Γνώμη: Η αλιευτική κρίση της ΕΕ απαιτεί δράση τώρα και όχι άστοχη αισιοδοξία

Μια νέα έκθεση που δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 14 Ιανουαρίου, με τίτλο " Οι αλιείς του μέλλοντος", παρουσιάζει τέσσερα διαφορετικά σενάρια για την αλιεία και τα θαλάσσια οικοσυστήματα έως το 2050, από το καλύτερο έως το χειρότερο.

Όσοι από εμάς γνωρίζουν την τρέχουσα κατάσταση των θαλασσών μας αναγνωρίζουν ότι τα χειρότερα σενάρια εξελίσσονται ήδη, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις της έκθεσης.

Αντί για ακμάζουσες θάλασσες, βιώσιμες πρακτικές και ισότιμα μέσα διαβίωσης, έχουμε τεράστιες εκτάσεις του βυθού πληγωμένες και άγονες - τα απομεινάρια της ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης - και θαλάσσια οικοσυστήματα σε ελεύθερη πτώση, που επιδεινώνονται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Τα πιο αισιόδοξα σενάρια υποθέτουν ότι οι σταδιακές προσαρμογές της πολιτικής, οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι αλλαγές στην αγορά θα οδηγήσουν σε έναν βιώσιμο αλιευτικό τομέα.

Ωστόσο, οι υποθέσεις αυτές στηρίζονται σε μη ρεαλιστικά θεμέλια. Βασικά στοιχεία της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑλΠ) παραμένουν ανεφάρμοστα και οι επιδοτήσεις συνεχίζουν να τροφοδοτούν τις ίδιες τις βιομηχανικές πρακτικές που οδηγούν στην οικολογική κατάρρευση.

Αντιμέτωποι με τις εμπειρίες της ζωής

Σε πληγείσες κοινότητες όπως η Thorupstrand στη Δανία, η ανεξέλεγκτη ιδιωτικοποίηση των ποσοστώσεων (η κατανομή ή η μεταβίβαση αλιευτικών δικαιωμάτων σε ιδιώτες ή εταιρείες, συχνά μέσω μηχανισμών που βασίζονται στην αγορά) ώθησε τους αλιείς σε οριακό σημείο.

Οι επιβλαβείς επιδοτήσεις (που καθιστούν την αλιεία τεχνητά κερδοφόρα παρά την αναποτελεσματικότητά της και το υψηλό περιβαλλοντικό κόστος) και οι απαλλαγές από τον φόρο καυσίμων διαιώνισαν την καταστροφική βιομηχανική αλιεία εις βάρος των μικρής κλίμακας επιχειρήσεων.

Η αισιοδοξία της έκθεσης έρχεται σε αντίθεση με αυτές τις εμπειρίες και κινδυνεύει να καθυστερήσει την ανάληψη επείγουσας δράσης.

Η τράτα βυθού, μια καταστροφική μέθοδος αλιείας όπου βαριά δίχτυα σύρονται κατά μήκος του βυθού, συνεχίζει να καταστρέφει τους βυθούς και τη βιοποικιλότητα, ακόμη και στις υποτιθέμενες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (Marine Protected Areas - MPA), τις καθορισμένες περιοχές του ωκεανού όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα περιορίζεται ή τίθεται υπό διαχείριση για τη διαφύλαξη των οικοσυστημάτων.

Παρά τις δεσμεύσεις της ΕΕ, μόνο δύο κράτη - μέλη έχουν αναλάβει δράση για την απαγόρευση της αλιείας με τράτα βυθού, αφήνοντας τις περισσότερες περιοχές απροστάτευτες.

Οι αποτυχίες αυτές επιδεινώνονται από την έλλειψη επιβολής και την οπισθοδρόμηση στη διακυβέρνηση της αλιείας, γεγονός που καταδεικνύεται από τις πολλές νομικές υποθέσεις που ασκήθηκαν από περιβαλλοντικές ομάδες ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων πέρυσι στη Γαλλία, την Ισπανία, τη Γερμανία, τη Σουηδία και την Ολλανδία.

Πέντε εκατομμύρια ζωές σε κίνδυνο

Η αποτυχία της ορθής διαχείρισης των Marine Protected Areas κοστίζει στους Ευρωπαίους, διότι οι καλά προστατευμένες MPA, απαλλαγμένες από την καταστροφική αλιεία, παρέχουν ευρύτατα οικονομικά οφέλη, πέραν της βιοποικιλότητας και της κλιματικής ανθεκτικότητας, καθώς ενισχύουν τη βιοτεχνική αλιεία, τον τουρισμό και τις δραστηριότητες αναψυχής σε πολλές παράκτιες περιοχές της ΕΕ.

