Plastik kirliliğiyle mücadelede son çare müzakereler

176 BM üyesi ülke, STK’lar, bilim insanları ve sanayiciler, plastik kirliliğini azaltmak için uluslararası müzakerelerde bulunmak üzere 5-14 Ağustos tarihleri arasında Cenevre’de bir araya geliyor.

Peki küresel çapta plastik kirliliğine son verecek bir anlaşma mümkün mü?

AB dahil yaklaşık 100 ülkenin temsilcileri, plastik üretimini azaltmak için yasal bağlayıcı hedefler belirleyerek sorunu kaynağında çözmeyi hedefliyor.

Plymouth Üniversitesi Deniz Biyolojisi profesörü ve mikroplastikler üzerine çalışmalarıyla 2025’in en etkili 100 kişisi arasında gösterilen Richard Thompson, Euronews’e verdiği demeçte, “Gerçekten acilen harekete geçmemiz gerekiyor," ifadelerini kullandı.

“Bu sorun sadece atık yönetimiyle çözülemez. Tedarik zincirinin tümünde sistematik adımlar atılmalı; bu da özellikle toplum için zorunlu olmayan plastiklerin üretiminin azaltılmasını içerecek.”

Öte yandan Suudi Arabistan, İran ve Rusya gibi petrol ve gaz ihracatçıları, Çin’in desteğiyle, metnin kapsamını sınırlandırıp bunu sadece atık yönetimi ve geri dönüşümle sınırlamayı istiyor.

Thompson, “Bazı ülkeler mali etkilerden endişe duyuyor, özellikle çok fazla petrol ve gaz ihracatı yapanlar. Çünkü bunlar plastiğin ana karbon kaynağı. Ayrıca çok fazla plastik ürün üreten ülkeler de olası mali sonuçlardan çekiniyor,” dedi.

Müzakerelere katılan Avrupa Komisyonu ise plastiğin üretiminden imhasına kadar tüm yaşam döngüsünü kapsayan bir anlaşma talep ediyor.

Ayrıca insan sağlığına ve çevreye zararlı bazı plastiklerin kademeli olarak yasaklanmasını destekliyor.

Yıllık 460 milyon ton

Thompson, müzakerecilerin “gelecek neslin gözünün içine bakabilmeleri için” harekete geçmelerini istiyor.

“Plastik kirliliği küresel bir çevre sorunu. Plastik, en derin okyanuslardan en yüksek dağlara, Arktik buzlarından ekvatora kadar gezegenimizi kirletiyor,” diyor.

“Kariyerimin büyük kısmını mikroplastikler üzerine çalışarak geçirdim. Mikroplastikler artık soluduğumuz havada, içtiğimiz suda ve yediğimiz gıdalarda var.”

Her yıl 460 milyon ton plastik üretiliyor ve plastik ürünlerin yüzde 81’i bir yıldan kısa sürede atığa dönüşüyor.

Bu atıkların yalnızca yüzde 9’u geri dönüştürülüyor, yüzde 20’si yakılıyor, yüzde 20’den fazlası doğaya terk ediliyor ve neredeyse yarısı çöplüklere gidiyor.

Hırslı hedefler

Thompson’a göre iddialı bir anlaşma, “plastiklerin tüm yaşam döngüsünü” ele almalı.

Ayrıca, plastik üretiminde kullanılan 16 bin kimyasalın 4 bininin potansiyel olarak zararlı olduğunu belirterek, bunların düzenlenmesini istiyor.

Anlaşma, plastik ve plastik ürünlerin tasarımında sürdürülebilirlik kriterleri getirmeli; ürünlerin yeniden kullanılabilir veya daha uzun ömürlü, daha az mikroplastik içeren ve döngüsel ekonomi kapsamında geri dönüştürülebilir olmasını sağlamalı.

Bu ürünlerin kolayca tanınabilmesi için net etiketleme de gerekecek.

Diğer taraftan yoksul ülkelerin geride kalmaması için uygun finansmanın sağlanması önem taşıyor.

Fakat zaman daralıyor.

176 BM üyesi ülke, STK’lar, bilim insanları ve sanayi temsilcilerinin katıldığı müzakereler 14 Ağustos’ta sona erecek.

Süreç, Mart 2022’de 175 ülkenin BM Çevre Meclisi’nde plastik kirliliğiyle mücadele için yasal bağlayıcı bir anlaşma müzakere etmeye karar vermesiyle başladı.

2024 yılının sonunda Güney Kore’nin Busan kentinde yapılan beşinci tur görüşmeler, başlangıçta son tur olarak planlanmıştı ancak anlaşma sağlanamadı.