Halkbank davası: ABD Yüksek Mahkemesi itirazı ikinci kez reddetti

ABD Yüksek Mahkemesi, Halkbank'ın 'İran’a yönelik Amerikan yaptırımlarını delme' davasına ilişkin yaptığı 'yargılamayı sonlandırma' talebini görüşmeyi reddetti.

Türkiye’nin kamu bankalarından olan Halkbank, davayı daha önceden de Yüksek Mahkeme’ye taşımıştı. 2023 yılında mahkeme, ABD Kongresi’nin 1976 tarihli Yabancı Devlet Dokunulmazlık Yasası kapsamında 'yabancı ülkeleri ve onların kuruluşlarını sivil davalardan koruma iradesi'nin ceza davalarını kapsamadığına hükmetmişti.

Pazartesi günü gelen kararla ilgili başvuru ise Mayıs ayı başında yapılmıştı.

Yüksek Mahkeme'nin kararı, ABD Başkanı Donald Trump ile Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında Beyaz Saray'da yapılan görüşmeden iki hafta sonra geldi. Haberin ardından Halkbank hisseleri dakikalar içinde yüzde 10'a yakın düşerek 25,94'e geriledi.

Washington’daki düşünce kuruluşu Ortadoğu Enstitüsü’nde (Middle East Institute, MEI) çalışan Gönül Tol, görüşmeden çıkan en 'somut' sonucun Halkbank davasıyla ilgili olduğunu belirterek “Türkiye 100 milyon dolara yakın ceza ödeyecek ama kendisine isnat edilen suçları kabul etmeyecek,” demişti.

2 Ekim'de ise Bloomberg Halkbank davasında kritik sürece girildiğini bildiren bir haber yayınladı. Bloomberg analizinde, ABD’li araştırmacılara göre 1-2 milyar dolarlık faturanın masada olduğu belirtildi. Bu ölçekte bir cezanın Halkbank’ın sermaye yeterlilik oranlarını ciddi biçimde zorlayabileceği düşünülüyor. Geçmişte Türkiye, bankaya sermaye desteği yapmıştı.

Görüşmeden bir hafta sonra ise Türkiye, İran’ın nükleer faaliyetleriyle bağlantılı onlarca kişi ve kuruma yönelik mal varlığını dondurma kararı aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasını taşıyan karar, geçen hafta Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Davanın seyri

ABD'li savcılar, Halkbank’ın İran’a ait kısıtlı 20 milyar dolarlık fonu gizlice transfer ettiğini, petrol gelirlerini altın ve nakde çevirdiğini ve petrol gelirlerinin aktarımını meşrulaştırmak için sahte gıda sevkiyatları belgelendirdiğini öne sürüyor.

2019 yılında açılan dava, ABD ile Türkiye arasındaki ilişkilerde önemli bir gerginlik kaynağı oldu. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, davayı 'hukuksuz ve çirkin bir adım' olarak nitelendirmişti.

Dava, Halkbank'ın ABD'nin İran'a yönelik ekonomik yaptırımlarını milyarlarca dolar değerinde bir sistem kurarak deldiği iddiasına dayanıyor. Suçlamaların merkezinde yer alan fon trafiğinin boyutunun, ABD Federal Savcılığı'nın iddianamesine göre yaklaşık 20 milyar dolar civarında olduğu belirtiliyor.

ABD Federal Savcılığı'nın 2019 tarihli iddianamesine göre, banka İran'ın petrol ve doğalgaz gelirlerini altın ve nakde dönüştürerek, bu fonların yasa dışı yollarla transfer edilmesine aracılık etti. Bu işlemlerin meşru görünmesi için sahte gıda ve ilaç sevkiyatı belgeleri düzenlendiği, böylece hem ABD Hazine Bakanlığı'nın hem de Amerikan finans sisteminin dolandırıldığı öne sürülmektedir. Suçlamalar arasında kara para aklama, dolandırıcılık ve komplo kurma gibi ağır maddeler yer almakta.