Τζέφρι Σακς (παν. Κολούμπια): Γιατί οι Αμερικανοί ψήφισαν τον Τραμπ- Και γιατί θα απογοητευτούν

Τι έκανε τους Αμερικανούς να στηρίξουν μαζικά τον Ντόναλντ Τραμπ;

Πώς έφτασε η εργατική τάξη να εκφράζεται από τους Ρεπουμπλικάνους;

Πόσο απειλείται η Ευρώπη από τη νέα κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών;

Μπορεί να αντιδράσει και πώς μπορεί να γίνει πιο αυτόνομη;

Στα ερωτήματα αυτά απαντά ο παγκοσµίου φήµης καθηγητής οικονοµικών και εμπνευτής της «συνταγής του σοκ», Τζέφρι Σακς (Jeffrey D. Sachs) στη συνέντευξη που παραχώρησε στο euronews.

«Ο Τραμπ δεν κέρδισε νέες ψήφους, αλλά η Καμάλα Χάρις έχασε τις ψήφους που είχε κερδίσει ο Μπάιντεν το 2020» απαντά στην ερώτηση για το πώς εξηγείται το γεγονός ότι ο Τραμπ κέρδισε τη "λαϊκή ψήφο".

«Αυτό οφείλεται κυρίως στην έλλειψη υποστήριξης ή ενθουσιασμού για την κυβέρνηση Μπάιντεν -Χάρις» μας είπε. «Με άλλα λόγια, οι εκλογές μας τείνουν να είναι κρίσεις για το αν κάνει ή όχι καλή δουλειά ο εκάστοτε κάτοχος του αξιώματος. Αυτή είναι η κύρια ερώτηση. Δεν ήταν μία σαρωτική νίκη για τον Τραμπ, αλλά ήταν μια έλλειψη ενθουσιασμού για τον Μπάιντεν και την Χάρις. Και εξαιτίας αυτής της έλλειψης ενθουσιασμού, ο Τραμπ κέρδισε. Δεν κέρδισε με σαρωτικό ποσοστό. Κέρδισε μια ξεκάθαρη νίκη, σίγουρα, αλλά όχι μια σαρωτική νίκη και όχι με τεράστιο ενθουσιασμό σε όλη τη χώρα. »

Στην Ευρώπη είχαμε την εντύπωση ότι η αμερικανική οικονομία τα πήγαινε περίφημα. Θέλω να πω, αναπτύσσεται σταθερά και οι αγορές τα πάνε περίφημα. Οπότε γιατί οι άνθρωποι δεν είναι ευχαριστημένοι;

«Η ιδέα για το πόσο σπουδαία είναι η οικονομία  εξαρτάται από το ποιος είσαι. Αν είσαι κάτοχος πλούτου, το χρηματιστήριο είναι πολύ ισχυρό και έχετε μεγάλο πλούτο. Αν είστε επαγγελματίας, η οικονομία είναι αρκετά καλή.  Αν είστε εργαζόμενος της εργατικής τάξης σε μια αγροτική περιοχή ή σε ένα προάστιο ή σε μια εργοστασιακή πόλη στις μεσοδυτικές πολιτείες της Αμερικής, δεν αισθάνεστε καθόλου καλά. Οι μισθοί είναι βασικά στάσιμοι για πολλές δεκαετίες. Το βιοτικό επίπεδο δεν έχει αυξηθεί. Ακόμα και το προσδόκιμο ζωής έχει μειωθεί για τα άτομα με δευτεροβάθμια ή λιγότερη εκπαίδευση, ενώ έχει αυξηθεί για τους ανθρώπους με πανεπιστημιακό πτυχίο Έτσι η Αμερική για πολλά-πολλά χρόνια  ήταν δύο διαφορετικές κοινωνίες, αυτοί που είναι επαγγελματίες με ένα ανώτερο πτυχίο, η ζωή είναι καλή. Αυτοί που έχουν πτυχίο λυκείου εργάζονται σε εργοστάσιο ή έχασαν τη δουλειά τους επειδή το εργοστάσιο έκλεισε ή αντικαταστάθηκαν από ρομπότ, αυτοί δεν αισθάνονται τόσο καλά.

Αυτές είναι οι δύο Αμερικές. Δεν μιλάνε μεταξύ τους. Οι Δημοκρατικοί έγιναν το κόμμα της επαγγελματικής τάξης, ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι, περιέργως, που ήταν το κόμμα μόνο των πλουσίων, ο Τραμπ, είχε πολιτικά τη διορατικότητα να εκπροσωπήσει την εργατική τάξη, που ήταν αρκετά δυσαρεστημένη με την τρέχουσα κατάσταση. Οι Δημοκρατικοί έχασαν τη βάση τους τα τελευταία δέκα χρόνια επειδή αντιπροσώπευαν όλο και περισσότερο ανθρώπους με ανώτερα πανεπιστημιακά πτυχία.»

