14ο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Κύπρου: Τα βραβεία της διοργάνωσης και οι ταινίες που ξεχωρίσαμε

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗ ΛΕΜΕΣΟ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Το 14ο Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους πραγματοποιήθηκε στη Λεμεσό. Για μια εβδομάδα, από τις 12 έως και τις 18 Οκτωβρίου, οι θεατές είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν στο θέατρο Ριάλτο 57 ταινίες από όλο τον κόσμο: διεθνείς παραγωγές, αλλά και όλη την πρόσφατη κινηματογραφική παραγωγή των Κύπριων μικρομηκάδων. Το Euronews βρέθηκε στην Κύπρο για να καλύψει τη διοργάνωση και παρακολούθησε τις τελευταίες μέρες του φεστιβάλ και την απονομή των βραβείων.

Το πρώτο βραβείο καλύτερης Κυπριακής Ταινίας απέσπασε φέτος το «Τσίκιτιγκλον. Η Νεράιδα και το Παλικάρι» του Μάριου Μεττή, που έχει να κάνει με την συνάντηση μια τρανς γυναίκας με ένα μυστηριώδη άνδρα σε ένα βαν. Είναι μια ιστορία για τον πραγματικό εαυτό που κρύβουμε πίσω από τη μάσκα και πως ο μοναδικός τρόπος να απελευθερωθούμε είναι μέσω της αγάπης και με λίγη μαγεία. Για την ίδια ταινία, ο Μάριος Ιωάννου κέρδισε το Βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας.

Σύμφωνα με το σκεπτικό της κριτικής επιτροπής: «Σε μια κοινωνία που δύσκολα αποδέχεται τη διαφορετικότητα, μια δόση μαγείας γίνεται αφορμή μας απροσδόκητης αποκάλυψης. Οι μάσκες πέφτουν, καθώς ο σκηνοθέτης μας μυεί στον ενδότερο ψυχικό κόσμο των χαρακτήρων. Καθηλώνοντας τον θεατή με αυτή την καλοδουλεμένη ιστορία, η ταινία μας δίνει μια γεύση από τη ζωή ενός περιθωριοποιημένου χαρακτήρα».

Το δεύτερο βραβείο καλύτερης Κυπριακής Ταινίας απονεμήθηκε στην ταινία Pink Moon σε σκηνοθεσία της Meray Diner. Την περίοδο της «Ροζ Πανσελήνου», μια κόρη ταξιδεύει από τη Σκωτία στο πατρικό της σπίτι όπου κάνει κηπουρική με τον πατέρα της. Η αυλή ανθίζει στο διαιρεμένο πολιτικά και γεωγραφικά νησί της Κύπρου. Κάποτε ευνοούσε τους εφιάλτες της, τώρα ευνοεί τις συζητήσεις τους.

H Meray Diner είναι Κύπρια σκηνοθέτρια που ζει και εργάζεται στη Γλασκώβη. Το έργο της διερευνά τις ανθρώπινες σχέσεις σε συνάρτηση με τη γη και το νερό, ενώ πολιτικά και περιβαλλοντικά ζητήματα αναδύονται από τις ταινίες της, μέσα από μια γυναικεία ματιά.

«Requiem in Salt» - Σύλβια Νικολαΐδου, Νικόλας Ιορδάνου

Το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας απονεμήθηκε στην ταινία «Requiem in Salt» της Σύλβιας Νικολαΐδου και του Νικόλα Ιορδάνου. Οι δύο δημιουργοί κέρδισαν το 2022 μια υποτροφία για έρευνα από το Ίδρυμα Japan Foundation και το Ινστιτούτο Σύγχρονων Τεχνών του Κιότο στην Ιαπωνία.

