Ιστορική ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν ενδέχεται να υπογραφεί στις ΗΠΑ

Οι ηγέτες του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας πρόκειται να συναντηθούν με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για μια ειρηνευτική σύνοδο κορυφής στην Ουάσιγκτον την Πέμπτη και την Παρασκευή, η οποία θα μπορούσε να προωθήσει μια πολυαναμενόμενη ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών.

Μετά από σχεδόν τέσσερις δεκαετίες πικρής σύγκρουσης, το Μπακού και το Γερεβάν θα μπορούσαν τελικά να συμβιβαστούν με την ειρήνη στην περιοχή και κυρίως να το κάνουν μακριά από τη Μόσχα, με τις δύο πρώην σοβιετικές χώρες του Νότιου Καυκάσου να απομακρύνονται από τη Ρωσία και την επιρροή του Κρεμλίνου.

Η πραγματοποίηση μιας συνάντησης στον Λευκό Οίκο μαζί με τον πρόεδρο των ΗΠΑ θα έστελνε ένα ισχυρό μήνυμα στη Μόσχα σχετικά με τη δέσμευση των δύο χωρών να βρουν μια λύση μεταξύ τους, αλλά και θα ανακατευθύνει την εστίαση της εξωτερικής τους πολιτικής προς τη Δύση.

Θα ενίσχυε επίσης την ευρύτερη προσπάθεια του Τραμπ να επιβεβαιώσει τον εαυτό του και τις ΗΠΑ ως σημαντικό παράγοντα στην επίλυση παγκόσμιων συγκρούσεων.

Η χρονική συγκυρία της συνάντησης στον Λευκό Οίκο θα ταράξει σίγουρα τη Μόσχα: την ημέρα που ο Τραμπ θέτει προθεσμία στο Κρεμλίνο να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός, δύο από τους πρώην στενούς συμμάχους της Ρωσίας θα βρίσκονται στην Ουάσινγκτον, υπογράφοντας ενδεχομένως τη δική τους ιστορική ειρηνευτική συμφωνία.

Ο διάδρομος Ζανγκεζούρ παραμένει κλειδί

Στις 10 Ιουλίου, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ και ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικολ Πασινιάν συναντήθηκαν στο Άμπου Ντάμπι για την πρώτη επίσημη διμερή συνάντηση. Στόχος των ηγετών ήταν να οριστικοποιήσουν τις λεπτομέρειες της ειρηνευτικής συνθήκης μεταξύ των δύο χωρών και να διαμορφώσουν ένα μέλλον δίπλα-δίπλα μετά από σχεδόν τέσσερις δεκαετίες συγκρούσεων.

Το κρίσιμο θέμα στην ατζέντα των ειρηνευτικών συνομιλιών είναι ο διάδρομος Ζανγκεζούρ - μια προτεινόμενη διαδρομή μεταφορών που έχει σχεδιαστεί για να συνδέσει την ηπειρωτική χώρα του Αζερμπαϊτζάν με τον θύλακά του που συνορεύει με τη σύμμαχο του Μπακού Τουρκία μέσω αρμενικού εδάφους.

Για το Αζερμπαϊτζάν, ο διάδρομος προσφέρει απευθείας χερσαία σύνδεση με το Ναχτσιβάν, ενισχύει τους δεσμούς με την Τουρκία και εδραιώνει τα μεταπολεμικά κέρδη μέσω της διπλωματίας των υποδομών.

Θα ενισχύσει τη θέση του Αζερμπαϊτζάν ως κρίσιμου κόμβου μεταφορών και logistics σε παγκόσμια κλίμακα. Όμως το Αζερμπαϊτζάν δεν ήθελε να εμπλακεί κανένα τρίτο μέρος και αντιθέτως θα προτιμούσε να βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Μπακού, χωρίς την ανάμειξη των ΗΠΑ, της Ευρώπης ή της Ρωσίας.

