zorlaşıyor.

Papandreou, günümüz dünya nüfusunun antik Atina'nınkinden büyük bir farkla daha fazla olduğu göz önüne alındığında, modern bir versiyonun, vatandaşların yapay zeka gibi konuları tartışmasına ve hükümetlere geri bildirim göndermesine olanak tanıyan ve politika yapımında herkese söz hakkı veren çevrimiçi bir platform olabileceğini söyledi.

Bu tür araçların iyice incelenmesi gerektiğini ve gözetleme için değil vatandaşları güçlendirmek için kullanılması gerektiğini belirtti.

Ancak aşırı bilgi yüklemesi ve AI'ın her şeyi bildiği iddiaları çağında, Yunan filozofların yaklaşımından ders alabilecek olanlar sadece hükümetler değil.

Papandreou'ya göre araştırmalar, yapay zekanın insanların eleştirel düşünme becerilerini aşındırıyor olabileceğini gösteriyor. Bu, Sokrates ve Platon'un kesinlikle arkasında durmayacağı bir durum.

"Bence olmamız gereken yer, bilgi depolayan bir beyin olmak değil, aldığımız bilgiler hakkında düşünen ve neyin geçerli olabileceğini ya da olmayabileceğini anlayan bir beyin olmaktır," dedi.

Alçakgönüllülük, bu araçları etkili bir şekilde kullanmanın bir başka anahtarı olabilir.

Platon'un Apology metnindeki bir hikayede Sokrates, Antik Yunan'daki en bilge kişi olarak ününü araştırmaya karar verir. Politikacıları ve sanatçıları sorgular, ancak bilgi sahibi olduklarını iddia edenlerin aslında düşündüklerinden daha az şey bildiklerini keşfeder.

Platon bize, ne kadar az şey bildiğimizi kabul edersek, sorular, diyalog ve gerçek anlayış için daha fazla alana sahip olacağımızı söyler.

Belki de yapay zeka çağında, Sokrates'in en bilinen sözü her zamankinden daha geçerli olabilir: "Tek gerçek bilgelik, hiçbir şey bilmediğini bilmektir."