Η Κροατία εγκρίνει χώρο ραδιενεργών αποβλήτων παρά τις διαμαρτυρίες της Βοσνίας

Το κοινοβούλιο της Κροατίας ενέκρινε τη Δευτέρα μια εγκατάσταση διάθεσης ραδιενεργών αποβλήτων σε μια τοποθεσία που απέχει λιγότερο από ένα χιλιόμετρο από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, αψηφώντας τις πολυετείς διαμαρτυρίες των γειτόνων που λένε ότι το έργο απειλεί ένα τέταρτο του εκατομμυρίου ανθρώπων.

Ο νόμος παρέχει τη ρυθμιστική βάση για την κατασκευή μιας εγκατάστασης στο Čerkezovac στην Trgovska Gora για την αποθήκευση αποβλήτων από τον πυρηνικό σταθμό Krško, τον οποίο η Κροατία συνιδιοκτητεί με τη Σλοβενία, καθώς και ραδιενεργών αποβλήτων από κροατικά νοσοκομεία και τη βιομηχανία.

Βάσει διμερούς συμφωνίας με τη Σλοβενία, η Κροατία πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για τη διάθεση των μισών από τα ραδιενεργά απόβλητα χαμηλής και μέσης ραδιενέργειας που παράγονται από το Krško, το οποίο λειτουργεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν και οι δύο χώρες αποτελούσαν μέρος της σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας.

Η εγκατάσταση στον πρώην στρατώνα κοντά στα σύνορα με τη Βοσνία προορίζεται για την προσωρινή αποθήκευση αυτών των αποβλήτων για 40 χρόνια πριν από την οριστική διάθεση.

Ο νόμος καθορίζει τις απαιτήσεις χωροταξικού σχεδιασμού και τις προϋποθέσεις για την υλοποίηση του έργου, δήλωσε το κοινοβούλιο της Κροατίας, Sabor. Η Κροατία πρέπει τώρα να διενεργήσει εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων πριν από την έναρξη της κατασκευής.

Απορρίψεις για τα ραδιενεργά απόβλητα

Η Βοσνία αντιτίθεται στο έργο εδώ και χρόνια, υποστηρίζοντας ότι η τοποθεσία ακριβώς απέναντι από τα σύνορα εγκυμονεί κινδύνους για περίπου 250.000 ανθρώπους που ζουν στη λεκάνη του ποταμού Una.

"Αν αναλογιστεί κανείς ότι το στρατόπεδο Čerkezovac απέχει λιγότερο από 1 χιλιόμετρο από αέρος από τα πηγάδια που τροφοδοτούν το Novi Grad με νερό, λιγότερο από 2 χιλιόμετρα από τα γυμνάσια μας και λιγότερο από 3 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης, τότε είναι σαφές σε ποιον κίνδυνο βρισκόμαστε", δήλωσε στον τοπικό Τύπο το 2018 ο δημοτικός σύμβουλος της βοσνιακής πόλης Novi Grad Miroslav Drljača.

Ο Drljača έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι ο δήμος του σκεφτόταν να καταθέσει μήνυση για το θέμα.

Τοπικές κοινότητες στη Βοσνία έστειλαν επιστολή στους Κροάτες νομοθέτες την περασμένη εβδομάδα προειδοποιώντας ότι ο νόμος θα επιτρέψει στην Κροατία να παρακάμψει τις διεθνείς περιβαλλοντικές υποχρεώσεις.

Οι αρχές της Βοσνίας ισχυρίζονται ότι η νομοθεσία παραβιάζει τη Σύμβαση του Espoo και άλλες διεθνείς συμφωνίες που απαιτούν τη διαβούλευση με τις επηρεαζόμενες γειτονικές χώρες.

Εν τω μεταξύ, οι κροατικές αρχές υπερασπίστηκαν την επιλογή τους για την απόθεση ραδιενεργών αποβλήτων ως ασφαλή και ως τη μόνη βιώσιμη εναλλακτική λύση.

"Εάν κάποιος στεκόταν 365 ημέρες, 24 ώρες μπροστά στον τοίχο της εν λόγω εγκατάστασης, δεν θα δεχόταν καμία ακτινοβολία. Θα ήταν σημαντικά μικρότερη από οποιαδήποτε ακτινοβολία κατά τη διάρκεια μιας πτήσης από την Ευρώπη προς τις ΗΠΑ", δήλωσε ο πρωθυπουργός της Κροατίας Andrej Plenković τον Ιούνιο του 2023.

Η τοποθεσία Čerkezovac έχει χαρακτηριστεί ως πιθανός χώρος ραδιενεργών αποβλήτων στα χωροταξικά σχέδια της Κροατίας από το 1999. Οι κροατικές αρχές λένε ότι το πρώην στρατιωτικό συγκρότημα έκτασης 60 εκταρίων, που βρίσκεται σε ακατοίκητη περιοχή 5 χιλιόμετρα από την πλησιέστερη πόλη, προσφέρει υπάρχουσες υποδομές κατάλληλες για την εγκατάσταση.

Περιβαλλοντικές ομάδες και στις δύο χώρες έχουν διαμαρτυρηθεί για τα σχέδια, με τους ακτιβιστές να προειδοποιούν ότι η γειτνίαση του χώρου με τον ποταμό Una και η σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή δημιουργούν περιβαλλοντικούς κινδύνους.

Οι κάτοικοι του Νόβι Γκραντ και των γειτονικών δήμων έχουν εκφράσει στο παρελθόν ανησυχίες ότι η Κροατία χρησιμοποιεί ήδη την εγκατάσταση για την αποθήκευση πυρηνικών αποβλήτων, επικαλούμενοι ως απόδειξη την έξαρση των κακοήθων ασθενειών. Οι αρχές απέρριψαν αυτούς τους ισχυρισμούς ως ανεπίσημους.

Ο ποταμός, ο οποίος ρέει κυρίως μέσω της Βοσνίας στον Δούναβη, αποτελεί μέρος του μεγαλύτερου εθνικού πάρκου της χώρας και θεωρείται ευρέως ένας από τους καθαρότερους και πιο γραφικούς ποταμούς στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.

Η Κροατία σχεδιάζει να αρχίσει να δέχεται απόβλητα από τη Σλοβενία στις αρχές του 2028, σύμφωνα με αξιωματούχους. Η χώρα αποθηκεύει επί του παρόντος μικρές ποσότητες θεσμικών ραδιενεργών αποβλήτων από ιατρικές, βιομηχανικές και ερευνητικές δραστηριότητες σε διάσπαρτες τοποθεσίες.

Το Κοινοβούλιο ενέκρινε επίσης τη Δευτέρα έναν νέο νόμο για την ενεργειακή απόδοση, ο οποίος απαιτεί από τις πόλεις και τις περιφέρειες να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας του δημόσιου τομέα κατά 1,9% ετησίως. Ο νόμος στοχεύει επίσης στην ανακαίνιση όλου του δημόσιου φωτισμού στην Κροατία έως το 2035.