Sudan'da RSF'nin ilerleyişi sürüyor: El-Faşir düşebilir

Pazartesi günü aktivistlerin ve yardım kuruluşlarının aktarımına göre, Sudan’daki paramiliter güçler (Hızlı Destekler Kuvvetleri - RSF), ordunun batı Darfur bölgesindeki son kalesinde yer alan önemli bir askeri üssü ele geçirdi.

Bu gelişme, 2023’ten beri ülkeyi kasıp kavuran savaşta ordu için büyük bir darbe anlamına geliyor. Tıbbi gruplar, siviller arasında onlarca kişinin öldüğünü bildirdi.

Kuzey Darfur’un eyalet başkenti olan El-Faşir’de, yarısı çocuk olmak üzere 250 binden fazla kişi savaşın ortasında mahsur kaldı. Kentin RSF'nin eline geçmesi, Güney Sudan’ın bağımsızlığından 10 yılı aşkın süre sonra Sudan’ın yeniden bölünmesine yol açabilir.

Savaş Nisan 2023’te, Sudan ordusu ile paramiliter RSF arasındaki gerilimin başkent Hartum ve ülkenin kuzeydoğusundaki diğer bölgelerde silahlı çatışmaya dönüşmesiyle başladı.

Pazar gününden bu yana sosyal medyada paylaşılan görüntülerde, RSF savaşçılarının El-Faşir’deki ordu üssünde ve çevresinde zafer kutlamaları yaptığı görülüyor. Bir videoda, örgütün lideri Abdulrahim Dagalo, savaşçılara yağma yapmamaları ve sivilleri hedef almamaları çağrısında bulunuyor.

Ancak diğer görüntülerde RSF üyelerinin, kaçmaya çalışan insanlara ateş açtığı görülüyor. Birçok kişinin tutuklandığı belirtiliyor. RSF savaşçılarının, Darfur’daki Afrikalı kabilelere "köle" anlamında kullanılan “falangayat” hakaretini yönelttikleri duyuluyor.

Sudan ordusu, RSF’nin El-Faşir’deki üssünü ele geçirdiğini henüz doğrulamadı. Ancak askeri yetkililer, pazar günü ağır topçu ateşi altında üssü boşaltıp başka bir savunma hattına çekildiklerini bildirdi.

AP ve Yale’den uydu analizi

Pazartesi günü çatışmaların, üssün havaalanı çevresinde ve kentin batısında hala sürdüğü bildirildi. El-Faşir’deki Direniş Komiteleri, Sudan ordusunun RSF saldırılarını püskürtmek için hava desteğinden yoksun olduğunu belirtti.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Ofisi, RSF savaşçılarının El-Faşir'de zulüm işlediğini duyurdu. Ofis, kaçmaya çalışan sivillerin infaz edildiğini ve bu cinayetlerin etnik nedenlerle işlendiğine dair işaretler olduğunu aktardı.

BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, “El-Faşir’de büyük çaplı, etnik temelli ihlallerin ve vahşetlerin artma riski her geçen gün büyüyor,” dedi.

AP’nin analiz ettiği uydu görüntülerinde, ordunun 6. Tümen karargahının çatılarında ağır hasar görülüyor. Görüntülerdeki karargah düzeni, RSF tarafından paylaşılan videolarda savaşçıların kurşun izleriyle delik deşik olmuş bir binanın etrafında toplandığı sahnelerle uyuşuyor.

Yale Üniversitesi İnsani Araştırmalar Laboratuvarı da uydu görüntülerini inceleyerek RSF’nin 6. Tümen karargahına kadar ilerlediğini, “bölgede yakın mesafeden yoğun çatışma yaşandığına dair güçlü kanıtlar” bulunduğunu açıkladı. Laboratuvar, RSF’nin havaalanı çevresinde esir aldığı kişilere dair faaliyetlerin tespit edildiğini de bildirdi.

Binlerce kişi evini terk etti

Sudan Doktorlar Ağı, RSF saldırısını “korkunç bir katliam” olarak nitelendirdi ve onlarca kişinin öldüğünü bildirdi.

RSF savaşçılarının, El-Faşir’in bazı bölgelerinde hastaneleri ve diğer sağlık tesislerini yağmaladığı, “hayatta kalmak için kritik önemdeki sağlık altyapısının kalıntılarını yok ettiği” ifade edildi.

Darfur İnsan Hakları Ağı, RSF’nin binden fazla sivili alıkoyduğunu ve bunun “sistematik sivil hedefleme, keyfi gözaltılar ve savaş suçu teşkil edebilecek eylemler” anlamına geldiğini belirtti.

Tutuklananlar arasında, kentte kalan az sayıdaki gazeteciden biri olduğu belirtilen yerel bir muhabir de bulunuyor. Sudan Gazeteciler Sendikası, El-Faşir’de “2023’te Geneina’da yaşanana benzer kitlesel ihlallerin yaşanabileceği” uyarısında bulundu. O yıl Geneina’da RSF savaşçıları yüzlerce kişiyi öldürmüştü.

Sudan Doktorlar Sendikası, RSF’nin El-Faşir’i “vahşi bir katliam alanına” çevirdiğini, örgütün uygulamalarının “sivilleri sindirme ve yok etme amacı güden barbarca bir politika” olduğunu belirtti.

BM insani yardım şefi Tom Fletcher, El-Faşir’deki sivil kayıplar ve zorunlu göçlere ilişkin “derin kaygı” duyduğunu ifade etti.

“Yüz binlerce sivil, bombalanan, açlıktan ölmek üzere olan, gıdaya, sağlık hizmetlerine ve güvenliğe erişimi olmayan bir durumda tuzağa düşmüş durumda,” dedi. Fletcher, bölgedeki halk için “güvenli, hızlı ve engelsiz insani erişim” çağrısında bulundu.

BM Çocuk Fonu’na (UNICEF) göre, pazar günkü saldırıdan önce El-Faşir’de yarısı çocuk olmak üzere 260 bin sivilin mahsur kaldığı bildirildi.

BM’nin Uluslararası Göç Örgütü, 26 binden fazla kişinin evlerini terk ederek kırsal bölgelere ve Tawila kasabasına sığındığını açıkladı.

Öte yandan, RSF savaşçılarının hafta sonu Kordofan bölgesindeki Bara kasabasında en az 47 kişiyi — aralarında dokuz kadın da dahil — öldürdüğü bildirildi.

Savaş suçları iddiaları

RSF, 2000’li yıllarda Darfur’da halka korku salan Janjavaid Arap milislerinden türemişti.

Devam eden savaş, 40 binden fazla kişinin ölümüne neden oldu ve dünyanın en kötü insani krizini yarattı. Ülkenin bazı kesimleri — El-Faşir çevresi de dahil — kıtlığa sürüklendi. 14 milyondan fazla kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı.

Çatışmalar, BM ve insan hakları örgütlerine göre etnik temelli katliamlar ve tecavüzler dahil olmak üzere ağır insan hakları ihlalleriyle damgalandı.

Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Sudan’daki olaylara ilişkin savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar soruşturması başlattığını açıkladı.