İmha edilmesi planlanan ABD doğum kontrol hapları Afrika'daki 1,4 milyon kadını riske atıyor

Uluslararası Aile Planlaması Federasyonu (IPPF) tarafından yapılan açıklamaya göre, Avrupa’da depolanan ve ABD’ye ait olan doğum kontrol ürünlerinin imha edilmesi halinde, Afrika'da 1,4 milyondan fazla kadın ve kız çocuğu, hayat kurtarıcı sağlık hizmetlerine erişimden mahrum kalabilir.

Toplam değeri 10 milyon dolar (yaklaşık 405 milyon TL) olan bu doğum kontrol ürünleri şu anda Belçika’da bir depoda tutuluyor. Ancak bu stokların, kapatılan ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) tarafından artık dağıtılmayacak olması nedeniyle imha edilmesi planlanıyor.

Fransa’da yakılarak imha edilmesi öngörülen ürünlere ilişkin ABD hükümetinin bu planı, sivil toplum kuruluşları ve siyasetçiler tarafından sert şekilde eleştirildi. Pek çok kesim, bu malzemelerin korunarak ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmasını talep ediyor.

IPPF, doğum kontrol ürünlerini ABD hükümetinden satın almayı teklif etti, ancak bu teklif reddedildi.

Söz konusu ürünler, daha önce faaliyet gösteren ancak artık kapatılmış olan USAID tarafından düşük gelirli ülkelere dağıtılmak üzere temin edilmişti..

Birçoğunun son kullanma tarihi 2027 ile 2029 arasında olan stokun yaklaşık yüzde 77'si Kongo Demokratik Cumhuriyeti (KDC), Mali, Kenya, Tanzanya ve Zambiya gibi Afrika ülkelerinde kullanılmak üzere tasarlanmıştı.

IPPF'nin Tanzanya'daki Üye Birliği UMATI'nin Proje Koordinatörü Dr. Bakari, "Büyük bir zorlukla karşı karşıyayız. USAID'in finansman kesintilerinin etkisi Tanzanya'da cinsel sağlık ve üreme sağlığı hizmetlerini şimdiden önemli ölçüde etkiledi ve başta implantlar olmak üzere kontraseptif ürün sıkıntısına yol açtı," dedi.

Tanzanya, Brüksel’deki stoktan bir milyondan fazla enjektabl doğum kontrol ilacı ve 365 bin implant almaya hazırlanıyordu. Bu miktar, toplam sevkiyatın yüzde 40’ından fazlasına denk geliyor. Söz konusu malzemeler, USAID’in Tanzanya sağlık sistemine yıllık desteğinin yarısından fazlasını ve ülkenin toplam yıllık ihtiyacının yüzde 28’ini oluşturuyor.

Kenya Üreme Sağlığı Ağı’nın (Reproductive Health Network) yöneticisi ve aynı zamanda IPPF üyesi Nelly Munyasia, “ABD fonlarının kesilmesinin etkileri Kenya’da şimdiden hissedilmeye başlandı. Fonların dondurulması, doğum kontrol ürünlerinde stokların tükenmesine neden oldu. Sağlık merkezlerinde gerekli olan 15 aylık tedarik yerine sadece beş aylık ürün kaldı,” dedi.

Munyasia, USAID’in çekilmesinin Kenya’nın ulusal aile planlaması programında yüzde 46’lık bir finansman açığı oluşturduğunu da sözlerine ekledi.

ABD uzun süredir aile planlaması alanında en büyük ikili bağışçı konumunda ve yıllık 600 milyon dolar (yaklaşık 24,3 milyar TL) katkı sağlıyor; bu miktar küresel bağışçı fonlarının yüzde 40’ına denk geliyor.

Üreme Sağlığı Tedarikleri Koalisyonu'na (Reproductive Health Supplies Coalition - RHSC) göre, beklemedeki tedarik sözleşmelerinin iptali, halihazırda var olan küresel fon açığını 167 milyon dolardan (yaklaşık 6,76 milyar TL) 210 milyon dolara (yaklaşık 8,5 milyar TL) çıkardı. Koalisyon; kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarından oluşan küresel bir ortaklık.

Koalisyon, bu stokların imha edilmesinin daha geniş etkileri konusunda da uyarıda bulundu. Grup, bir kadının tercih ettiği ilk doğum kontrol yöntemine erişememesi halinde daha az tercih edilen bir ürünü kullanabileceğini, bu durumda da talep beklenmedik şekilde artarsa o ürünün de stoklarının tükenebileceğini belirtti.

“Aile planlaması stokları tehlikeye girdiğinde, tüm tedarik zinciri riske girer. Bu da yeni fonlama, zaman ve koordinasyon gerektirir; ancak bu unsurlar kısa sürede sağlanamaz,” ifadelerine yer verdiler.

RHSC, bu stokların hedef ülkelere ulaştırılamaması durumunda, 362.000 istenmeyen gebelik, 161 bin plansız doğum ve 110 bin güvensiz kürtaj vakasının meydana gelebileceğini tahmin ediyor.

Avrupa'da siyasi muhalefet

Temmuz ayı sonunda düzenlenen bir bilgilendirme toplantısında ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Thomas Pigott, Belçika’daki stoklara ilişkin olarak yetkililerin “nasıl bir yol izleneceği konusunda hâlâ değerlendirme sürecinde” olduğunu söyledi.

Söz konusu tıbbi malzemelerin imha edilmek üzere Fransa’ya gönderileceği bildirildiği için, Fransız Yeşiller Partisi milletvekilleri Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’a müdahale çağrısında bulundu.

Euronews’e konuşan ve mektubun imzacılarından biri olan Avrupa Parlamentosu milletvekili Melissa Camara (Fransa/Yeşiller), “Donald Trump’ın doğum kontrol karşıtı gündeminin topraklarımızda hayata geçirilmesine izin veremeyiz. Bu nedenle Fransa, bugün Avrupa Komisyonu nezdinde arabuluculuk yapmalıdır,” dedi.

Fransa Sağlık Bakanlığı ise AFP’ye yaptığı açıklamada, “Avrupa sağlık otoritelerinin —hele ki Fransa Ulusal İlaç Güvenliği Ajansı’nın— bu tıbbi ürünleri kurtarması için yasal bir dayanak bulunmamaktadır,” dedi.

“Doğum kontrol ürünleri, terapötik açıdan hayati ilaçlar arasında yer almadığından ve şu anda bir tedarik sıkıntısı yaşanmadığından, bu stoklara el koymak için herhangi bir yetkimiz bulunmamaktadır,” ifadelerini ekledi.

Bakanlık ayrıca bu doğum kontrol ürünlerinin nerede imha edileceğine dair ellerinde herhangi bir bilgi olmadığını da belirtti.