Ο Βιμ Βέντερς για την Ευρώπη του 2025: Μπορούμε να την υπερασπιστούμε από τις εθνικιστικές επιθέσεις

Είναι πάντα λίγο τρομακτικό να κάθεσαι απέναντι από έναν κινηματογραφικό τιτάνα.

Εκτός αν ο συγκεκριμένος τιτάνας είναι ο πάντα φιλικός Βιμ Βέντερς.

Ο Γερμανός σκηνοθέτης, φετινός αποδέκτης του βραβείου Lifetime Achievement της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, που βρίσκεται πίσω από κλασικές ταινίες όπως Paris, Texas, Wings of Desire, Buena Vista Social Club και μία από τις αγαπημένες μας ταινίες του 2023, το γοητευτικό Perfect Days, παραμένει ταπεινός, διορατικός και φιλικός όπως πάντα.

Δεν λαμβάνεις τιμητικές διακρίσεις κάθε μέρα από τους ομότεχνούς σου -την "οικογένεια" της οποίας ήσουν πρόεδρος για σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα- και αυτό που πέτυχε ο Βέντερς τον καθιστά την σημαντικότερη μορφή του «Νέου Γερμανικού Κινηματογράφου».

Το Euronews Culture συναντήθηκε με τον Βιμ Βέντερς στα φετινά Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου και συνομίλησε μαζί του για το τελευταίο του βραβείο, για το πώς οι περικοπές στον προϋπολογισμό δεν πρέπει να επηρεάζουν τον πολιτισμό, για τις ταινίες που σημάδεψαν τη ζωή του και για τις ελπίδες του για το 2025.

Είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε μαζί σας πέρυσι στη Λυών, όπου κερδίσατε το Prix Lumière. Και φέτος, λαμβάνετε το βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου για το επίτευγμα ζωής. Τι σημαίνει αυτό για εσάς;

Πέρυσι ήταν πολύ ιδιαίτερο, αλλά και το φετινό βραβείο είναι επίσης ιδιαίτερο, επειδή προέρχεται από την οικογένειά μου. Ασχολούμαι με την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου από την αρχή της, για όλα τα 36 χρόνια της - και τα 24 από αυτά τα χρόνια ως πρόεδρός της. Έτσι, αισθάνομαι ότι είναι οικογένεια. Και κανονικά δεν παίρνεις βραβείο από την οικογένειά σου. Απλά σε χτυπάνε στον ώμο και λένε, "Μπράβο, αγόρι μου" και μετά φεύγουν. Οπότε είναι πολύ ξεχωριστό για μένα.

Ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου από το 1996 έως το 2020, ήσασταν σε ιδανική θέση για να συνεισφέρετε και να παρακολουθήσετε την εξέλιξη του ευρωπαϊκού κινηματογράφου όλα αυτά τα χρόνια. Πώς κρίνετε την πρόοδό του; Εξελίσσεται με τον σωστό τρόπο;

Εξελισσόμασταν όμορφα και μετά συνέβη η πανδημία, η οποία έριξε ένα... κόκκαλο στο σύστημα. Εκτράπηκε ένας ολόκληρος κόσμος μακριά από τις αίθουσες και από τις ταινίες προς το streaming - και αυτό αναπτύχθηκε πολύ περισσότερο και ταχύτερα από ό,τι περίμεναν ποτέ. Ήταν σχεδόν αναπόφευκτο ότι το κοινό θα πήγαινε σιγά σιγά στις υπηρεσίες streaming... Αλλά αυτό συνέβη απότομα, και ήταν ένα αρκετά σκληρό χτύπημα για τους ανεξάρτητους και τα μικρότερα είδη κινηματογράφων σε σχέση με τα μεγάλα blockbusters. Επιβίωσαν λίγο καλύτερα.

Υπάρχουν και άλλες απειλές για τον ανεξάρτητο κινηματογράφο εκτός από το streaming, όπως η πρόσφατη απειλή της γερμανικής κυβέρνησης να αφαιρέσει την πολιτιστική χρηματοδότηση από ορισμένα ιδρύματα. Μήπως χάνουμε από τα μάτια μας την αξία του πολιτισμού, συμπεριλαμβανομένου του κινηματογράφου, στην κοινωνία;

Είναι πάντα το ίδιο. Οι άνθρωποι, οι κυβερνήσεις, οι χώρες πρέπει να περικόψουν προϋπολογισμούς και κάνουν πάντα το προφανές και το χειρότερο ταυτόχρονα. Αρχίζουν να περικόπτουν την πολιτιστική χρηματοδότηση και αυτό, μακροπρόθεσμα, είναι το πιο σκληρό τίμημα που πληρώνουν. Γιατί πιστεύω ότι μακροπρόθεσμα, θα επωφελούνταν από το να παραμείνει ο πολιτισμός ζωντανός.

