Τιμοφέι Κουλιάμπιν: «Είναι ηθική μου υποχρέωση να μιλήσω για τον πόλεμο που συμβαίνει δίπλα μας»

Μετά τις αξέχαστες «Τρεις αδερφές» του Τσέχωφ, που παρουσίασε εξ’ ολοκλήρου στη νοηματική γλώσσα στην Πειραιώς 260, το 2018, ο πρωτοπόρος Τιμοφέι Κουλιάμπιν επανέρχεται αυτό το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. Ο διεθνώς αναγνωρισμένος Ρώσος σκηνοθέτης θα ανοίξει τα φετινά Επιδαύρια, στις 5 και 6 Ιουλίου, με την τραγωδία «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, μια διεθνής παραγωγή σε παγκόσμια πρεμιέρα.

Οι Αχαιοί είναι μαζεμένοι στην Αυλίδα και είναι έτοιμοι να εκστρατεύσουν εναντίον των Τρώων. Η άπνοια τους εμποδίζει. Για να αλλάξουν τα πράγματα, σύμφωνα με την προφητεία του Κάλχα, πρέπει να θυσιαστεί στην Άρτεμη, η Ιφιγένεια, η κόρη του Αγαμέμνονα. Με το πρόσχημα ότι θα την παντρέψει με τον Αχιλλέα, ο πατέρας της στέλνει να τη φέρουν μαζί με τη μάνα της, την Κλυταιμνήστρα. Σύντομα το κορίτσι θα καταλάβει τι συμβαίνει. Λίγο πριν πεθάνει, η Άρτεμη θα την πάρει μακριά.

Γεννημένος το 1984, ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν φοίτησε στη διάσημη Ακαδημία Θεάτρου Gitis στη Μόσχα. Αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στο σύγχρονο παγκόσμιο θέατρο, έχοντας σκηνοθετήσει με επιτυχία δεκάδες θεατρικές παραστάσεις και όπερες. Επικριτής του Πούτιν, εγκατέλειψε τη Ρωσία πριν δύο χρόνια, διαφωνώντας με την εισβολή της χώρας του στην Ουκρανία. Έχει ως βάση του πλέον το Βερολίνο. Αποφάσισε να σκηνοθετήσει την Ιφιγένεια, ακριβώς λόγω των πολέμων που συμβαίνουν τώρα γύρω μας, αλλά και γιατί είναι ένα από τα αγαπημένα του έργα στο παγκόσμιο δραματολόγιο.

Μετά τη συνέντευξη τύπου για την παρουσίαση της παράστασης που θα φιλοξενηθεί στην Επίδαυρο, ο διάσημος Ρώσος σκηνοθέτης μίλησε στο Euronews για τον τρόπο που προσεγγίζει το έργο του Ευριπίδη και τα θέματα που τον απασχολούν στο δικό του ανέβασμα.

-Γιατί επιλέξατε αυτό το έργο; Τι σας άρεσε περισσότερο σε αυτή την τραγωδία;

Είναι ένα κλασικό κείμενο. Δεν είναι σημαντικό μόνο στο σχολικό πρόγραμμα στην Ελλάδα, αλλά και στις θεατρικές σχολές σε όλο τον κόσμο, γιατί είναι ένα πολύ ανοικτό κείμενο. Έχει μια από τις πιο γνωστές πλοκές, λόγω των ηθικών επιλογών που πρέπει να κάνουν οι βασικοί χαρακτήρες του έργου.

Αλλά για μένα, είναι πολύ σημαντικό ότι είναι ένα έργο για τον πόλεμο. Δεν βλέπουμε τον πόλεμο επί σκηνής. Δεν τον βλέπουμε. Είναι όμως στο έργο. Είναι κάτι που πλαισιώνει τη δράση. Ο πόλεμος είναι στον αέρα. Ο πόλεμος είναι έτοιμος να ξεκινήσει. Χρειάζεται απλά ένα βήμα για να ξεκινήσουν οι άνθρωποι τον πόλεμο. Δυστυχώς, αυτό το θέμα, αυτό το ζήτημα είναι πολύ επίκαιρο σήμερα.

Δυστυχώς! Θα προτιμούσα να σκηνοθετήσω κάτι διαφορετικό. Αλλά φυσικά με απασχολεί αυτό που βλέπω να συμβαίνει στον κόσμο. Γι’ αυτό το λόγο, αυτό το θεατρικό έργο είναι σημαντικό για μένα, ειδικά σήμερα. Πρέπει να ασχοληθώ με αυτό. Είναι ηθική μου υποχρέωση. Δεν έχω ιδέα για τι άλλο να μιλήσω, εκτός από αυτό. Διότι με αφορά από κάθε πλευρά, κυριολεκτικά, καθώς η ζωή μου άλλαξε, από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος. Αυτό λοιπόν το θέμα είναι οδυνηρό και δεν μπορώ να το αποφύγω ή να κάνω κάτι άλλο, εκτός από αυτό. Φυσικά, αυτό για μένα είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα, για τα οποία πρέπει να μιλήσω.