Αποφάσισαν να κάνουν ένα ντοκιμαντέρ για τον σπουδαίο Ιάπωνα καλλιτέχνη Motoi Yamamoto και τα εντυπωσιακά έργα- εγκαταστάσεις που κάνει από αλάτι. Η ασπρόμαυρη ταινία τους αποτυπώνει με εξαιρετικό τρόπο την καλλιτεχνική πρακτική, επιτυγχάνοντας να μας εισάγει στο ιδιαίτερο σύμπαν και στη ζωή του δημιουργού. Μιλήσαμε με τους δύο δημιουργούς για το ντοκιμαντέρ τους και για τον Motoi Yamamoto:

«Νομίζω ότι αυτό που μας άγγιξε περισσότερο είναι η αμεσότητα της δουλειάς του, η δύναμη που εκπέμπει το έργο του Motoi Yamamoto, αλλά και η προσωπικότητά του. Είναι ένας υπέροχος άνθρωπος. Ανοιχτός, δοτικός. Θεωρώ ότι είμαστε πάρα πολύ τυχεροί που γνωρίσαμε έναν τέτοιο άνθρωπο» αναφέρει ο Νικόλας Ιορδάνου.

Η Σύλβια Νικολαΐδου τονίζει: «Μας μίλησε η δουλειά του, αμέσως μόλις την είδαμε για πρώτη φορά. Δεν μπορούσαμε να σκεφτούμε κάποιον άλλο καλλιτέχνη στην Ιαπωνία για τον οποίο να κάνουμε ντοκιμαντέρ. Η δουλειά του έχει τόσο ευαισθησία που δεν μπορούσε να μην μας αγγίξει. Το πρώτο έργο του που είδαμε ήταν για τα θύματα στη Χιροσίμα. Ήταν μια εγκατάσταση, που μας συγκίνησε απίστευτα. Οπότε θελήσαμε να γνωρίσουμε τον καλλιτέχνη και να καταλάβουμε καλύτερα τη δουλειά του. Ήμασταν ένα μήνα στην Ιαπωνία για τα γυρίσματα. Μιλώντας μαζί του, δεθήκαμε και σαν φίλοι. Η δουλειά του μας μίλησε ακόμη παραπάνω. Διαχειρίζεται την απώλεια με μια στωικότητα κι ένα σεβασμό».

Ο Νικόλας Ιορδάνου τονίζει: «O Motoi έχει τρομερή δύναμη. Σε καμιά στιγμή δεν ένιωσα ότι έβλεπα έναν διαλυμένο άνθρωπο. Ένιωθα έναν άνθρωπο δυνατό, έτοιμο να δημιουργήσει υπέροχα πράγματα».

Η Σύλβια Νικολαΐδου συμπληρώνει: «Αυτό που μας ενδιέφερε πολύ ήταν το αλάτι. Η σημασία του αλατιού στην ιαπωνική κουλτούρα. Ο Motoi Yamamoto χρησιμοποιεί το αλάτι στα δικά του installation. Είναι ένας διαλογισμός, την ώρα που φτιάχνει το έργο. Μπορεί να διαρκέσει πολλές εβδομάδες μέχρι να το ολοκληρώσει, αλλά κάθε μέρα τις ώρες που βάζει, φτιάχνοντας το installation, σκέφτεται τους δικούς του ανθρώπους, που έχει χάσει».

«Undeground» - Γιάννης Χριστοφόρου

Ο Γιάννης Χριστοφόρου κέρδισε τιμητική διάκριση στο Εθνικό Διαγωνιστικό Πρόγραμμα για την ταινία animation «Undeground». Χρησιμοποιώντας την τεχνική του stop motion, ο Κύπριος σκηνοθέτης εστιάζει στην απώλεια και στο δίπολο της ζωής και του θανάτου, του πάνω και του κάτω κόσμου. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Annecy. Έχει αποσπάσει διακρίσεις στη Δράμα, στο Animasyros και στο Μεξικό. Θα ταξιδέψει τους επόμενους μήνες σε φεστιβάλ στην Αγγλία, τη Γερμανία και τη Σουηδία:

«Το Undeground ήρθε τυχαία με ένα τηλεφώνημα από τη Νάγια Κουτρουμάνη, που έγραψε το διήγημα. Γνωρίζοντας ότι ασχολούμαι με την τεχνική του stop carre, του stop motion, μου πρότεινε το σενάριο, γιατί πίστευε ότι είναι ιδανικό για να αναπτυχθεί στη φόρμα του stop motion animation. Είχε απόλυτο δίκιο. Το διάβασα, μου άρεσε. Το είδα μπροστά μου να γίνεται. Την επόμενη μέρα την πήρα τηλέφωνο και της είπα ότι θέλω να το κάνω. Έτσι γεννήθηκε το Underground. Εγώ ήθελα να εστιάσω στο φως. Αλλά για να βρω το φως, έπρεπε να κάνω τη θητεία μου μέσα στο σκοτάδι. Να καταλάβω το σκοτάδι, για να βρω στο τέλος το φως. Το φως είναι η λύτρωση, αυτό που σε κρατά ζωντανό. Αυτό που σε θρέφει και θρέφει τα πάντα. Για να καταλάβεις όμως την αξία του φωτός, πρέπει να μπεις στο σκοτάδι. Το πάνω είναι αυτό που ζούμε εμείς τώρα, οι ζωντανοί. Το κάτω είναι τελείως διαφορετικό. Είναι πίσσα σκοτάδι. Ο χρόνος δεν υπάρχει και κυριαρχούν τα πάντα: από το ζωύφιο που θα έρθει να περάσει δίπλα σου, από το νερό που διεισδύει στο χώμα για να ποτίσει τις ρίζες, μέχρι και ο θάνατος» επισημαίνει ο σκηνοθέτης.

«Taxi» - Κωνσταντίνος Νικηφόρου

Μία από τις ταινίες που ξεχωρίσαμε στο φετινό 14ο Φεστιβάλ της Κύπρου είναι το «Taxi» του Κωνσταντίνου Νικηφόρου. Στο επίκεντρο βρίσκεται μια οδηγός ταξί, που αφηγείται στους επιβάτες της, τις φρικιαστικές λεπτομέρειες από το θάνατο του άνδρα της. Στο τέλος όμως αυτής της απολαυστικής διαδρομής για τους θεατές, θα πρέπει η ίδια να αντικρίσει την αλήθεια. Η ταινία έχει παρουσιαστεί ήδη σε Φεστιβάλ στην Κίνα και τον Καναδά και κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Ευρωπαϊκής Κωμωδίας στο Independent Film Festival στο Παρίσι:

«Το Taxi είναι αφιερωμένο σε όλες τις Κύπριες μάνες της γενιάς της μητέρας μου, οι οποίες μεταπολεμικά είχαν παντρευτεί με προξενιά. Δούλευαν μετά τον πόλεμο και δεν ήξεραν πώς να ανταπεξέλθουν στη ζωή. Υπήρχε ένα συναίσθημα και κάποιες εμπειρίες με άτομα που γνώριζα. Συγκεκριμένα ήξερα μια ταξιτζίνα, που ήταν γειτόνισσά μου και αφού πέθανε ο άνδρας της, είχε αναλάβει το ταξί. Αυτό το στοιχείο το συνέδεσα μετά στην ιστορία της ταινίας. Η ταινία είναι για τη μεσαία τάξη, που υπήρχε το 1990 στην Κύπρο. Νομίζω όμως ότι και το 2024, είναι ακόμη δύσκολο μια Κύπρια γυναίκα να ζει σε μια πατριαρχική οικογένεια. Ιδιαίτερα στις παλαιότερες γενιές, που δεν έχουν αλλάξει τόσο τα μυαλά.

Δεν είναι όπως οι πιο σύγχρονες γενιές, η δική μου η γενιά, που είμαστε πολύ διαφορετικοί από τους γονείς μας. Έχουμε μεγαλώσει πολύ διαφορετικά. Υπάρχουν όμως ακόμη προβλήματα στην κοινωνία μας» εξηγεί ο Κωνσταντίνος Νικηφόρου και συνεχίζει εξηγώντας μας πώς δούλεψε με την Ζωή Κυπριανού, την ηθοποιό που ερμηνεύει εξαιρετικά τον πρωταγωνιστικό ρόλο:

«Αυτό που κάναμε για τρεις εβδομάδες, ήταν ότι εγώ καθόμουν στη θέση του επιβάτη στο αυτοκίνητό της. Οδηγούσαμε για μέρες μέσα στη Λευκωσία. Κάναμε μαζί διαλόγους. Την κοίταζα μέσα από το καθρεφτάκι του οδηγού και μιλούσαμε. Κάθε φορά εγώ έκανα έναν άλλο ρόλο. Όταν ένιωσα ότι το είχε πλέον, μπήκαμε στην πλατφόρμα, χωρίς δεύτερη σκέψη και ξεκινήσαμε. Ήταν πολύ πρωτόγνωρη εμπειρία και για μένα, γιατί δεν είχα δουλέψει ποτέ ξανά στη ζωή μου με τέτοιο σύστημα και μηχανισμούς» επισημαίνει ο σκηνοθέτης.

Στη φετινή διοργάνωση πήραν μέρος 15 εγχώριες ταινίες μικρού μήκους. Πόσο εύκολο είναι όμως να γυριστούν σήμερα ταινίες μικρού μήκους στην Κύπρο; Μπορούν να ταξιδέψουν στη συνέχεια έξω από τα στενά σύνορα του νησιού; Η Αλεξία Roider καλλιτεχνική διευθύντρια της κινηματογραφικής διοργάνωσης επισημαίνει:

«Το να φτιάξει κανείς ταινία σήμερα είναι σίγουρα πολύ πιο εύκολο από ότι ήταν παλιά. Είναι γενικά πολύ πιο προσβάσιμο ως είδος. Υπάρχει και η τεχνολογία και βλέπουμε ότι όλο και περισσότερες ταινίες γίνονται και με λιγότερα χρήματα. Γίνονται επίσης πολλές ανεξάρτητες παραγωγές. Βλέπουμε δηλαδή ότι κάθε χρόνο λαμβάνουν επιχορήγηση αρκετές ταινίες μικρού μήκους, αλλά η παραγωγή δεν σταματάει εκεί. Σαφώς, είναι σημαντικό να υπάρχει η χρηματοδότηση από το κράτος για να γίνονται κάποιες ταινίες με προϋπολογισμό και να γίνονται σωστά, αλλά δεν αποθαρρύνονται οι δημιουργοί. Βλέπουμε ότι μας έρχονται πάρα πολλές ταινίες κάθε χρόνο, οι οποίες είναι ανεξάρτητες παραγωγές. Έρχονται για παράδειγμα ταινίες και από Κύπριους δημιουργούς, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό. Δεν είναι δηλαδή σκηνοθέτες που μένουν αποκλειστικά στην Κύπρο. Γι’ αυτό λοιπόν βλέπουμε ότι είναι και πιο πλούσια η παραγωγή. Οι κυπριακές ταινίες ταξιδεύουν. Αυτό είναι πολύ σημαντικό».

Ο Ιωακείμ Μυλωνάς, ο έτερος καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης συμπληρώνει:

«Αυτό οφείλεται εν μέρει φυσικά στο ταλέντο των Κύπριων δημιουργών. Παράλληλα όμως παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια να δημιουργούνται και ομάδες, οι οποίες αλληλοβοηθιούνται. Υπάρχει συνεργασία μεταξύ τους. Αυτό είναι πολύ ευχάριστο, γιατί θυμίζει κάποια παλαιότερα χρόνια, που φτιάχναμε ταινίες DIY και όλοι πηγαίναμε να βοηθήσουμε αυτόν που έκανε την ταινία, από οποιοδήποτε πόστο. Αυτό είναι λοιπόν πολύ ευχάριστο που συμβαίνει και χαιρόμαστε που τους βλέπουμε να είναι ενεργοί και έχουν πάρα πολλά να πουν».