Κόβοντας πρώτα τον πολιτισμό, κόβουν όλη την ώθηση και όλη τη χαρά από ό,τι πρόκειται να συμβεί στη συνέχεια. Λίγες φορές είδα να συμβαίνει σε δύσκολους καιρούς οι άνθρωποι και οι κυβερνήσεις να επενδύουν στον πολιτισμό, και αυτό όποτε συνέβαινε, πάντα απέδιδε καρπούς. Πάντα τους βοηθούσε να ξεπεράσουν την κρίση - όποια κι αν ήταν αυτή. Αλλά το να κόβεις τον πολιτισμό σημαίνει να μην προετοιμάζεις τους ανθρώπους για την όποια κρίση, αλλά να τους κάνεις να πάνε σε αυτήν με "κατσούφιασμα". Νομίζω ότι είναι λάθος απόφαση. Νομίζω ότι θα έπρεπε να επενδύσουν περισσότερο στον πολιτισμό παρά να κάνουν το αντίθετο αυτή τη στιγμή.

Για να μιλήσουμε για κάτι λίγο πιο χαρούμενο, ένα από τα πράγματα που με έχει συγκινήσει πάρα πολύ κατά τη διάρκεια της καριέρας σας είναι η χρήση της μουσικής στον κινηματογράφο. Πέρυσι, στο Φεστιβάλ Lumière, κυκλοφόρησε ένα εκπληκτικό βινύλιο που συγκέντρωσε πολλά από τα τραγούδια που έχουν εμφανιστεί στις ταινίες σας - από τον Νικ Κέιβ μέχρι τους Eels και τους Radiohead. Είναι μια εντυπωσιακή επιλογή καλλιτεχνών όλα αυτά τα χρόνια...

Προσπαθώ όσο μπορώ να ακούω πολλή μουσική που δημιουργείται αυτή τη στιγμή, και υπάρχουν μερικοί σπουδαίοι άνθρωποι. Πολλές γυναίκες κάνουν καταπληκτική μουσική. Νομίζω ότι οι γυναίκες αυτή τη στιγμή έχουν το προβάδισμα. Αλλά ακούω και κάποιους από τους παλιούς μου ήρωες, και κάποιοι από αυτούς πραγματικά με έχουν βγάλει από κάθε δική μου κρίση. Θέλω να αναφέρω τον Λου Ριντ, γιατί έχει φύγει εδώ και αρκετά χρόνια και μου λείπει πολύ. Αλλά η μουσική του είναι ακόμα πολύ ζωντανή και εξακολουθεί να έχει μια έντονη αίσθηση του τώρα και του εδώ, ακόμα και αν έχει φύγει.

Η αναφορά σας στον Λου Ριντ μου θυμίζει το Perfect Days με τη χρήση των τραγουδιών του, αλλά και αυτό το απίστευτα συγκινητικό τέλος με τη χρήση του 'Feeling Good' της Νίνα Σιμόνε. Δεν έχει ειπωθεί ούτε μια λέξη, αλλά τα πάντα λέγονται σε αυτή την τελευταία σκηνή.

Ναι, επειδή η Νίνα λέει τα λόγια και αυτό για το οποίο πρόκειται το τραγούδι. Βεβαιώθηκα ότι ο ηθοποιός μου Κογι Γιακουσο ήξερε κάθε λέξη αυτού του τραγουδιού... Και το βλέπεις στο πρόσωπό του ότι καταλαβαίνει για το τι ακριβώς τραγουδάει. Αυτό για το οποίο τραγουδάει είναι το πραγματικό πιστεύω της ζωής του. Η στιγμή μετράει και τα μικρά πράγματα έχουν σημασία, και είναι η επίγνωση του να είσαι ζωντανός.

Η ταινία μιλάει για την εκτίμηση αυτών των φαινομενικά μικρών πραγμάτων στη ζωή, καθώς και για την ιαπωνική έννοια του komorebi - που αν δεν κάνω λάθος μεταφράζεται ως "το φως του ήλιου που διαρρέει μέσα από τα δέντρα". Είναι μια έννοια που ο κόσμος χρειάζεται πολύ περισσότερο αυτή τη στιγμή...

Είναι αλήθεια, οι άνθρωποι που πήραν την ταινία συνειδητοποίησαν ότι τα μικρά πράγματα είναι αυτά που κάνουν αυτόν τον άνθρωπο πολύ ευτυχισμένο. Το δοκίμασαν και αυτό είχε ως αποτέλεσμα πολύ περισσότερη ευτυχία στη δική τους ζωή. Γνωρίζω πολλούς ανθρώπους που τώρα βγαίνουν από το σπίτι το πρωί και κοιτάζουν πρώτα τον ουρανό με ένα χαμόγελο - και λένε ότι έχει τεράστια επίδραση. Και βλέποντας το komorebi στο παιχνίδι, αυτό το όμορφο μικρό θέαμα που βλέπετε σε έναν τοίχο ή στο πάτωμα - ο ήλιος και τα φύλλα και ο άνεμος το παράγουν. Είναι δωρεάν! (Γέλια) Και δεν το βλέπουν πολλοί άνθρωποι, αλλά το να μάθεις να το βλέπεις κάνει τη ζωή σου πολύ πιο πλούσια.