Πιστεύετε ότι αυτός ο κόσμος θα νιώσει καλύτερα όταν ξεσπάσει εμπορικός πόλεμος ενάντια στην Κίνα, ενάντια ίσως στην Ευρώπη και οι δασμοί οδηγήσουν τις τιμές ακόμα πιο ψηλά από ό,τι είναι ήδη;

« Αποκλείεται. Έτσι πιστεύω ότι ο Τραμπ δεν έχει κάτι να προσφέρει που θα κάνει τους ψηφοφόρους του να νιώσουν καλύτερα. Ο Τραμπ θα μπορούσε να δώσει κάποιες φορολογικές μειώσεις που ίσως προσφέρουν  προσωρινή ρευστότητα.  Αλλά δεν το πιστεύω καν αυτό, παρεμπιπτόντως, επειδή έχουμε ήδη έλλειμμα στον προϋπολογισμό που είναι 7% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Έχουμε ήδη ένα χρέος που είναι πάνω από το 100% του εθνικού εισοδήματος. Οπότε ο Τραμπ δεν μπορεί καν να παίξει το παιχνίδι του να μοιράσει δυσβάσταχτες φοροελαφρύνσεις όπως έκανε την πρώτη θητεία. Έτσι δεν πιστεύω ότι η στρατηγική του ανταποκρίνεται πραγματικά στις ανάγκες της εργατικής τάξης.

Αλλά, ξέρετε, οι εκλογές δεν γίνονται σε μαυροπίνακες με την οικονομική θεωρία και τα στοιχεία. Γίνονται με συναισθήματα, και ειδικά αν οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι με την εκάστοτε εξουσία ή όχι. Δεν είναι ευχαριστημένοι. Δεν νομίζω ότι θα είναι ευχαριστημένοι με τον Τραμπ σε τέσσερα χρόνια.»

Πιστεύετε ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα προχωρήσει σε όλους τους δασμούς που υποσχέθηκε να επιβάλει;

«Πιθανόν, ναι, επειδή ο Τραμπ, κατά την δική του πεποίθηση, πιστεύει ότι είναι υπέρ του προστατευτισμού. Πιστεύει ότι η Αμερική έχει πληγεί από το εμπόριο με την Κίνα. Νομίζω ότι αυτό είναι λάθος. Είναι αλήθεια ότι συγκεκριμένες ομάδες στην Αμερική πιθανόν να έχουν πληγεί, αλλά στο σύνολό της, η Αμερική έχει ωφεληθεί από το εμπόριο με την Κίνα. Μόλις αρχίσει να βάζει δασμολογικά εμπόδια και ούτω καθεξής, αυτό θα γίνει πιο ξεκάθαρο. Η τιμή των προϊόντων θα αυξηθεί. Οι πραγματικοί μισθοί θα υποφέρουν. Οι Αμερικανοί δεν θα είναι πολύ χαρούμενοι. »

Βλέπετε να επιστρέφουν εργοστάσια στις ΗΠΑ, όπως υποσχέθηκε;

« Μπορεί να έρθουν κάποια εργοστάσια, αλλά όχι πολλές θέσεις εργασίας. Θυμηθείτε, στις μέρες μας, η μεταποίηση δεν δημιουργεί πολλές θέσεις εργασίας επειδή τα ρομπότ κάνουν τις δουλειές. Αυτό συμβαίνει εδώ και 40 χρόνια. Πηγαίνετε σε ένα εργοστάσιο αυτοκινήτων θα δείτε ότι υπάρχουν πολύ λίγοι εργάτες. Και αυτό ισχύει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ισχύει στην Ιαπωνία, ισχύει στην Ευρώπη. Είναι τα ρομπότ, οι ρομποτικοί βραχίονες  που βρίσκονται στη γραμμή συναρμολόγησης. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη αλλαγή. Αυτό ήταν που άφησε πίσω την εργατική τάξη. Τώρα, αυτοί που κατέχουν τα ρομπότ έχουν κάνει μια περιουσία. Αυτοί που κατέχουν το κεφάλαιο  έχουν κάνει μια περιουσία. Τα κέρδη έχουν αυξηθεί, αλλά οι μισθοί μειώθηκαν οι μισθοί της εργατικής τάξης έχουν μειωθεί. Αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει εξαιτίας των δασμών.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες λένε για άλλους λόγους, ότι θέλουν να φέρουν πίσω  την παραγωγή κάποιων ημιαγωγών. Αυτό γίνεται κυρίως για στρατηγικούς λόγους αλλά και πάλι,  δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου θέσεις εργασίας  σε τέτοια εργοστάσια. Είναι απίστευτα αυτοματοποιημένα. Είναι τεράστιες κεφαλαιουχικές δαπάνες για πολύ, πολύ λίγες θέσεις εργασίας.»

