Ουκρανία - Ημέρα Ανεξαρτησίας: Οι Ουκρανοί πρόσφυγες νοσταλγούν την πατρίδα

Για τους Ουκρανούς που η ρωσική εισβολή αναγκασε να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, η 24η Αυγούστου έχει ξεχωριστη σημασία. Η Ημέρα Ανεξαρτησίας της Ουκρανίας γιορτάζεται σε ιδιαίτερα φορτισμένη ατμόσφαιρα από τα μέλη της διασποράς στην Πολωνία και αλλού.

"Είμαστε η γενιά που πεθαίνει για να συνεχίσει η Ουκρανία να είναι ανεξάρτητη. Γι' αυτό και η ημέρα αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για εμάς. Αυτή η ημέρα είναι σημαντική για όσους πολεμούν στα χαρακώματα, γιατί τους θυμίζει αυτό για το οποίο πολεμούν - για να είναι η Ουκρανία ανεξάρτητη. Η ημέρα αυτή είναι σημαντική για τις μητέρες που έχασαν τα παιδιά τους σε αυτόν τον πόλεμο και για τις οικογένειες όσων βρίσκονται σε ρωσική αιχμαλωσία. Αυτή είναι μια μέρα που συνηθίζαμε να γιορτάζουμε στην Ουκρανία με μεγάλα φεστιβάλ, συναυλίες, γιορτές σε κεντρικές πλατείες, σε όλες τις πόλεις. Αλλά τα τελευταία 12 χρόνια δεν μπορούμε πλέον να χαιρόμαστε, γιατί τα τελευταία 12 χρόνια είμαστε αναγκασμένοι να πολεμάμε με τη Ρωσία κάθε μέρα για αυτή την ανεξαρτησία", λέει στο Euronews η Nataliya Panchenko, ηγέτιδα του κινήματος Euromaidan Βαρσοβίας και συνδιοργανώτρια των εορτασμών για την Ημέρα Ανεξαρτησίας της Ουκρανίας στη Βαρσοβία.

Εκατομμύρια Ουκρανοί πρόσφυγες στην Ευρώπη

Τα στοιχεία του ΟΗΕ δείχνουν ότι την 1η Ιουλίου 2025, 5,6 εκατομμύρια πολίτες ζούσαν εκτός Ουκρανίας. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, 4,14 εκατομμύρια Ουκρανοί από αυτούς που έφυγαν στην αρχή του πολέμου είχαν ήδη επιστρέψει στην πατρίδα τους μέχρι την 1η Απριλίου του τρέχοντος έτους.

Η κεντρική τράπεζα της Ουκρανίας, από την άλλη πλευρά, προέβλεψε σε πρόσφατη έκθεσή της, ότι ο ρυθμός επιστροφής των Ουκρανών στην Ουκρανία επιβραδύνεται. Αντί για τους 500.000 Ουκρανούς που αναμενόταν να επιστρέψουν στη χώρα μέχρι το 2027, τώρα προβλέπει μόνο 100.000. Παράλληλα, η έκθεση προβλέπει νέο κύμα μετανάστευσης - έως και 400.000 άτομα αναμένεται να εγκαταλείψουν τη χώρα τη διετία 2026-2027.

Σύμφωνα με τη Nataliya Panchenko, σήμερα περίπου 2,5-3 εκατομμύρια Ουκρανοί πολίτες ζουν στην Πολωνία, εκ των οποίων περίπου ένα εκατομμύριο είναι πρόσφυγες πολέμου μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022. Όπως επισημαίνει η Ουκρανή ακτιβίστρια, ο εορτασμός της Ημέρας Ανεξαρτησίας αποτελεί μια ευκαιρία για την ουκρανική κοινότητα να ευχαριστήσει όλους εκείνους στην Πολωνία και την Ευρώπη που υποστηρίζουν την εμπόλεμη χώρα.