Μιλώντας για το να κάνεις τη ζωή σου πλουσιότερη, θυμάστε την ταινία που πυροδότησε τη χαρά σας για τον κινηματογράφο;

Ποια θα ήταν αυτή; Μία από αυτές ήταν το 2001: Μια Οδύσσεια του Διαστήματος. Άσε με όμως λίγο να σκεφτώ...

Μια από τις μεγαλύτερες απολαύσεις της ζωής μου ήταν όταν είδα για πρώτη φορά το Vertigo, και αυτό έχει παραμείνει για μένα μια "ταινία-σταθμός". Αλλά θα πρέπει να αναφέρω και τις ταινίες του δασκάλου μου, του Γιασουτζίρο Όζου. Κατάφερα να τον δω αρκετά αργά στη ζωή μου, επειδή δεν ήταν διαθέσιμος, ούτε στην Αμερική ούτε στην Ευρώπη, επειδή οι Ιάπωνες δεν εξήγαγαν τις ταινίες του, επειδή θεωρούσαν ότι ήταν "πολύ ιαπωνικές". Αλλά μόλις τις είδα, έμεινα έκπληκτος. Ήταν σαν τον χαμένο παράδεισο του κινηματογράφου - αγαπώ κάθε μία από τις ταινίες του. Είναι σαν ένα μεγάλο έργο, και οι 50 ταινίες του.

Καθ' όλη τη διάρκεια της καριέρας σας, έχετε διασχίσει τα σύνορα με τις ταινίες σας - είτε πρόκειται για την Κούβα με το Buena Vista Social Club, είτε για τις ΗΠΑ με το Paris, Texas, είτε για την Ιαπωνία με το Perfect Days, για να αναφέρω μια μικρή χούφτα ταινιών. Υπάρχουν μέρη που θέλετε να πάτε και να γυρίσετε, τοποθεσίες που δεν έχετε ταξιδέψει ακόμα;

Ναι. Όλη μου τη ζωή ήθελα να πάω στην Ινδία και του χρόνου επιτέλους θα το κάνω για έναν ολόκληρο μήνα. Αυτό είναι ένα από τα μέρη που πάντα φύλαγα, και τώρα μπορώ να πάω εκεί για τέσσερις εβδομάδες του χρόνου! Αλλά είμαι και λίγο διστακτική γιατί και πάλι θα νοσταλγήσω το σπίτι μου, και ήδη νοσταλγώ πάρα πολλά μέρη! (Γέλια)

Ποιες είναι οι φιλοδοξίες και οι ελπίδες σας για το 2025; Εκτός από το ταξίδι σας στην Ινδία, φυσικά...

Λοιπόν, δεν έχω προσωπικές ελπίδες. Θέλω να πω, αυτός ο πλανήτης υποφέρει τρομερά και υποφέρουμε από όλα αυτά που πηγαίνουν προς τη λάθος κατεύθυνση. Όσον αφορά το κλίμα, πηγαίνει άσχημα προς την ίδια παλιά κατεύθυνση - η οποία είναι η λάθος κατεύθυνση. Όσον αφορά την πολιτική, εμφανίζονται παλιές ιδέες που ήδη δεν λειτούργησαν όταν εφαρμόστηκαν στο παρελθόν. Νόμιζα ότι ο εθνικισμός ήταν στην έξοδο, αλλά επιστρέφει σε μεγάλο βαθμό. Αν κάθε έθνος πρόκειται τώρα να πει "Εγώ πρώτα!", δεν πρόκειται να πάει πουθενά. Η ιδέα της Ευρώπης είναι μια πολύ όμορφη ιδέα. Νομίζω ότι μπορούμε να διατηρήσουμε την ιδέα της Ευρώπης και να την υπερασπιστούμε απέναντι σε όλες αυτές τις εθνικιστικές επιθέσεις.

Κύριε Βέντερς, σας ευχαριστώ πολύ για το χρόνο σας.

Η ταινία Perfect Days κυκλοφόρησε στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες πέρυσι και μπήκε στη λίστα με τις καλύτερες ταινίες του 2023 - εξηγώντας έτσι γιατί δεν μπορεί να βρεθεί στη λίστα με τις καλύτερες ταινίες του 2024. Μείνετε συντονισμένοι στο Euronews Culture για τη σύνοψη των ανθρώπων της χρονιάς 2024.