Καταλαβαίνουμε ότι η Κίνα έχει προετοιμάσει για την πιθανότητα ενός νέου εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ. Πιστεύετε ότι η Ευρώπη πρέπει να κάνει το ίδιο στο διάστημα, μέχρι να αναλάβει ο Τραμπ τα καθήκοντά του;

«Η Ευρώπη πρέπει να καταλάβει ότι δεν πρόκειται να έχει μια ομαλή διαδρομή με τον Τραμπ. Θα έλεγα στους Ευρωπαίους ηγέτες: σταματήστε να ακολουθείτε τόσο πολύ τις Ηνωμένες Πολιτείες! Η Ευρώπη ακολούθησε τις Ηνωμένες Πολιτείες στον πόλεμο με την Ουκρανία. Ξέρετε, η κυρίαρχη ιδέα ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία προήλθε μόνο από τη Ρωσία είναι ψευδής. Ξεκίνησε από τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ υπό τις ΗΠΑ. Αλλά οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα το έλεγαν ποτέ. Είπαν, λοιπόν, είμαστε με τις ΗΠΑ. Αυτή είναι η διατλαντική συμμαχία. Δεν λέω να έχουμε εχθρότητα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά η Ευρώπη πρέπει να ακολουθήσει τη δική της πορεία.

Για παράδειγμα, η Ευρώπη θα πρέπει να κάνει εμπόριο με την Κίνα. Η Ευρώπη πρέπει να είναι μέρος της Πρωτοβουλίας Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος. Αυτό είναι καλό για την Ευρώπη, όχι κακό για την Ευρώπη. Η Ευρώπη δεν πρέπει να μπει σε εμπορικό πόλεμο με την Κίνα απλά επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες  λένε το ένα και το άλλο.

Αυτό είναι κάτι που η Ευρώπη πρέπει να προσέξει, χρειάζεται τη δική της αυτονομία. Τώρα, γίνεται λόγος για στρατηγική αυτονομία από την άποψη της άμυνας, αλλά η Ευρώπη χρειάζεται τη δική της οικονομική αυτονομία επίσης, και όχι απλά να ακολουθεί αυτό που λένε οι Ηνωμένες Πολιτείες.»

Είναι αυτό δυνατό σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία;

«Φυσικά, η Ευρώπη έχει 450 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι μια τεράστια αγορά. Είναι ένα εκλεπτυσμένο μέρος. Έχει το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο στον κόσμο, αλλά πρέπει να οργανωθεί. Πού είναι οι τεχνολογικοί ηγέτες της Ευρώπης; Βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, λυπάμαι που το λέω. Οι νεοφυείς επιχειρήσεις στην Ευρώπη πηγαίνουν στη Silicon Valley για να μεγαλώσουν. Αυτό δεν είναι σωστό. Η έκθεση του Μάριο Ντράγκι δίνει έμφαση σε αυτό, η Ευρώπη χρειάζεται τους πρωταθλητές της.

Η Ευρώπη έχει τη δική της Airbus, αλλά χρειάζεται περισσότερα από την Airbus. Χρειάζεται πρωταθλητές τεχνολογίας. Πρέπει να είναι σε θέση να ανταγωνιστεί  με την Κίνα και με τις ΗΠΑ. Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία έμεινε τρομερά πίσω από την Κίνα στα ηλεκτρικά οχήματα. Ξέρετε, οι Volkswagen, Daimler-Benz, Mercedes είπαν “θα συνεχίσουμε να παράγουμε σπουδαίους κινητήρες εσωτερικής καύσης, αλλά ο κόσμος χρειάζεται ηλεκτρικά οχήματα και η Κίνα έχει βρεθεί στην πρωτοπορία, παραδόξως, ενώ η Ευρώπη ήταν ο μεγάλος παραγωγός αυτοκινήτων.»

