Zagreb’deki askeri geçit töreni, Balkanlar'da yeni bir silahlanma yarışının habercisi mi?

Başkent Zagreb'de perşembe günü düzenlenen askeri geçit töreninde, Hırvat ordusunun o zamanlar dağılmakta olan Yugoslavya'dan kopan yeni bağımsız bir devlet olan Hırvatistan'da etnik Sırpların elindeki toprakların kontrolünü ele geçirmesinin 30'uncu yıldönümü kutlandı.

Etkinlik, Fırtına Operasyonu'nun 4 Ağustos 1995'te başlatılmasından neredeyse 30 yıl sonra gerçekleştirildi.

Üç gün sonra Hırvat ordusu, bugünkü Hırvatistan topraklarında etnik Sırpların yönetimindeki Sırp Krajina Cumhuriyeti'ni (RSK) sona erdirdi.

Operasyonun eski Yugoslavya'da hem Hırvatistan hem de komşu Bosna Hersek'teki savaşlar üzerinde belirleyici stratejik ve diplomatik etkileri oldu.

Krajina'nın toprak kontrolünü ele geçiren Zagreb, 1991'de fiilen Sırp egemenliğindeki Yugoslavya'ya karşı başlattığı bağımsızlık savaşına kesin bir son verdiğini ilan edebildi.

Hırvatistan'ın doğusundaki başarılı karşı saldırısı Bosna'da da etkisini gösterdi ve NATO bombardımanlarıyla zorlanan Bosnalı Sırp güçleri, Kasım 1995'te Dayton Barış Anlaşması'na varılana kadar birçok cephede zemin kaybetmeye başladı.

Bağımsızlığını etkin bir şekilde savunmak için topraklarının kontrolünü tamamen ele geçiren Hırvatistan, 2009 yılında NATO'nun, 2013 yılında ise AB'nin tam üyesi oldu.

Yeni stratejik öncelikler ve iş zorlukları

Zagreb'deki OBRIS enstitüsünden Hırvat siyaset ve güvenlik analisti Igor Tabak, perşembe günkü törenin Hırvatistan'ın askeri harcamalarını vergi mükelleflerine göstermesi için bir fırsat olduğunu belirtti.

Tabak, Hırvatistan'ın GSYH'sinin yüzde 2'sini savunmaya harcama hedefine ulaştığını ve bunu daha da arttırmayı amaçladığını sözlerine ekledi.

"Son birkaç yıldır önemli (askeri) alımlar yapıldı. Daha fazlası da yolda, dolayısıyla vergi mükelleflerimiz bunların nereye gittiğini görmek zorunda ve bu da böyle bir gösteri için iyi bir fırsat."

Perşembe günkü askeri geçit töreni, 10 yıldan bu yana Fırtına Operasyonu'nu kutlamak üzere düzenlenen ilk tören olup Hırvatistan'ın eski sosyalist Yugoslavya'dan miras kalan Doğu silah sistemlerinden Batı silahlarına geçişini gözler önüne serdi.

Hırvatistan artık Sovyet MiG 21'ler yerine Fransa'dan alınan 4.5 nesil çok rollü savaş uçaklarını kullanıyor. Ayrıca Almanya'dan 50 adet Leopard 2A8 tankı almaya hazırlanıyor.

Tabak ayrıca, Ukrayna'da kullanılan Hırvat yapımı insansız hava araçlarına da işaret ederek, bunları "savunma sanayi üssümüzde büyük bir haber" olarak nitelendirdi.

Bu gelişmeler, eski Yugoslavya ülkelerinin cephaneliklerini yenilemek ve NATO standartlarına uyarlamak için büyük çaba sarf ettikleri bir dönemde yaşanıyor.

Sırbistan dışında bu ülkeler, silah sanayileri neredeyse sadece küçük silahlar ürettiği için esas olarak ithalatçı konumunda.

Macaristan, Bulgaristan ve Romanya da büyük masraflar yaparak kendilerini NATO standartlarına uygun silahlarla donattı.

Belgrad'dan görünüm

Çoğu etnik Sırp için Fırtına Operasyonu bir etnik temizlik kampanyasını temsil ediyordu ve binlerce Hırvat Sırp, Sırbistan ve Bosna'ya yerleşmek zorunda kaldı.

Hırvatistan ve Sırbistan arasındaki gerginlik devam ederken, Rusya'nın Ukrayna'da başlattığı topyekûn savaş ve Belgrad ile Moskova arasında devam eden samimi ilişkiler bölgeyi daha da kutuplaştırdı.

Sırbistan, AB'ye katılma adaylığına rağmen Batı'nın Rusya'ya yönelik yaptırımlarına katılmazken, Hırvatistan mart ayında Arnavutluk ve Kosova ile bir savunma işbirliği anlaşması imzaladı.

Bağımsız bir güvenlik ve askeri analist ve eski bir Sırp subayı olan Nikola Lunic'e göre bölge, altından kalkamayacağı bir silahlanma yarışına girme riskiyle karşı karşıya.

Lunic, "Zagreb ve Belgrad arasındaki ikili ilişkiler samimi değil, bu yüzden ordumuzu güçlendirdiğimizi gördüklerinde onlar da aynısını yapıyor," diyor.

Hırvatistan gibi Sırbistan da Fransız Dassault ile yaklaşık 2 milyar euro değerinde 12 Rafale uçağı satın almak üzere bir anlaşma imzaladı.

Belgrad ayrıca, Çin ve Rusya'dan silah sistemleri ithal ederken, kendi önemli üretim ve ihracatını da gerçekleştiriyor.

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic 3 Eylül'de Çin Devlet Başkanı Xi Jinping tarafından Japonya'nın yenilgiye uğratılmasının 80. yıldönümü münasebetiyle düzenlenen büyük askeri geçit törenine katılacak.

Belgrad'da 15 Eylül'de bir askeri geçit töreni daha yapılması planlanıyor.