Καλύτερη ξένη ταινία μικρού μήκους: «Dreams like Paper Boats» - Samuel Suffren

Το πρώτο βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους κέρδισε το «Dreams like Paper Boats» σε σκηνοθεσία του Samuel Suffren από την Αϊτή. Είναι μια συγκινητική ιστορία μετανάστευσης, από την πλευρά ενός άνδρα που αναγκάζεται να μείνει πίσω για να φροντίσει την κόρη του. Από τότε που έφυγε η σύζυγός του, έχουν λάβει μόνο μια κασέτα από εκείνη, κι αυτό συνέβη πριν από πολύ καιρό. Έπειτα από τόσα χρόνια απουσίας, τι να περιμένει κανείς από μια εξ αποστάσεως αγάπη;

Ο Samuel Suffren είναι σκηνοθέτης και παραγωγός από την Αϊτή. Αυτή την περίοδο ετοιμάζει μία τριλογία ταινιών μικρού μήκους με θέμα το αμερικανικό όνειρο στην Αϊτή. Η πρώτη του ταινία «Agwe» επιλέχθηκε στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο και απέσπασε το βραβείο Best Diaspora Film στο Φεστιβάλ FESPACO. Το «Des Rêves en Bateaux Papiers» είναι η δεύτερη ταινία του. Το πρώτο του ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους, το οποίο σήμερα βρίσκεται στο στάδιο ανάπτυξης, με τίτλο «Lòtbò», έχει θέμα την εξορία της οικογένειάς του στις ΗΠΑ και τον Καναδά. Η πρώτη του ταινία μυθοπλασίας μεγάλου μήκους υπό ανάπτυξη, με τίτλο «Je m’appelle Nina Shakira», επιλέχθηκε στο εργαστήρι Open Doors Lab του Λοκάρνο.

«This is not a Character, this is betrayal» της Romina Küper

Από τις ταινίες που ξεχωρίσαμε φέτος ήταν το απολαυστικό «This is not a Character, this is betrayal», η τρίτη μικρού μήκους ταινία της Γερμανίδας σκηνοθέτιδας Romina Küper. Η Μέλανι συνοδεύει τον γιο της, έναν νεαρό συγγραφέα, στην ανάγνωση του αυτοβιογραφικού του μυθιστορήματος «Σαλόνι Ομορφιάς», στην Στουτγάρδη. Εκεί θα βγουν στην επιφάνεια διάφορα πράγματα για τη σχέση τους και για το πώς βλέπει ο γιος τη μητέρα του.

Η αφετηρία δημιουργίας αυτής της ταινίας είναι αυτοβιογραφική και για τη νεαρή κινηματογραφίστρια. Στηρίζεται στο γνωστό μυθιστόρημα του Ντιντιέ Εριμπόν «Επιστροφή στη Ρενς». Η ταινία έχει ήδη κερδίσει τρία βραβεία και είναι υποψήφια για το βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους στην Γερμανία για το 2024. Η Romina Küper μίλησε στο Euronews για το φιλμ που σκηνοθέτησε:

Ήθελα να επικεντρωθώ στη μητέρα και τον γιο, γιατί για μένα, ο ρόλος τους είναι επίσης ένα στοιχείο της κοινωνίας, γιατί η σχέση τους είναι πολιτική με έναν τρόπο. Εκείνη είναι μια μητέρα από την εργατική τάξη και αυτός θέλει να φτάσει κάπου αλλού. Θέλει να σπουδάσει. Ή για την ακρίβεια έχει σπουδάσει. Ήθελα να είναι αυθεντική αυτή η ιστορία, για να καταλάβουμε ότι υπάρχει ένα είδος ταξικού προβλήματος σε όλο τον κόσμο, αν προέρχεσαι από χαμηλότερη κοινωνική τάξη. Το να υπάρχει κάποιο τραύμα σε αυτή τη σχέση, είναι κατά τη γνώμη μου, κάτι φυσιολογικό. Αν έχεις γονείς, αποκτάς τραύματα.