Για το Γερεβάν, ο διάδρομος Ζανγκεζούρ θα παρείχε την ευκαιρία να ενσωματωθεί περαιτέρω σε ευρύτερα εμπορικά δίκτυα, να διαφοροποιήσει την ταλαιπωρημένη οικονομία του και να προσελκύσει ξένες επενδύσεις. Από γεωπολιτική άποψη, θα βοηθούσε επίσης την Αρμενία να εξομαλύνει τις σχέσεις της με τους γείτονές της.

Αλλά το Γερεβάν φοβάται ότι θα μπορούσε να απειλήσει την αρμενική κυριαρχία και επιμένει ότι οποιαδήποτε διαδρομή θα παραμείνει υπό αρμενικό έλεγχο, φοβούμενο ότι το πραγματικό καθεστώς "διαδρόμου" θα μπορούσε να σημαίνει παράδοση εξουσίας.

Ο διάδρομος μήκους 43 χιλιομέτρων μέσω της επαρχίας Syunik της Αρμενίας έχει στρατηγική σημασία όχι μόνο για το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία. Θα έχει αντίκτυπο και επιπτώσεις στη γεωπολιτική κατάσταση σε ολόκληρη την περιοχή και πέραν αυτής.

Και σε αυτό το σημείο προσπαθούν να παρέμβουν οι ΗΠΑ.

Τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον και η αντίθεση Μόσχας-Τεχεράνης

Το γραφείο Τύπου της αρμενικής κυβέρνησης δήλωσε την Τετάρτη ότι η συνάντηση στον Λευκό Οίκο έχει ως στόχο "την προώθηση της ειρήνης, της ευημερίας και της οικονομικής συνεργασίας στην περιοχή".

Η Ουάσινγκτον έχει πράγματι οικονομικά συμφέροντα στον Νότιο Καύκασο.

Πριν από λίγες εβδομάδες, οι ΗΠΑ προσφέρθηκαν να διαχειριστούν τον διάδρομο Ζανγκεζούρ, ο οποίος δημιουργεί μια αδιάλειπτη χερσαία διαδρομή που διευκολύνει τη ροή εμπορευμάτων και επιβατών μεταξύ Αζερμπαϊτζάν, Τουρκίας και τελικά Ευρώπης και Ασίας.

Η Άγκυρα βλέπει επίσης τον διάδρομο ως κρίσιμο κρίκο στις φιλοδοξίες της να γίνει ένας σημαντικός ενεργειακός και εμπορικός κόμβος. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχολίασε τη σημασία του διαδρόμου σε δημοσιογράφους νωρίτερα τον Ιούλιο.

Όμως η ιδέα προκάλεσε οργή και σφοδρή αντίδραση στη Ρωσία και το Ιράν. Για τη Μόσχα και την Τεχεράνη, η εμπλοκή των ΗΠΑ θα απειλούσε τον έλεγχό τους στο εμπόριο βορρά-νότου μέσω του Νότιου Καυκάσου.

Το Ιράν θα μπορούσε να χάσει τον μοχλό πίεσης στο βόρειο εμπόριο, καθώς θα στερούνταν την χερσαία πρόσβαση στον Νότιο Καύκασο μέσω της Αρμενίας.

Επιπλέον, ο διάδρομος θα μπορούσε να επεκτείνει την τουρκική επιρροή και, τώρα, να φέρει μια άμεση παρουσία των ΗΠΑ ακριβώς στα σύνορα του Ιράν.

Για το Κρεμλίνο, αυτό θα σήμαινε ότι θα έχανε τα τελευταία κομμάτια της επιρροής του σε μια περιοχή που αποτελούσε κάποτε το προπύργιό του.

Οι πρώην σύμμαχοι της Μόσχας

Ενώ η Μόσχα είναι καθηλωμένη στην Ουκρανία, χάνει σταδιακά την επιρροή της στο προπύργιό της που κρατούσε επί δεκαετίες στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου.