-Φύγατε από τη Ρωσία πριν από δύο χρόνια, λόγω της εισβολής σε μια άλλη χώρα. Αισθάνεστε ότι ο πόλεμος όχι μόνο στην Ουκρανία, αλλά και στην Παλαιστίνη επηρεάζει τη ζωή μας, τη ζωή των Ευρωπαίων, τη δική σας ζωή, τη ζωή όλου του κόσμου; Γιατί οι άνθρωποι δεν μαθαίνουν από τα λάθη του παρελθόντος και συνεχίζουν να κάνουν τα ίδια λάθη στο παρόν;

Αυτό είναι το μεγαλύτερο ερώτημα, το οποίο είναι κομβικής σημασίας για μένα. Νομίζαμε ότι όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν, ότι δεν είναι δυνατόν να γίνει ξανά πόλεμος στην Ευρώπη, για παράδειγμα. Αλλά βλέπουμε ότι συμβαίνει. Αυτό είναι το μεγαλύτερο ερώτημα: γιατί τα μαθήματα δεν έχουν γίνει μάθημα και γιατί εμείς οι άνθρωποι κάνουμε τα ίδια λάθη. Και σε αυτό το ερώτημα δεν έχω απάντηση.

Αυτός είναι ο λόγος, που όταν ανεβάζουμε αρχαία τραγωδία, έχουμε αυτά τα βασικά ερωτήματα στην πλοκή, στις επιλογές που κάνουν οι χαρακτήρες. Γι' αυτό το λόγο, είναι πολύ σημαντικό να παρουσιάσουμε ξανά αυτές τις δραματικές ιστορίες και να σκεφτούμε τα ζητήματα που θέτουν. Οπότε δεν έχω απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα.

-Στο έργο, υπάρχει ένα σύμπαν, ένα οικοσύστημα διαφορετικών χαρακτήρων. Πώς θα τους περιγράφατε; Τι βρίσκετε ελκυστικό σε αυτό το σύμπαν;

Προσπαθώ να τους δω σαν πραγματικούς ανθρώπους από τη ζωή μου τους οποίους γνωρίζω, ή έχω μια πολύ ξεκάθαρη αντίληψη για το ποιοι είναι. Οι κύριοι χαρακτήρες, ο Μενέλαος, ο Αχιλλέας και ο Αγαμέμνονας είναι οι στρατηγοί. Είναι οι άνθρωποι που κυβερνούν τα στρατεύματα, ξεκίνησαν τον πόλεμο και είναι πολύ γνωστοί στο πεδίο των μαχών. Τους αντιμετωπίζω σαν πραγματικούς ανθρώπους του πολέμου.

Η Κλυταιμνήστρα και η Ιφιγένεια είναι η κόρη και η σύζυγος που με κάποιο τρόπο εμπλέκονται στο τι συμβαίνει, σε αυτή την πολιτική και οικογενειακή κατάσταση. Εγώ προσπάθησα λοιπόν να τους δω, όχι σαν αρχαίους ήρωες, αλλά σαν αληθινούς ανθρώπους από την πραγματική ζωή. Γνωρίζω τα πρωτότυπα αυτών των χαρακτήρων. Δεν χρειάζεται να τα αποκαλύψω. Για μένα όλα αυτά τα πρωτότυπα είναι πολύ αληθινά. Τα γνωρίζω.

-Ποια είναι τα θέματα στα οποία εστιάζετε στο δικό σας ανέβασμα;

Το ενδιαφέρον μου εστιάζεται κυρίως στην τεχνολογία του πολέμου. Στο μηχανισμό του. Είναι μέρος της πολιτικής. Για μένα το έργο δεν είναι μόνο η οικογενειακή ιστορία, αλλά είναι κυρίως ο πόλεμος, ως τεχνολογία, ως μηχανισμός: πώς ξεκινάει, οι αιτίες, τι είναι ψέμα και τι είναι αλήθεια, πώς οι άνθρωποι δικαιολογούν τον πόλεμο, ή δημιουργούν την εικόνα του δίκαιου ή του άδικου πολέμου, του τι είναι ο πατριωτισμός. Όλα αυτά τα ζητήματα γίνονται τώρα πάλι, πολύ επίκαιρα. Το τι είναι αληθινό και τι ψεύτικο.

Για μένα το κεντρικό ζήτημα είναι ο πόλεμος, ως μια τεράστια επιχειρηματική δραστηριότητα, μια μπίζνα, που υπάρχει. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι δεν τίθεται το ερώτημα στο έργο αν θα ξεκινήσουν τον πόλεμο ή όχι. Είναι δεδομένο ότι ο πόλεμος θα γίνει. Αυτός είναι ο όρος, η υποχρέωση, αυτή είναι η κατάσταση. Είναι γεγονός. Κανείς δεν το αμφισβητεί. Το θέμα είναι το τίμημα. Κανείς δεν ρωτάει όμως, αν είναι καλή ή κακή ιδέα. Πρέπει να γίνει γιατί έτσι πρέπει. Επειδή είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι στη ζωή μας. Επειδή δεν μπορούμε να υπάρξουμε, χωρίς τον πόλεμο.

Στο αρχικό έργο, υπάρχει μια θεά, η Άρτεμη που λέει: «Αυτός είναι ο όρος που θέτω. Αν θυσιάσεις την κόρη σου, θα σου δώσω τον άνεμο». Είναι σαν το καύσιμο για τα πλοία. Αυτή έχει λοιπόν αυτή τη δύναμη, που πρέπει να βρω σήμερα, τι μπορεί να είναι. Δεν μπορεί αυτή η δύναμη να είναι σήμερα η θεά. Δεν είναι η μοίρα. Μπορεί σήμερα να είναι μια ομάδα ανθρώπων, ένας οργανισμός που έχει τεράστια ισχύ και δύναμη, και κανείς δεν μπορεί να του αντισταθεί. Είναι λοιπόν μια πολιτική δύναμη που μπορεί να αναγκάσει οποιονδήποτε να κάνει, αυτό που θέλει. Για μένα είναι κάτι πολύ ξεκάθαρο.

-Δεν υπάρχει λοιπόν καμιά ελπίδα για τους ανθρώπους;

Όχι!

-Δεν μπορούμε να την αποφύγουμε;

Όχι. Αποφασίζουν άλλοι για το λαό. Ο λαός δεν έχει επιλογή. Τουλάχιστον αυτοί οι χαρακτήρες δεν έχουν επιλογή.

-Σκηνοθετείτε αυτό το έργο σε ένα τεράστιο θέατρο. Ποια είναι η βασικότερη πρόκληση για σας;

Η πρόκληση είναι σίγουρα αυτός ο μεγάλος χώρος που μπορεί να φιλοξενήσει πολλούς θεατές. Η παράσταση που φτιάχνω για εκεί, είναι ειδικά διαμορφωμένη για το χώρο. Την έχω δημιουργήσει ειδικά για αυτό το θέατρο για τις συγκεκριμένες διαστάσεις, γι' αυτή την ατμόσφαιρα, γι’ αυτόν τον ουρανό και όσα βλέπουμε εκεί. Εκεί το θέατρο είναι μέρος της φύσης και όχι ένα μαύρο κουτί.

-Πώς δουλεύετε με τους Έλληνες ηθοποιούς; Τι τους ζητάτε;

Νομίζω ότι η προσέγγισή μου είναι σχεδόν πάντα η ίδια. Δεν έχει σημασία σε ποια χώρα εργάζομαι ή σε ποια γλώσσα, επειδή η γλώσσα μου είναι η γλώσσα του θεάτρου. Νομίζω ότι προσπαθώ πρώτα απ' όλα, να προσδιορίσω το ψυχολογικό προφίλ και τις σχέσεις των χαρακτήρων, που πρέπει να υποδυθούν. Να τους βοηθήσω να βρουν τα κοινά στοιχεία, που θα έχουν με τους υπόλοιπους ηθοποιούς. Να αισθανθούν και να καταλάβουν τι πρέπει να παίξουν. Και μετά τους δίνω κάποια ελευθερία. Ξέρω ακριβώς τι πρέπει να κάνω. Εμπιστεύομαι τους ηθοποιούς μου και ευτυχώς με εμπιστεύονται και αυτοί. Έχει να κάνει πάντα με την ομαδική δουλειά.

