Γιατί οι Ιταλοί αγαπούν το Σαν Ρέμο: Οδηγός για το Φεστιβάλ Τραγουδιού

Το Φεστιβάλ του Σαν Ρέμο έφτασε στην 75η διοργάνωσή του, δηλαδή πέντε περισσότερες από τη Eurovision, και αυτό θα πρέπει να είναι αρκετό για να κάνει όσους το θεωρούν μόνο επιλογή για τον πανευρωπαϊκό διαγωνισμό τραγουδιού να λογικευτούν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα χρόνια έχουν περάσει, αλλά το Φεστιβάλ Ιταλικού Τραγουδιού έχει γεράσει καλά.

Είναι δύσκολο να ισχυριστεί κανείς το αντίθετο, αν αναλογιστεί τη δημοτικότητα που απολαμβάνει σήμερα η εκδήλωση, την ποιότητα του σόου σε σύγκριση με την υπόλοιπη ψυχαγωγία που παράγεται στην Ιταλία και, τέλος, τα οικονομικά αποτελέσματα-ρεκόρ που μπαίνουν εγκαίρως στα ταμεία της "Mamma" Rai (το παρατσούκλι που χρησιμοποιείται για τη δημόσια τηλεόραση στην Ιταλία) κάθε χρόνο στα μέσα Φεβρουαρίου.

Το ιταλικό κοινό, και όλο και περισσότερο το ξένο κοινό, έχει μάθει να αγαπάει το Φεστιβάλ όπως αγαπάει κανείς ένα καλό κρασί. Επειδή επιτρέπει σε κάποιον να αποσυνδεθεί και να έχει διαφορετικές γεύσεις χρόνο με το χρόνο. Στις σωστές δόσεις ευφραίνει και ενθαρρύνει την επικοινωνία, αλλά μπορεί επίσης να κάνει κάποιον να προβληματιστεί ή να δώσει τη θέση του στη νοσταλγία. Είναι κατάλληλο για βραδιές με παρέα, αλλά και μόνο του.

Και η αξία του αναγνωρίζεται επίσης από τους μη αλκοολικούς ή όσους προτιμούν να μην πίνουν από επιλογή. Πάνω απ' όλα, βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου, αν αντιμετωπιστεί από έμπειρα χέρια, αποκτώντας χαρακτήρα όσο περνούν τα χρόνια.

Το Sanremo, από το Καζίνο στη ζωντανή τηλεόραση της Eurovision

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ιστορία του ιταλικού μουσικού φεστιβάλ διαγράφει μια πορεία συνεχούς ανάπτυξης και εξέλιξης, που χαρακτηρίζεται από μια ίσως απαράμιλλη ικανότητα προσαρμογής στις αλλαγές των καιρών.

Ιδιότητες που επέτρεψαν στο Sanremo να περάσει ανέμελα χρόνια αλλά και κρίσεις, τόσο βαθιές όσο και αναγκαίες για να δώσουν νέα ζωή στη διοργάνωση και να υποκλέψουν το ενδιαφέρον του κοινού καθώς οι γενιές αλλάζουν.

Το Sanremo είναι ένα σταθερό στοιχείο που συνοδεύει τη χώρα ουσιαστικά από αμνημονεύτων χρόνων. Σχεδόν τόσο μακρόβιο όσο και η ιστορία της Δημοκρατίας, η οποία ξεκίνησε με το δημοψήφισμα της 2ας Ιουνίου 1946.

Είναι δύσκολο να συντονιστείς στο Rai1 και να μη νιώσεις τρυφερότητα για μια χώρα με τα κόκαλά της ακόμη σπασμένα από τα είκοσι χρόνια φασισμού και την καταστροφή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία επιλέγει να κοιτάξει το μέλλον και τη δημοκρατία με μια απελπισμένη επιθυμία για ποπ μουσική.

Χωρίς να ξεχνάμε ότι μπαίνοντας στα σπίτια εκατομμυρίων ανθρώπων, το Φεστιβάλ έμαθε σε οικογένειες που από το βορρά ως το νότο μιλούσαν κυρίως στη διάλεκτο να τραγουδούν στα ιταλικά, συμβάλλοντας έτσι στην πολιτιστική ενοποίηση της χώρας.

Έτσι η Ιταλία και το Σανρέμο μεγάλωσαν μαζί. Το 1951, η πρώτη διοργάνωση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα χορού του Καζίνο της πόλης της Λιγουρίας. Δεν υπήρχε ζωντανή τηλεόραση, η RAI δεν μετέδιδε ακόμη συνεχώς σε όλη τη χώρα: ο διαγωνισμός τραγουδιού δημιουργήθηκε για να φτιάξει το κέφι στα δείπνα των παικτών.

Μόλις το 1955 το Φεστιβάλ προσγειώθηκε στην κρατική τηλεόραση, με ακαταμάχητη επιτυχία, τόσο που τρία χρόνια αργότερα έγινε ορατό στη Eurovision και από τη δεκαετία του 1960 οι ζωντανές μεταδόσεις ήρθαν και στο ραδιόφωνο.

Το 1977, ο διαγωνισμός τραγουδιού έφυγε οριστικά από το Καζίνο και έκτοτε μεταδίδεται από το θέατρο Ariston. Ήταν δεκαετίες ευημερίας για την επιτυχία του Φεστιβάλ, τα χρόνια κατά τα οποία η κερκίδα έγινε άρρηκτα μέρος του πολιτιστικού DNA της χώρας.

Η κρίση και η αναγέννηση του Σανρέμο στη νέα χιλιετία

Δεν έλειψαν και οι πτώσεις, και το Φεστιβάλ πέρασε αναμφίβολα τη βαθύτερη κρίση του στη δεκαετία του 2000: μια μπαγιάτικη μορφή και μια ξεπερασμένη μουσική πρόταση δεν απευθύνονταν στο κοινό της χιλιετίας. Και παρόλο που από το 2007 προβάλλεται σε streaming στο Raiplay, το Sanremo δεν αγαπήθηκε από τους νέους, αλλά τους κούρασε.

Η μουσική έχει αλλάξει, κυριολεκτικά, από τη δεκαετία του 1910. Το 2011, η Ιταλία επέστρεψε να συμμετάσχει στονδιαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision μετά από μακρά απουσία, η τελευταία συμμετοχή χρονολογείται από το 1997.

Η ευκαιρία να εμφανιστεί μπροστά σε ένα κοινό εκατοντάδων εκατομμυρίων Ευρωπαίων έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην προσέλκυση δισκογραφικών εταιρειών και καταξιωμένων καλλιτεχνών, οι οποίοι για χρόνια προτιμούσαν να σνομπάρουν τη σκηνή του Σαν Ρέμο.

Η μουσική πρόταση έγινε επιτέλους σύγχρονη, το επαναστατικό σύστημα ψηφοφορίας επιβραβεύει τους ανερχόμενους καλλιτέχνες και τοποθετεί τα ιερά τέρατα της κερκίδας στον πάτο των charts, όχι χωρίς να προκαλεί κάποιους στομαχόπονους. Τα θετικά αποτελέσματα πολλαπλασιάστηκαν και το Φεστιβάλ, παραδόξως, βγήκε ενισχυμένο από τα χρόνια της κρίσης, με νέο δέρμα.

Η παράσταση δείπνου για τους τζογαδόρους έχει μετατραπεί σε μια πολυμεσική και διαδραστική πολεμική μηχανή, η οποία απευθύνεται σε Ιταλούς όλων των ηλικιών και κυριαρχεί στα νούμερα τηλεθέασης στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο.

Το περιεχόμενο του Sanremo είναι μια ατελείωτη γεννήτρια κοινωνικών αλληλεπιδράσεων (300 εκατομμύρια μόνο τα δύο πρώτα βράδια της τρέχουσας έκδοσης), για να μην αναφέρουμε ότι οι επιτυχίες του Sanremo φράζουν και σκαρφαλώνουν στα παγκόσμια charts σε όλες τις πλατφόρμες streaming μουσικής.

Και έπειτα υπάρχει το Fantasanremo, ένα παιχνίδι φαντασίας παρόμοιο με το πιο γνωστό φανταστικό ποδόσφαιρο, στο οποίο οι θεατές δημιουργούν ομάδες τραγουδιστών και κερδίζουν πόντους με βάση τις επιδόσεις, την κατάταξη, τα ρούχα και τις γολγοθάδες ενέργειες που εκτελούνται επί σκηνής. Το παιχνίδι, το οποίο έχει γίνει όλο και πιο δημοφιλές τα τελευταία χρόνια, έχει επίσης χαιρετιστεί από τους διαγωνιζόμενους καλλιτέχνες, οι οποίοι, προσφέροντας τον εαυτό τους στο παιχνίδι, έκαναν την εκδήλωση διαδραστική και ελκυστική ακόμη και για τους μη μουσικόφιλους.

Υπάρχει αναμφίβολα και αυτή η μεταμόρφωση πίσω από την επιτυχία των Mahmood και Annalisa. Και κυρίως των Måneskin, του συγκροτήματος από τη Ρώμη, που μετά την επιτυχία τους στη σκηνή του Ariston και τον θρίαμβό τους στη Eurovision κατάφεραν να αποκτήσουν παγκόσμια φήμη.

Sanremo σε αριθμούς: Ένα απαραίτητο γεγονός για τη Rai και την Ιταλία

Αν και το Φεστιβάλ είναι αναμφίβολα το πιο δημοφιλές ιστορικά γεγονός στην Ιταλία, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι το αγαπούν. Αντιθέτως, δεν λείπουν και οι επικριτές του. Αλλά οι επιτυχίες του είναι πολύ προφανείς για να τις αρνηθεί κανείς και οι αριθμοί που είναι σε θέση να δημιουργήσει το προστατεύουν από κάθε είδους επίθεση: το Sanremo είναι ένα απαραίτητο γεγονός, για τη Rai και την Ιταλία.

