İki yıl sonra ilk petrol: Ceyhan'dan ithalat başlıyor

İki yılı aşkın süredir kapalı olan Kerkük-Ceyhan petrol boru hattının yeniden devreye alınması için Irak ve Türkiye arasında önemli bir adım atıldı. Irak Petrol Bakanı Hayan Abdülgani, çarşamba günü yaptığı açıklamada, Türkiye üzerinden petrol ihracatının bugün ya da yarın yeniden başlayacağını duyurdu.

Irak resmi haber ajansı INA’ya göre, Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) ile yapılan bir anlaşma sonucunda, günde 80 bin varil petrolün Irak devletine bağlı petrol pazarlama şirketi SOMO aracılığıyla Ceyhan’a gönderileceği bildirildi.

Ancak sektör kaynakları, söz konusu ihracatın hemen başlayacağına dair sahada henüz bir hareketlilik gözlenmediğini aktarıyor. Yine de bu gelişme, iki ülke arasındaki karmaşık ve zaman zaman gergin seyreden enerji ilişkilerinde yeni bir sayfa açabilir.

Tahkim kararının gölgesinde gelen haber

Kerkük-Ceyhan boru hattı, 25 Mart 2023'te Türkiye ile Irak arasında yaşanan tahkim krizi nedeniyle devre dışı kalmıştı. Uluslararası Tahkim Mahkemesi, Türkiye’nin 2014-2018 yılları arasında IKBY’nin merkezi yönetim onayı olmadan gerçekleştirdiği petrol ihracatı nedeniyle Bağdat’a 1,5 milyar dolar tazminat ödemesi gerektiğine hükmetmişti. Türkiye karara itiraz etti ve süreç halen devam ediyor.

Gelişme Ana muhalefet Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkan Yardımcısı ve Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz'ın 24 Temmuz'da Uluslararası Tahkim Mahkemesi'nin karar metnini paylaşmasıyla gündem olmuştu.

Hattın kapalı olduğu dönemde, günlük yaklaşık 450 bin varil petrolün (bu miktarın 370 bini IKBY’ye ait) sevkiyatı durmuş, bu durum özellikle IKBY’nin ekonomisini derinden sarsmıştı. Bağdat yönetimi ise SOMO’nun Türkiye üzerinden yapılan tüm petrol ihracatlarında tek yetkili kurum olduğunu defalarca vurgulamıştı.

21 Temmuz’da yeni bir anlaşma taslağı sunulmuştu

21 Temmuz'da yaşanan gelişmeler de Türkiye ve Irak arasındaki enerji ilişkilerinde yeni bir sayfa açılacağını gösteriyordu. Türkiye, Irak'a iki ülke arasındaki enerji anlaşmasını yenilemek ve genişletmek için bir taslak öneri sunmuştu. Bu yeni anlaşma, petrol ve doğal gazın yanı sıra petrokimya ve elektrik gibi alanlarda da işbirliğini kapsıyor.

Bu teklif, Ankara'nın 1970'lere dayanan ve Kerkük-Ceyhan petrol boru hattını kapsayan mevcut anlaşmayı feshedeceğini duyurmasının ardından geldi. Resmi Gazete'de yayınlanan bir kararla, bu anlaşmanın 27 Temmuz 2026 itibarıyla sonlandırılacağı belirtilmişti.

Iraklı bir petrol bakanlığı yetkilisi, Türkiye tarafından gönderilen taslak anlaşmanın incelendiğini ve her iki ülkenin de çıkarlarına hizmet edecek bir formül üzerinde müzakerelerin devam ettiğini açıklamıştı.

Yeni anlaşmayla hem hukuki zeminin güncellenmesi hem de tarafların hak ve yükümlülüklerinin netleştirilmesi hedefleniyor.

Gelişim yolu ve bölgesel strateji

Türk yetkililer uzun süredir Kerkük-Ceyhan hattının sadece enerji değil, bölgesel ticaret için de stratejik öneme sahip olduğunu vurguluyor. Türkiye’nin öncülüğünü yaptığı 'Kalkınma Yolu' projesi kapsamında, Irak’ın Basra limanından Türkiye sınırına ve oradan da Avrupa’ya uzanacak yüksek hızlı kara ve demir yolu bağlantılarının inşası planlanıyor. Ankara, bu koridorun ileride petrol ve doğalgaz boru hatlarıyla da desteklenebileceğini düşünüyor.

Gelişmeler, Türkiye ile Irak arasında yeni bir enerji diplomasisinin şekillendiğine işaret ediyor. Hem ekonomik hem jeopolitik etkileri olan bu süreç, önümüzdeki dönemde bölgedeki dengeleri de etkileyecek gibi görünüyor.

Ceyhan

Ceyhan limanı, Türkiye'nin ve bölgenin en önemli enerji terminallerinden biri. Gelen petrol burada depolanır ve daha sonra uluslararası piyasalara satılmak üzere tankerlere yüklenerek Akdeniz üzerinden ihraç edilir. Bu, Irak ve Türkiye için hem gelir kapısı hem de bölgesel enerji güvenliği açısından stratejik bir konum oluşturuyor.

Türkiye'nin enerji bağımlılığı

Türkiye, enerji ihtiyacının büyük bir kısmını ithalatla karşılayan bir ülke konumunda. Bu da ülkenin enerji bağımlılığını ve dolayısıyla enerji fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı kırılganlığını artırıyor. Türkiye'nin petrol ithalatındaki en önemli kaynaklardan biri Irak. Bu nedenle, Kerkük-Ceyhan boru hattının yeniden çalışmaya başlaması, Türkiye'nin petrol arz güvenliği açısından hayati bir öneme sahip.

Bu kapsamda enerji bağımlılığı, cari açığın artmasına da doğrudan etki ediyor. Petrol ve doğalgaz gibi ithal edilen enerji kaynaklarının fiyatlarının yükselmesi, Türkiye ekonomisi üzerindeki baskıyı artırabilir. Bu yüzden, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek, enerji verimliliğini artırmak ve enerji kaynaklarını çeşitlendirmek Türkiye'nin uzun vadeli hedefleri arasında yer alıyor.