Η Ανθή Ευστρατιάδου ερμηνεύει τον ρόλο της Ιφιγένειας. Μας μίλησε για το ρόλο της, για τις πρόβες και για την παράσταση που θα δούμε στην Επίδαυρο:

«Δεν μπορούμε να μιλήσουμε ακριβώς για χαρακτήρα. Εγώ βλέπω περισσότερο την Ιφιγένεια ως έναν καθρέφτη, πάνω στον οποίο καθρεφτίζονται οι υπόλοιποι χαρακτήρες, ο ίδιος ο πόλεμος και η συνθήκη του πολέμου. Σίγουρα όμως μπορούμε να πούμε ότι περνάει αρχικά από το στάδιο της παιδικότητας για να φτάσει με έναν τρόπο στην ενηλικίωση, στην αποδοχή, δηλαδή, με έναν τρόπο της πραγματικότητας. Αλλά όχι γιατί συμβιβάζεται με τους κανόνες, όσο γιατί παίρνει μια θέση απέναντι στο τι είναι εντέλει αυτός ο κόσμος, ένας ψεύτικος κόσμος δηλαδή».

Ποιος είναι ο τρόπος εργασίας σας στη συγκεκριμένη παραγωγή;

«Δουλεύουμε πολύ με τις σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους, με τα κίνητρα του κάθε προσώπου. Πέρα από το ίδιο το κείμενο, δημιουργούνται κάπως συνθήκες, που ζωντανεύουν το ίδιο το κείμενο και βρίσκει ο καθένας από εμάς τη θέση του μέσα σε αυτή την πολεμική συνθήκη. Βρισκόμαστε σε ένα μέρος που δεν είναι ακριβώς πολεμικό, ή ακριβώς στρατιωτικό. Είναι ένα no man’s land. Εκεί κάποιοι θέλουν να ξεκινήσουν έναν πόλεμο και ψάχνουν να βρουν μια αφορμή. Και η αφορμή είναι μια δολοφονία για να συμπαρασύρουν το λαϊκό αίσθημα. Οπότε αυτός είναι ο στόχος.

Έχουμε αφαιρέσει αρκετά μυθολογικά κομμάτια από το έργο. Προσπαθούμε να το μεταφέρουμε στο σήμερα και να καταλάβουμε πώς λειτουργούν τέτοιες αφορμές για πόλεμο. Και τι πάει να πει για την Ιφιγένεια "μένω ολομόναχος/η απέναντι σε έναν κόσμο και απροστάτευτος/η, χωρίς να έχει καν τη βοήθεια του πατέρα ή της μητέρας".

Για μένα αυτή η παράσταση είναι ο Τιμοφέι και το λέω πολύ συνειδητά. Θεωρώ ότι το σώμα της παράστασης είναι το δικό του σώμα. Έχει, κατά τη γνώμη μου, έναν ιδιαίτερο τρόπο να επικοινωνούμε, πέρα από το λόγο. Αυτό είναι κάτι που εγώ δεν το έχω συναντήσει ξανά. Ο ίδιος λέει ότι κινείται ενστικτωδώς απέναντι στα πράγματα. Είναι ένα άλλο κανάλι επικοινωνίας που είναι και πολύ συγκινητικό».

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Μετάφραση Παντελής Μπουκάλας

Σκηνοθέτης Timofey Kuliabin

Δραματουργός Roman Dolzhansky

Σύμβουλος δραματουργίας Ιώ Βουλγαράκη

Σκηνογράφος – Ενδυματολόγος Oleg Golovko

Σχεδιασμός φωτισμού Oskars Paulins

Σχεδιασμός ήχου – Μουσική σύνθεση Timofei Pastukhov

Βοηθός σκηνοθέτη Πάνος Κούγιας

Βοηθός σκηνογράφου Άννα Ζούλια

Βοηθός ενδυματολόγου Μαργαρίτα Τζαννέτου

Πρωταγωνιστούν (αλφαβητικά):Ανθή Ευστρατιάδου Ιφιγένεια, Μαρία Ναυπλιώτου Κλυταιμνήστρα, Νικόλας Παπαγιάννης Μενέλαος, Δημήτρης Παπανικολάου Πρεσβύτης, Θάνος Τοκάκης Αχιλλέας, Νίκος Ψαρράς Αγαμέμνων

Χορός: Δημήτρης Γεωργιάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Μάριος Κρητικόπουλος, Βασίλης Μπούτσικος, Αλέξανδρος Πιεχόβιακ

Εκτέλεση παραγωγής FLOW PROJECTS / Ekaterina Yakimova Εκτέλεση παραγωγής & καλλιτεχνική υποστήριξη Irina Paradnaya Συνεργάτις εκτέλεσης παραγωγής BEE DRAMAQUEENS / Ζωή Μουσχή, Ρένα Ανδρεαδάκη Νυφική δημιουργία από τον οίκο Ioanna Kourbela

INFO

Ιφιγένεια η εν Αυλίδι

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

5 & 6 Ιουλίου

Ώρα: 21.00

Εισιτήρια