Trump'ın Gazze'ye yönelik barış önerisi hakkında neler biliniyor?

ABD Başkanı Donald Trump’ın Gazze için hazırladığı 21 maddelik barış planı hakkında hala pek çok şey bilinmiyor. Ancak önceki ateşkes önerilerinden farklı olarak bir unsur öne çıkıyor: Plan, savaş sonrasında bölgenin nasıl yönetileceği sorusuna ilk kez doğrudan değiniyor.

Planın bazı maddeleri İsrail veya Hamas tarafından reddedilebilir.

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, planı görüşmek üzere pazartesi günü Trump ile Beyaz Saray’da bir araya geldi.

Hamas açısından bu öneri "teslimiyet" anlamına geliyor.

Militan grup artık Gazze’yi yönetmeyecek ve silahsızlanmak zorunda kalacak ki bu, bugüne kadar reddettiği bir durum.

İsrail açısından plan, Gazze Şeridi üzerinde doğrudan güvenlik kontrolünü kaybetmek anlamına geliyor; Netanyahu, İsrail’in bu kontrolü sürdürmek istediğini belirtmişti. Daha da önemlisi, plan Batı Şeria merkezli Filistin Yönetimi’nin nihai olarak Gazze’yi yönetmesini öngörüyor ki Netanyahu ve sert çizgideki müttefikleri bunu kesinlikle reddediyor.

Plan ayrıca, gelecekte bir Filistin devleti kurulmasına yol açabilecek bir süreçten de bahsediyor; bu da İsrail tarafından reddedilen bir başka öneri.

Kısa vadede, plan Gazze’nin uluslararası bir yönetim altında olmasını öngörüyor. Büyük olasılıkla Arap ülkelerinden oluşacak uluslararası bir güvenlik gücü konuşlandırılacak ve günlük işleri yönetecek Filistinli teknokratlardan oluşan geçici bir yönetimi denetleyecek bir uluslararası komite kurulacak.

Planın metni hala kamuya açıklanmadığı için detayları değerlendirmek zor. İsmini saklı tutan dört Arap yetkili, ABD merkezli haber ajansı Associated Press (AP) ile planın ana hatlarını paylaştı.

Hepsi, ana hatların değişebileceği ve pek çok detayın hala netleştirilmesi gerektiği konusunda uyarıda bulundu — tüm bunlar planın başarısız olmasına yol açabilecek potansiyel riskler.

Ateşkes

Plan, tüm düşmanlıkların derhal sona ermesini öngörüyor. 48 saat içinde Hamas, hala elinde tuttuğu tüm rehine ve esirleri serbest bırakacak.

Militanların 48 rehineyi elinde tuttuğu düşünülüyor; İsrail tarafı ise bunlardan 20’sinin canlı olduğuna inanıyor.

Karşılığında İsrail, bazıları müebbet hapis cezası çeken yüzlerce Filistinli mahkumu ve İsrail’de tutulan diğer Filistinlilerin cenazelerini teslim edecek.

İsrail ayrıca Gazze Şeridi’nden aşamalı olarak çekilecek.

Ancak birçok detay belirsiz. Önceki iki ateşkes anlaşmasında, rehine ve mahkumların serbest bırakılacağı tarihler ve sayıları aylar süren görüşmelerle belirlenmişti.

İsrail’in çekilme süresi ve kapsamı hala net değil. Hamas, tüm rehine ve esirleri ancak savaşın sona ereceğine dair “net bir beyan” alırsa bırakacağını açıkladı.

İsrail daha önce tam çekilme taahhüdü vermemiş, Gazze’nin güneyindeki Philadelphi Koridoru’nu silah kaçakçılığını önlemek için kontrol altında tutmak istediğini belirtmişti.

Hamas ve savaş sonrası Gazze

Hamas, Gazze’nin yönetiminde rol almayacak ve tüm askeri altyapısı — tüneller dahil — kaldırılacak. Barış içinde yaşamayı taahhüt eden üyeler affedilecek, ayrılmak isteyenler ise Gazze’yi terk edebilecek.

Uluslararası güvenlik gücü, Hamas’ın silahsızlanmasını sağlayacak ve düzeni koruyacak. Ayrıca Filistin polisinin kolluk görevlerini devralması için eğitim verecek.

Arabulucu ülkelerden Mısır, Gazze’ye konuşlandırılacak binlerce Filistinli polis için eğitim verildiğini açıkladı.

Aynı zamanda Gazze’ye büyük miktarda insani yardım gönderilecek ve bu yardım, BM ve Kızılay gibi tarafsız uluslararası kuruluşlar tarafından dağıtılacak.

İsrail ve ABD’nin desteklediği tartışmalı Gazze İnsani Yardım Fonu’nun devam edip etmeyeceği ise belli değil.

Plan ayrıca Filistinlilerin Gazze’den zorla çıkarılmayacağını ve bölgenin yeniden inşası için uluslararası bir çaba gösterileceğini vurguluyor.

Günlük işleri yönetecek Filistinli teknokratlardan oluşan geçici yönetim kurulacak. Ayrıca, muhtemelen ABD liderliğinde olacak bir “uluslararası komite” oluşturulacak ve yönetimi denetleyecek. Eski İngiltere Başbakanı Tony Blair, Gazze’de geçici uluslararası yönetim planı üzerinde çalışıyor.

Komite ayrıca yeniden yapılanmanın finansmanını denetleyecek; bu, neredeyse tamamen İsrail’in askeri harekatıyla yıkılmış olan Gazze’nin yönetiminde büyük güç sağlayacak.

Filistin Yönetimi ve devlet statüsü

Geçici yönetim süresince, Filistin Yönetimi Gazze’yi nihai olarak devralabilecek şekilde reformlardan geçecek.

Plan, kasıtlı olarak doğrudan Filistin devleti kurulmasından söz etmiyor. Bunun yerine ABD, İsrailliler ve Filistinliler arasında “uzun vadeli barışçıl bir ortak yaşam çerçevesi” için müzakereleri kolaylaştıracak.

Yine de plan devlet statüsünü dışlamıyor ve buna doğru bir eğilim yaratabilir. İsrail kabul ederse, 10 yılı aşkın süredir ilk kez Filistinlilerle barış görüşmelerine yeniden başlamayı taahhüt etmiş olacak.

Tepkiler

Arap ülkeleri ana hatları destekliyor gibi görünüyor. Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri liderleri pazartesi günü Kahire’de bir araya gelerek girişimi desteklediklerini ve bunun “bölgede kalıcı ve kapsamlı barışa giden yolu açtığını” söylediler.

Hamas yetkilileri planın ana hatlarını öğrendi, ancak nihai metni görmeden yanıt vermeyeceklerini açıkladı.

Hamas şimdiye kadar silahsızlanmayı reddetti, İsrail’in Filistin topraklarındaki işgali sona erene kadar direnme hakkına sahip olduklarını belirtti.

Pazartesi günkü Beyaz Saray toplantısı öncesi, Netanyahu Fox News Sunday’ye verdiği demeçte, kendisi ve Trump’ın plan üzerinde çalıştığını söyledi: “Henüz kesinleşmedi, ama Trump’ın ekibiyle, aslında şu anda bile, çalışıyoruz ve umarım bunu hayata geçirebiliriz.”

Netanyahu, kendi aşırı milliyetçi koalisyon ortaklarından da baskı görüyor.

Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, Netanyahu’nun güvenlik kabinesinde yer alıyor ve pazartesi günü X’te Netanyahu’yu uyardı.

Smotrich, Gazze’de Filistin Yönetimi’nin rolü olamayacağını vurguladı. Ayrıca Filistin devleti kurulmasından “hiçbir şekilde” söz edilmemesi gerektiğini belirtti.

Smotrich, “Filistin devleti fikri masadan sonsuza kadar kaldırılmalı,” yazdı.