Πολλά παραδείγματα σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν οδηγήσει σε θετικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις, όπως το θαλάσσιο εθνικό πάρκο Kosterhavet (Σουηδία), το θαλάσσιο καταφύγιο Os Miñarzos (Ισπανία) και η ΜΠΕ Torre Guaceto (Ιταλία).

Ο τομέας της γαλάζιας οικονομίας απασχολεί σχεδόν 5 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ και η δημιουργία αποτελεσματικών MPA είναι ζωτικής σημασίας για τη στήριξη σημαντικών τομέων που δραστηριοποιούνται γύρω και κοντά σε MPA, όπως η αλιεία, η βαρκάδα, οι καταδύσεις και το ψάρεμα.

Η έκθεση παραμένει ασαφής όσον αφορά τον αποκλεισμό των αλιέων μικρής κλίμακας, των παράκτιων κοινοτήτων και των ΜΚΟ από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, γεγονός που ενισχύει τις ανισότητες στην κατανομή των πόρων.

Οι βιομηχανικοί στόλοι, που συχνά επωφελούνται από το μεγαλύτερο μέρος των διανομών ποσοστώσεων και των επιδοτήσεων, κυριαρχούν στον τομέα, ενώ οι παραδοσιακοί αλιείς αντιμετωπίζουν μειωμένη πρόσβαση στους πόρους.

Ενώ αναδεικνύει τις οικονομικές ευκαιρίες σε βιώσιμες πρακτικές, δεν αντιμετωπίζει την οικονομική επισφάλεια του σημερινού τομέα.

Η βιομηχανική αλιεία με τράτα βυθού επιμένει επειδή συντηρείται τεχνητά με επιδοτήσεις, συμπεριλαμβανομένων των απαλλαγών από τον φόρο καυσίμων, παρά την οικονομική αναποτελεσματικότητα και την οικολογική της βλάβη. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για μια λεπτομερή σύγκριση του κόστους της βιομηχανικής αλιείας σε σχέση με τα οφέλη από τη μετάβαση σε μεθόδους χαμηλού αντίκτυπου.

Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να κλείνουμε τα μάτια στην κατάσταση

Το παράθυρο για αλλαγή κλείνει. Τα επόμενα πέντε χρόνια θα καθορίσουν αν η αλιεία της ΕΕ θα μπορέσει να επιβιώσει από την τρέχουσα κρίση. Η άμεση δράση πρέπει να περιλαμβάνει την πλήρη εφαρμογή της ΚΑλΠ, την απαγόρευση της αλιείας με τράτα βυθού σε όλες τις MPA και την ανακατεύθυνση των επιδοτήσεων προς την αλιεία χαμηλού αντίκτυπου.

Χωρίς αυτά τα μέτρα, τα χειρότερα σενάρια που περιγράφονται στην έκθεση θα έρθουν πολύ νωρίτερα από το 2050.

Με σωστή διαχείριση, η αλιεία έχει τη δυνατότητα να παρέχει υγιεινά τρόφιμα και να συντηρεί τις τοπικές κοινότητες, ενώ παράλληλα σέβεται το θαλάσσιο περιβάλλον. Η Ευρώπη διαθέτει όλα τα εργαλεία για να το επιτύχει αυτό - και πράγματι, όπου οι κανόνες της ΚΑλΠ έχουν εφαρμοστεί σωστά, έχουμε δει τα ιχθυαποθέματα να ανακάμπτουν, με θετικές αποδόσεις για τους αλιείς που βασίζονται σε αυτά.

Ένα ευημερούν μέλλον για την αλιεία είναι ακόμη εφικτό - ένα μέλλον όπου η βιώσιμη αλιεία ευδοκιμεί, οι παράκτιες κοινότητες ενισχύονται και τα ωκεάνια οικοσυστήματα αποκαθίστανται.

Αυτή είναι η κληρονομιά για την οποία οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να δεσμευτούν σήμερα, όχι αύριο. Το να κλείνουμε τα μάτια στην πραγματικότητα της κατάστασής μας δεν οδηγεί πουθενά.

Η Pascale Moehrle είναι εκτελεστική διευθύντρια και αντιπρόεδρος της Oceana στην Ευρώπη και η Dr Monica Verbeek είναι εκτελεστική διευθύντρια της Seas At Risk.