Με την κρατική τηλεόραση να διανύει μια δύσκολη περίοδο λόγω μιας σειράς αποτυχιών και αμφισβητήσιμων εκδοτικών επιλογών, και για δεύτερη συνεχή χρονιά ακόμη και το 2024 να επιτυγχάνει χαμηλότερη τηλεθέαση από τον κύριο ανταγωνιστή της, τη Mediaset, το Sanremo παραμένει μια βεβαιότητα που η Rai δεν μπορεί να εγκαταλείψει.

Το 66% μέσο μερίδιο της τελευταίας έκδοσης, στόχος που φαίνεται εφικτός για την τρέχουσα, είναι ένα αποτέλεσμα που εγγυάται διαφημιστικά έσοδα 60 εκατομμυρίων ευρώ το 2024 και έως και 67 εκατομμύρια το 2025.

Η Rai δεν παρέχει ποτέ λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με το κόστος παραγωγής των προγραμμάτων της, αλλά αν οι πρόχειρες εκτιμήσεις για την 75η έκδοση μιλούν για περίπου 20 εκατομμύρια συνολικά, οι λογαριασμοί θα γίνουν σύντομα.

Sanremo: Μια βαθιά σύνδεση με την Ιταλία και τους Ιταλούς

Η ιστορία, οι αριθμοί και οι επιτυχίες είναι εκεί για να τα δουν όλοι, αλλά δεν αρκούν για να εξηγήσουν τι συμβαίνει μια εβδομάδα το χρόνο στο Sanremo και τον συναισθηματικό δεσμό που ενώνει τους Ιταλούς με το Φεστιβάλ.

Η πραγματικότητα είναι ότι το Sanremo αφηγείται τα τρέχοντα γεγονότα με απλό τρόπο και είναι επίσης ένας χρήσιμος οδηγός για την αναγνώριση της προόδου, των επιτευγμάτων ή των βημάτων προς τα πίσω στην ιταλική κοινωνία.

Σκεφτείτε μόνο όταν, μόλις το 2015, η Αυστριακή τραγουδίστρια γνωστή με το καλλιτεχνικό της όνομα Conchita Wurst, νικήτρια του διαγωνισμού τραγουδιού της Eurovision την προηγούμενη χρονιά, παρουσιάστηκε στο κοινό του Ariston με το μικρό της όνομα, "Tom", και στο τέλος της εμφάνισής της δεν τιμήθηκε με ανθοδέσμη, κατά παράβαση του πρωτοκόλλου του Sanremo.

Μια ασέβεια και έλλειψη τακτ, για να το πούμε ήπια, που θα φαινόταν απαράδεκτη στις σημερινές εκδόσεις, όπου χάρη στην ευαισθησία ενός νεότερου και πιο προσεκτικού κοινού, η συμμετοχικότητα είναι πλέον στο σπίτι της.

Από μια απλή γιορτή του ιταλικού τραγουδιού, το Sanremo έχει γίνει ένα παράθυρο στην κοινωνία και συνεπώς ένας καθρέφτης για να παρατηρήσει κανείς τον εαυτό του.

Κολλημένοι στην τηλεόραση, συνδεδεμένοι στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης και σε συνεχή επικοινωνία μέσω των πιο ετερόκλητων ομάδων Whatsapp: οικογένεια, φίλοι, εργασία και ποδόσφαιρο, το Φεστιβάλ αποτελεί μια συλλογική τελετουργία για εκατομμύρια ανθρώπους, οι οποίοι για μια εβδομάδα μιλούν χωρίς φίλτρα για τα γούστα τους, για το τι τους παθιάζει, τι αγαπούν και τι απεχθάνονται.

Όπως σε μια γιγαντιαία συνεδρία ομαδικής θεραπείας, το κοινό του Sanremo επιλέγει, αντιμετωπίζει, επικρίνει. Και είναι ελεύθερο να επιδοθεί σε μια από τις αγαπημένες δραστηριότητες της χώρας: να κάνει αντιπαραθέσεις, για τα πάντα. Ο διχασμός είναι το μικρόβιο της πολιτικής, που διαπερνά τα πάντα στην Ιταλία.

Ακόμα κι έτσι, κάθε χρόνο το Φεστιβάλ μας υπενθυμίζει ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό της εθνικής μας ταυτότητας. Παρά τη χιλιόχρονη ιστορία της, η Ιταλία είναι μια από τις νεότερες χώρες της ηπείρου, με έναν λαό που κάθε άλλο παρά ομοιογενής είναι, αλλά "ενωμένος στην ποικιλομορφία".

Μια ιταλική ιστορία, αλλά και μια ευρωπαϊκή ιστορία.