Πιστεύω πραγματικά ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στην αγάπη, γιατί νομίζω ότι όλοι έχουμε τα προβλήματά μας και τις διαφωνίες μας με τους γονείς μας. Αλλά πρέπει να τους βλέπουμε ως προσωπικότητες και όχι μόνο ως μητρικές ή πατρικές φιγούρες. Έτσι δεν δημιουργείται ποτέ πραγματική σύνδεση. Νομίζω ότι για μένα το χιούμορ είναι η ουσία της σχέσης. Δεν τους έχει μείνει τίποτα, εκτός από το χιούμορ. Ήθελα λοιπόν να ξεκινήσω δείχνοντας την καλή τους σχέση. Αλλά μετά βλέπεις όλο και περισσότερο ότι ο γιος είναι σε ένα άλλο περιβάλλον και η μητέρα πρέπει να αντιμετωπίσει την απώλεια του γιου, γιατί τώρα οι δρόμοι τους χωρίζουν. Ζουν πλέον σε διαφορετικούς κόσμους. Η μητέρα έχει το χαρακτήρα της και ο γιος έχει πια μια άλλη προσωπικότητα και πρέπει να το αντιμετωπίσουν αυτό. Και έτσι για μένα, εδώ όλα ξεκινούν με το χιούμορ. Έτσι είναι για μένα και η σχέση με τους γονείς μου. Λατρεύω να γελάω μαζί τους. Και υπάρχει πολύ αγάπη μέσα από το γέλιο».

«Bright White Light» - Henna Välkky & Eesu Lehtola

Το «Bright White Light» είναι ένα ντοκιμαντέρ animation για τις εμπειρίες διαφόρων ανθρώπων, που βρέθηκαν κοντά στο θάνατο. Χρησιμοποιώντας πραγματικά ηχογραφημένα ντοκουμέντα κι ένα ευρηματικό οπτικό υλικό, η Henna Välkky και ο Eesu Lehtola από την Φινλανδία, οδηγούν το θεατή σε ένα ταξίδι στα όρια της ανθρώπινης ύπαρξης. Τους ενδιαφέρουν άλλωστε ιδιαίτερα φαινόμενα που δεν μπορούν να εξηγηθούν και ξεκινούν από το υποσυνείδητο. Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ προέκυψε μετά από αρκετά χρόνια έρευνας και έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Tribeca. Ο Eesu Lehtola αναφέρει:

«Μας ενδιέφεραν πάντα τα σουρεαλιστικά γεγονότα. Πράγματα που δεν μπορούν να εξηγηθούν με την επιστήμη, αλλά είναι μέρος της καθημερινής μας ζωής. Έτσι, η άμεση σχέση μας είναι ότι εμείς οι ίδιοι δεν είχαμε βιώσει μια εμπειρία σε σχέση με θάνατο, αλλά αυτές είναι ό,τι το πιο κοντινό μπορούμε να γνωρίζουμε για τον θάνατο. Οπότε αυτό ήταν κάτι που μας ενδιέφερε. Στην προηγούμενη ταινία μας είχα ασχοληθεί με τα όνειρα. Είναι ένα είδος θέματος που οπτικοποιείται καλύτερα με το animation, γιατί δεν μπορείς να κινηματογραφήσεις όνειρα με κάμερες. Το ίδιο ισχύει και για τις εμπειρίες κοντά στον θάνατο. Δεν μπορείς να τις καταγράψεις με κάποιο μηχάνημα, οπότε πρέπει να τις οπτικοποιήσεις με κάποια άλλη τεχνική. Γι' αυτό επιλέγουμε τέτοιου είδους θέματα».

Η Henna Välkky συμπληρώνει: «Ο συνδυασμός animation και ντοκιμαντέρ μας έδωσε τη δυνατότητα για τους ανθρώπους που διηγούνται τις ιστορίες τους, να παραμείνουν ανώνυμοι γιατί ξέραμε ποιοι είναι. Αλλά για κάποιους ήταν πολύ δύσκολο θέμα να μιλήσουν, ήτανσαν ταμπού. Πίστευαν ότι οι άνθρωποι θα τους θεωρούσαν κάπως τρελούς, επειδή είναι πραγματικά μια έντονη εμπειρία. Έτσι, θέλαμε να τους δώσουμε την ευκαιρία να παραμείνουν ανώνυμοι. Και επίσης, όπως είπε ο Eesu, είναι κάτι που δεν μπορούμε να κινηματογραφήσουμε. Έτσι, αυτός ο συνδυασμός μας δίνει τον χώρο να εξερευνήσουμε αυτά τα θέματα. Δεν θα ήταν δυνατόν να το κάνουμε, χωρίς να συνδυάσουμε animation με ντοκιμαντέρ».