Κρίση άνευ προηγουμένου στο Νεπάλ - Στους δρόμους ο στρατός

Ο στρατός του Νεπάλ αναπτύχθηκε την Τετάρτη στους δρόμους της πρωτεύουσας, προκειμένου να επιβάλει επ’ αόριστον απαγόρευση κυκλοφορίας και να αποκαταστήσει την τάξη, μετά την εισβολή δεκάδων χιλιάδων διαδηλωτών κατά της διαφθοράς στο κοινοβούλιο, το οποίο πυρπόλησαν, ενώ επιτέθηκαν και σε πολιτικούς.

Ένοπλοι στρατιώτες φρουρούσαν κεντρικά σημεία της Κατμαντού, σηματοδοτώντας μια πρώτη επιστροφή στην κανονικότητα, έπειτα από ημέρες βίας και χάους. Οι κάτοικοι διατάχθηκαν να παραμείνουν στα σπίτια τους, ενώ γίνονταν έλεγχοι σε οχήματα και πολίτες στο πλαίσιο της επιχείρησης «ομαλοποίησης» της κατάστασης.

Η κινητοποίηση του στρατού στο Νεπάλ είναι εξαιρετικά σπάνια. Ωστόσο, οι ένοπλες δυνάμεις αναγκάστηκαν να αναλάβουν δράση, καθώς η αστυνομία απέτυχε να ελέγξει την κλιμακούμενη βία. Στρατιώτες πυροβόλησαν στον αέρα την Τετάρτη, όταν κρατούμενοι επιχείρησαν μαζική απόδραση από τις κεντρικές φυλακές της Κατμαντού, βάζοντας φωτιά σε κελιά και φυλάκια, και σπάζοντας την κεντρική πύλη. Η απόδραση αποτράπηκε, με τους κρατούμενους να μεταφέρονται σε άλλα σωφρονιστικά καταστήματα.

Την Τρίτη, οι διαδηλώσεις είχαν κλιμακωθεί με εμπρησμούς κυβερνητικών κτιρίων, μεταξύ αυτών και του κοινοβουλίου, καθώς και επιθέσεις σε κατοικίες πολιτικών και κυβερνητικούς αξιωματούχους. Παρά την παραίτηση του πρωθυπουργού, η κοινωνική οργή δεν εκτονώθηκε, με δεκάδες χιλιάδες πολίτες να συνεχίζουν να αποκλείουν δρόμους και να καταλαμβάνουν δημόσια κτίρια. Υπουργοί φυγαδεύτηκαν με στρατιωτικά ελικόπτερα.

Η «σπίθα» το μπλόκο στα social media

Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν την περασμένη εβδομάδα, όταν η κυβέρνηση απαγόρευσε 26 δημοφιλείς πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, με το αιτιολογικό ότι δεν είχαν συμμορφωθεί με τους κανονισμούς εγχώριας καταχώρισης. Ωστόσο, το κίνημα γρήγορα μετατράπηκε σε γενικευμένη εξέγερση της «Γενιάς Ζ», με αιτήματα κατά της διαφθοράς, της ανεργίας και της νεποτιστικής πολιτικής ελίτ.

Η οργή των νέων τροφοδοτείται και από την αντίθεση ανάμεσα στη χλιδάτη ζωή των παιδιών των πολιτικών, που συχνά επιδεικνύεται στα social media, και την πραγματικότητα της μαζικής ανεργίας. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η ανεργία των νέων άγγιξε το 20% το 2023, ενώ η κυβέρνηση εκτιμά ότι πάνω από 2.000 νέοι εγκαταλείπουν καθημερινά τη χώρα για εργασία στη Μέση Ανατολή ή τη Νοτιοανατολική Ασία.

Η βία κορυφώθηκε τη Δευτέρα, όταν η αστυνομία άνοιξε πυρ με πραγματικά πυρά εναντίον διαδηλωτών, σκοτώνοντας 19 ανθρώπους. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να πάρει πίσω την απαγόρευση των social media, αλλά η αναδίπλωση δεν μπόρεσε να ανακόψει τη δυναμική του κινήματος.

Ο πρόεδρος Ραμ Τσάντρα Πουντζέλ απηύθυνε έκκληση για ειρηνική λύση, καλώντας τους διαδηλωτές να αποφύγουν περαιτέρω κλιμάκωση. Παράλληλα, αποδέχθηκε την παραίτηση του πρωθυπουργού Κ.Π. Σάρμα Όλι, ο οποίος θα παραμείνει υπηρεσιακός έως τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης — αν και η θέση και οι κινήσεις του παραμένουν θολές.

Κανονισμός ή λογοκρισία;

Η αρχική απαγόρευση αποτέλεσε μέρος ευρύτερης κυβερνητικής προσπάθειας να «ρυθμίσει» τα social media, μέσω νομοσχεδίου που θα υποχρέωνε τις πλατφόρμες να έχουν επίσημο γραφείο ή σημείο επαφής στο Νεπάλ. Το σχέδιο επικρίθηκε έντονα ως εργαλείο λογοκρισίας και φίμωσης των αντιφρονούντων.

Οι περιορισμοί αφορούσαν πλατφόρμες όπως Facebook, Instagram και WhatsApp, ενώ TikTok, Viber και τρεις ακόμα υπηρεσίες, που είχαν καταχωριστεί επίσημα, συνέχισαν να λειτουργούν κανονικά.