Σε αυτό το δύσκολο περιβάλλον, πώς επηρεάζονται οι οικονομίες όπως της Ελλάδας, οι μικρότερες οικονομίες;

«Κάθε οικονομία όπου κι αν βρίσκεται, χρειάζεται να έχει καλές σχέσεις με τους γείτονές της. Η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει εμπόριο  με την ανατολική Μεσόγειο. Θα έπρεπε να έχει πραγματικά καλές οικονομικές σχέσεις με την Τουρκία, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό, μερικές φορές. Θα πρέπει να έχει καλές σχέσεις με τη Μέση Ανατολή. Θα πρέπει να έχει καλές σχέσεις με τη Βόρεια Αφρική, επειδή το περιφερειακό εμπόριο είναι ένα φυσικό γεγονός της ζωής. Και δεδομένου ότι η Ελλάδα είναι επίσης  ένας ναυτιλιακός γίγαντας, η Ελλάδα παίζει μεγάλο ρόλο στο διεθνές εμπόριο. Αυτό είναι ένα σημείο. Η Ελλάδα θα ωφεληθεί πάρα πολύ από ένα τέλος του πολέμου στην Ουκρανία. Η Ελλάδα ήταν ένας σπουδαίος προορισμός για τους Ρώσους επενδυτές και ένας σπουδαίος προορισμός για τους Ρώσους τουρίστες και ούτω καθεξής. Αλλά αυτό σταμάτησε με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι καλός για την Ελλάδα. Δεν είναι καλός για την Ευρώπη. Και αυτός είναι ο λόγος που η όλη ιδέα του να έχουμε αυτό το είδος της σύγκρουσης με τη Ρωσία δεν έχει κανένα νόημα. Και πάλι, ήταν η Ευρώπη που ακολουθούσε τους σκληροπυρηνικούς των Ηνωμένων Πολιτειών. »

Ποιος είναι ο Τζέφρι Σακς

Ο Jeffrey D. Sachs είναι ευρέως αναγνωρισμένος για τις τολμηρές στρατηγικές του για την αντιμετώπιση πολύπλοκων προκλήσεων, όπως η έξοδος από την ακραία φτώχεια, η παγκόσμια μάχη κατά της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, οι διεθνείς κρίσεις χρέους και οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις, οι εθνικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις και ο έλεγχος των πανδημικών και επιδημικών ασθενειών. Είναι γνωστός ως εισηγητής «της πρακτικής του σοκ».

Ο Sachs είναι διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, όπου κατέχει το βαθμό του πανεπιστημιακού καθηγητή, την υψηλότερη ακαδημαϊκή βαθμίδα του πανεπιστημίου. Ο Sachs ήταν διευθυντής του Ινστιτούτου Γης στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια από το 2002 έως το 2016.

Είναι πρόεδρος του Δικτύου Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, συμπρόεδρος του Συμβουλίου Μηχανικών για την Ενεργειακή Μετάβαση, ακαδημαϊκός της Ποντιφικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών στο Βατικανό, Επίτροπος της Επιτροπής Ευρυζωνικής Ανάπτυξης του ΟΗΕ, επίτιμος καθηγητής Tan Sri Jeffrey Cheah στο Πανεπιστήμιο Sunway και υποστηρικτής των SDG του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ António Guterres. Από το 2001-18, ο Sachs διετέλεσε ειδικός σύμβουλος των Γενικών Γραμματέων του ΟΗΕ Κόφι Ανάν (2001-7), Μπαν Κι Μουν (2008-16) και Αντόνιο Γκουτέρες (2017-18).

Ο Sachs έχει συγγράψει και επιμεληθεί πολυάριθμα βιβλία, συμπεριλαμβανομένων τριών μπεστ σέλερ των New York Times: The End of Poverty (2005), Common Wealth: (2008), και Η τιμή του πολιτισμού (2011).

Άλλα βιβλία του περιλαμβάνουν τα: To Move the World: JFK's Quest for Peace (2013), The Age of Sustainable Development (2015), Building the New American Economy: Smart, Fair & Sustainable (2017), A New Foreign Policy: Beyond American Exceptionalism (2018), The Ages of Globalization (Οι εποχές της παγκοσμιοποίησης): Geography, Technology, and Institutions (2020), και πιο πρόσφατα, Ethics in Action for Sustainable Development (2022).

Ο Sachs είναι ο αποδέκτης του Βραβείου Tang για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη το 2022 και ήταν ο συν-αποδέκτης του Βραβείου Blue Planet το 2015, του κορυφαίου παγκόσμιου βραβείου για την περιβαλλοντική ηγεσία. Έχει ανακηρυχθεί δύο φορές μεταξύ των 100 ηγετών με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως από το περιοδικό Time. Ο Sachs έχει λάβει 42 τιμητικούς διδακτορικούς τίτλους, ενώ στις πρόσφατες βραβεύσεις του περιλαμβάνονται το βραβείο Tang 2022 για τη βιώσιμη ανάπτυξη, το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής με διάταγμα του Προέδρου της Δημοκρατίας της Γαλλίας και το παράσημο του Σταυρού από τον Πρόεδρο της Εσθονίας.