"Η Πολωνία διαφέρει από άλλες χώρες, γιατί όταν ξεκίνησε ο πόλεμος δεν ήταν μόνο το κράτος, οι θεσμοί και το σύστημα που έδρασαν. Πάνω απ' όλα, ήταν οι απλοί άνθρωποι που συμμετείχαν, που πήγαν στα σύνορα για να παραλάβουν πρόσφυγες, που άνοιξαν τα σπίτια τους για να τους φιλοξενήσουν, που στήριξαν γυναίκες από την Ουκρανία και βοήθησαν να εγγραφούν παιδιά σε σχολεία και παιδικούς σταθμούς. Η πολωνική κοινωνία γενικά είναι φαινόμενο για μένα. Ακόμα και τώρα, που κάποιοι άνθρωποι έχουν ήδη κουραστεί να βοηθούν την Ουκρανία ή απλά επειδή ο πόλεμος κράτησε τόσο πολύ, παρά το γεγονός ότι οι οικονομικές συνθήκες έχουν επιδεινωθεί στην Πολωνία, οπότε πρέπει να φροντίσει κανείς τον εαυτό σου - υπάρχει ακόμα ένας τεράστιος αριθμός πολωνικών οργανώσεων και απλών ανθρώπων που συγκεντρώνουν ανθρωπιστική βοήθεια, πηγαίνουν στο μέτωπο και στηρίζουν τους πρόσφυγες", λέει ο Panchenko.

Παράλληλα, η Ουκρανή ακτιβίστρια δεν κρύβει το γεγονός ότι κατά την τελευταία προεκλογική εκστρατεία στην Πολωνία, υπήρξε περισσότερη ρητορική μίσους, συμπεριλαμβανομένων αντι-μεταναστευτικών και αντι-ουκρανικών συνθημάτων. Παραδέχεται ότι τελευταία ακούει πιο συχνά από Ουκρανούς στην Πολωνία ότι αισθάνονται λιγότερο ασφαλείς και σκέφτονται να φύγουν. Αλλά δεν μιλούν για επιστροφή στην Ουκρανία, οι περισσότεροι βλέπουν το μέλλον τους σε άλλες χώρες της Δύσης.

Επιστροφή μετά τον πόλεμο

Την άνοιξη του 2025, το κέντρο μελετών Gremi διεξήγαγε έρευνα μεταξύ Ουκρανών πολιτών που διαμένουν προσωρινά στην Πολωνία. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 70% των ερωτηθέντων εξετάζει ενδεχομένως το ενδεχόμενο να επιστρέψει στην πατρίδα. Από αυτούς, το 17,9% δήλωσε ότι θα επέστρεφε αμέσως μόλις ήταν ασφαλές να το κάνει, ενώ το 45,3% ήταν διστακτικό αλλά δεν απέκλειε την επιστροφή.

"Όσον αφορά τις προβλέψεις, η περαιτέρω δυναμική της μετανάστευσης θα εξαρτηθεί κυρίως από τις εξελίξεις στην Ουκρανία: σενάρια για το τέλος του πολέμου, την οικονομική ανάκαμψη, την κλίμακα των επενδύσεων και άλλους παράγοντες. Αν και η δημογραφική κατάσταση στην Ουκρανία αποτελεί πράγματι λόγο ανησυχίας, οι δυνατότητες επιστροφής παραμένουν σημαντικές, ιδίως μακροπρόθεσμα". εκτιμάει ο Όλεγκ Ρουντένκο του κέντρου Gremi.

Σύμφωνα με τη Natalija Panchenko, είναι βέβαιο ότι ορισμένοι Ουκρανοί που μένουν στην Πολωνία και την Ευρώπη δεν θα επιστρέψουν στη χώρα τους ακόμη και μετά το τέλος του πολέμου.

"Πρόκειται κυρίως για εκείνους τους Ουκρανούς που ήδη δεν έχουν πουθενά να επιστρέψουν. Πολύ συχνά οι άνθρωποι όχι μόνο δεν έχουν το σπίτι τους, αλλά δεν έχουν πλέον ούτε καν την πόλη από την οποία προήλθαν. Δείτε πόλεις όπως η Avdiyivka ή η Bakhmut, ή πολλές άλλες, και κοιτάξετε έναν χάρτη σήμερα, υπάρχει απλώς καμένη γη".

Από την άλλη πλευρά, κάποιοι από τους πρόσφυγες επιστρέφουν ήδη, χωρίς να περιμένουν εκεχειρία ή ειρηνευτικές συνομιλίες, ώστε από τον Σεπτέμβριο τα παιδιά να ξεκινήσουν τη νέα σχολική χρονιά στην Ουκρανία.

"Περίπου το 40% των προσφύγων που βρίσκονται σήμερα στο εξωτερικό σχεδιάζουν να επιστρέψουν στην Ουκρανία. Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι κάποιοι από αυτούς έχουν ήδη φτιάξει τις ζωές τους, έχουν φίλους, δηλώνουν ότι δεν έχουν την αίσθηση της πατρίδας εδώ και ότι θα θελήσουν να επιστρέψουν στην Ουκρανία με την πρώτη ευκαιρία". - καταλήγει η Nataliya Panchenko.