Τον Σεπτέμβριο του 2023, το Αζερμπαϊτζάν ανέκτησε τον πλήρη έλεγχο της περιοχής του Καραμπάχ μετά από μια αστραπιαία στρατιωτική εκστρατεία, έπειτα από μια δεκαετή σύγκρουση με την Αρμενία, στην οποία το Κρεμλίνο ήταν κεντρικός παράγοντας.

Σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, το Γερεβάν και το Μπακού έγραψαν ιστορία μακριά από τη Ρωσία, συμφωνώντας στο κείμενο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας και ομαλοποιώντας τις σχέσεις τους μετά από μια αιματηρή σύγκρουση που μέχρι πρόσφατα δεν είχε ορατό τέλος.

Η Μόσχα προσπαθεί να αποκαταστήσει τη συνεργασία τόσο με το Μπακού όσο και με το Γερεβάν, προσφέροντας "διαμεσολάβηση" και εξαπολύοντας εκστρατείες παραπληροφόρησης κατά του Γερεβάν.

Οι προσπάθειες της Ρωσίας να αποκαταστήσει τους δεσμούς της με το Μπακού καταστράφηκαν ολοσχερώς όταν ένα αεροσκάφος του Αζερμπαϊτζάν συνετρίβη στο Καζακστάν τον Δεκέμβριο, σκοτώνοντας 38 από τους 67 επιβαίνοντες.

Όπως μετέδωσε αποκλειστικά το Euronews, οι έρευνες για το περιστατικό αποκάλυψαν ότι η πτήση 8243 των αερογραμμών του Αζερμπαϊτζάν δέχθηκε πυρά από τη ρωσική αεράμυνα πάνω από το ρωσικό Γκρόζνι και κατέστη μη ελεγχόμενο από ηλεκτρονικό πόλεμο.

Ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η χώρα του ετοιμάζεται να καταθέσει αγωγές στα διεθνή δικαστήρια κατά της Ρωσίας σχετικά με τη συντριβή του αεροσκάφους της Azerbaijan Airlines.

Αναφερόμενος στην έρευνα για την υπόθεση του Μπόινγκ της μαλαισιανής αεροπορικής εταιρείας που καταρρίφθηκε από Ρώσους μαχητές πάνω από την κατεχόμενη από τη Ρωσία περιοχή Ντονέτσκ της Ουκρανίας, ο Αλίγιεφ δήλωσε ότι το Μπακού είναι έτοιμο να περιμένει όσο χρειαστεί.

"Είμαστε έτοιμοι να περιμένουμε 10 χρόνια, αλλά η δικαιοσύνη πρέπει να νικήσει. Και δυστυχώς, η κατάσταση, η οποία αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εκκρεμότητα, δεν συμβάλλει στην ανάπτυξη των διμερών σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν", εξήγησε.

Τον περασμένο μήνα, το Αζερμπαϊτζάν και η Ρωσία ενεπλάκησαν σε μια άλλη σπάνια κλιμάκωση. Το Μπακού συνέλαβε τον εκτελεστικό διευθυντή και τον αρχισυντάκτη του κρατικού ρωσικού πρακτορείου ειδήσεων Sputnik μετά τις επιδρομές της Μόσχας στην αζέρικη κοινότητα του Εκατερίνμπουργκ.

Δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της επιδρομής της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB) και άλλοι 50 συνελήφθησαν.

Ενώ η αποστασιοποίηση από τη Ρωσία άνοιξε τον δρόμο για την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν να θέσουν τέρμα στη σύγκρουση δεκαετιών, δημιούργησε επίσης ένα ιδιαίτερο κενό εξουσίας στην περιοχή, ειδικά στα πιο κρίσιμα ζητήματα, όπου το Μπακού και το Γερεβάν μπορεί να χρειαστούν περισσότερο χρόνο και συμβιβασμό για να συμφωνήσουν, όπως ο διάδρομος Ζανγκεζούρ.

Και αυτό αποτελεί ευκαιρία για άλλες χώρες και ηγέτες όχι μόνο να διευκολύνουν τον διπλωματικό συμβιβασμό, αλλά και να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη.