Azerbaycan ve Ermenistan arasında tarihi anlaşma: 'Hayal bile edilemeyen barış'

Ermenistan ve Azerbaycan liderleri Nikol Paşinyan ve İlham Aliyev, neredeyse 40 yıldır devam eden Karabağ çatışmasının ardından Washington'da ABD Başkanı Donald Trump'ın davetiyle barış anlaşması imzaladı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, "Bugün Güney Kafkasya'da barışı tesis ediyoruz. Bugün yeni ve büyük bir tarih yazıyoruz," dedi.

Ermenistan Başbakanı Paşinyan da bu anlaşmanın "barış için bir sayfa açmak" anlamına geldiğini söyleyerek, "Geçmiştekinden daha iyi bir hikayenin temellerini atıyoruz," diye ekledi.

Trump iki liderle birlikte düzenlediği ortak basın toplantısında "Ermenistan ve Azerbaycan ülkeleri tüm çatışmaları sonsuza dek sona erdirmeyi taahhüt ediyor," ifadelerini kullandı.

"Uzun yıllar boyunca çok acı çektiler, birçok kişi çözüm bulmaya çalıştı, Avrupa Birliği, Ruslar, hiçbiri olmadı. Ancak bu anlaşmayla nihayet barış yapmayı başardık."

Eylül 2023'te Azerbaycan, yıldırım askeri harekatının ardından Karabağ bölgesinin tam kontrolünü geri almıştı. Geçen yıl boyunca ise Bakü ve Erivan ilişkilerini normalleştirme yolunda ilerleme kaydetmişti.

Güney Kafkasya'da 'Trump rotası'

Ermenistan ve Azerbaycan, "Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası" olarak adlandırılacak büyük bir transit koridoru oluşturma konusunda da anlaştı.

Bu koridor Azerbaycan anakarasını ve Bakü'nün müttefiki Türkiye ile sınırı olan Nahçıvan bölgesini Ermenistan toprakları üzerinden birbirine bağlayacak.

Beyaz Saray Sözcüsü Anna Kelly yeni transit koridorun "Ermenistan'ın egemenliğine, toprak bütünlüğüne ve halkına saygı göstererek iki ülke arasında engelsiz bağlantıya olanak sağlayacağını" söyledi.

Azerbaycan ve Nahçıvan, Ermenistan topraklarının 32 kilometrelik bir bölümüyle birbirinden ayrılıyor. Yani Azerbaycan'ın Nahçıvan ile doğrudan kara sınırı yok. Bakü için bu koridor, Nahçıvan'a doğrudan bir kara bağlantısı sunacak ve Türkiye ile bağları güçlendirecek. Aynı zamanda Bakü, altyapı diplomasisi yoluyla savaş sonrası kazanımları pekiştirecek.

Koridor ayrıca Azerbaycan'ın küresel ölçekte önemli bir ulaşım ve lojistik merkezi olarak konumunu güçlendirecek nitelikte. Başlangıçta Azerbaycan herhangi bir üçüncü tarafın müdahil olmasını istememişti ve ABD, Avrupa veya Rusya'nın müdahalesi olmadan durumun Bakü'nün kontrolünde olmasını tercih etmişti.

Erivan içinse bu ulaşım yolu, daha geniş ticaret ağlarına entegre olma, yıpranan ekonomisini çeşitlendirme ve yabancı yatırım çekme fırsatı sunuyor. Jeopolitik açıdan da Ermenistan'ın komşularıyla ilişkilerini normalleştirmesini sağlayabilir.

Önceden Erivan da bu hattın Ermenistan'ın egemenliğini tehdit edebileceğinden endişe ediyor ve ülkenin kontrolü altında kalmasını istiyordu.

Öte yandan, yetkililer, Trump'ın yeni rotasının Ermeni yasalarına göre işletileceğini ve ABD'nin araziyi altyapı ve yönetim için bir konsorsiyuma kiralayacağını bildirdi.

Trump, perşembe akşamı sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda bu planın ön gösterimini yaparak iki liderin ABD ile "Güney Kafkasya bölgesinin potansiyelini tamamen ortaya çıkaracak" ekonomik anlaşmalar imzalayacağını duyurmuştu.

Eski müttefikler

Barış anlaşmasının Washington'da ABD Başkanı ile birlikte imzalanması, Moskova'ya iki ülkenin kendi aralarında bir çözüm bulma kararlılığına ilişkin güçlü bir sinyal gönderirken, dış politika odağını da Batı'ya yöneltiyor.

Moskova ise hem Bakü hem de Erivan ile işbirliğini onarmaya çalışıyor, "arabuluculuk" teklif ediyor ve Erivan'a karşı dezenformasyon kampanyaları yürütüyor.

Son günlerde Rusya devletinin kontrolündeki medya, Paşinyan'a yönelik ağır eleştiriler yayınlayarak onu kişisel mali kazançları için Ermeni egemenliğini "takas etmekle" suçladı ve hatta "kukla" olarak nitelendirdi.

Moskova daha önce de Erivan'a karşı dezenformasyon kampanyaları başlatmış ve "Ermenistan'da Amerikalılar tarafından yönetilen bir biyolojik silah tesisi" olduğuna dair asılsız iddialar ortaya atmıştı.

Moskova, Ukrayna savaşından önce de ABD'nin Ukrayna'daki biyolojik silah tesisleriyle ilgili benzer iddialarda bulunmuştu.

Rusya'nın Bakü ile ilişkilerini onarma çabaları, aralık ayında bir Azeri uçağının Kazakistan'da düşmesi ve uçaktaki 67 kişiden 38'inin hayatını kaybetmesiyle tamamen sarsıldı.

Euronews'in özel haberine göre, olayla ilgilisoruşturmalar Azerbaycan Havayolları'na ait 8243 sefer sayılı uçağın Rusya'nın Grozni kenti üzerinde Rus hava savunması tarafından vurulduğunu ortaya çıkarmıştı.

Aliyev önceki günlerde Azerbaycan Havayolları uçağının düşmesiyle ilgili olarak Rusya'ya karşı uluslararası mahkemelerde dava açmaya hazırlandıklarını duyurmuştu.

Ukrayna'nın Rus işgali altındaki Donetsk bölgesinde Rus militanlar tarafından düşürülen Malezya havayollarına ait Boeing uçağıyla ilgili soruşturmaya atıfta bulunan Aliyev, Bakü'nün gerektiği kadar beklemeye hazır olduğunu söylemişti.

"10 yıl beklemeye hazırız ama adalet kazanmalı. Ve ne yazık ki, şu anda belirsizlik içinde olan durum, Rusya ve Azerbaycan arasındaki ikili ilişkilerin gelişmesine katkıda bulunmuyor."

Geçen ay Azerbaycan ve Rusya arasında nadir bir gerginlik daha yaşanmıştı. Moskova'nın Yekaterinburg'daki Azeri topluluğuna yaptığı baskınların ardından Bakü, Rusya'nın devlet haber ajansı Sputnik'in genel müdürünü ve baş editörünü gözaltına almıştı.

Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) tarafından düzenlenen baskında iki kişi hayatını kaybederken 50 kişi de gözaltına alınmıştı.