Hangi Avrupa ülkeleri doğumla vatandaşlık hakkı tanıyor?

Başkan Donald Trump geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, ABD'nin dünyada kendi topraklarında doğan bir çocuğa ebeveynlerinin uyruğuna bakılmaksızın vatandaşlık hakkı tanıyan tek ülke olduğunu söyledi.

Trump bu açıklamayı göreve geldiği ilk gün Oval Ofis'te bir dizi kararnameyi imzalarken ve kampanya vaatlerinden birini hayata geçirmeye çalışırken yaptı.

"Bu çok saçma," dedi. "Bildiğiniz gibi dünyada doğuştan gelen haklarla bunu yapan tek ülkeyiz ve bu kesinlikle çok saçma."

Ancak bu doğru değil. ABD'nin komşuları Kanada ve Meksika da dahil olmak üzere pek çok başka ülke 'toprak hakkı' anlamına gelen 'jus soli' ilkesini uyguluyor.

Aslında, kendi topraklarında doğanlara otomatik vatandaşlık veren ülkelerin çoğu Arjantin, Brezilya, Şili ve Peru gibi Amerika kıtasında yer alıyor.

Avrupa'da ise devletlerin çoğunluğu 'jus sanguinis' ilkesini uyguluyor. Bu ilke, ebeveynlerinden birinin ya da her ikisinin de o uyruktan olması halinde çocuğa vatandaşlık hakkı tanıyorç

Avrupa Parlamentosu brifingine göre, AB'de hiçbir ülke yabancı ebeveynlerden doğan çocuklara otomatik ve şartlı vatandaşlık vermiyor.

Bazı ülkeler bir tür jus soli'ye sahip, ancak bu, çoğunlukla ebeveynlerin çocuk doğmadan önce belirli bir süre ülkede yaşamış olması gibi koşullarla birlikte gelir.

Bu tür kurallara sahip Avrupa ülkeleri arasında Belçika, Almanya, İrlanda, Portekiz ve Birleşik Krallık bulunmaktadır.

Bazı devletler çifte jus soli uygulamaktadır. Bu, bir ülkede yabancı vatandaşlardan doğan çocukların, ebeveynlerinden en az biri de ülkede doğmuşsa, doğumda vatandaşlık kazanabilmesidir.

Fransa, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz ve İspanya'da çocuklar bu şekilde otomatik olarak vatandaşlık kazanmaktadır.

Belçika ve Yunanistan'da da çifte jus soli vardır, ancak bazı koşullar söz konusudur.

Bazen Avrupa'da jus soli, İspanya'da olduğu gibi çifte vatandaşlık yasağı ile sınırlandırılmaktadır. Avrupa Parlamentosu brifingine göre, burada yabancı vatandaşların çocukları ancak doğumda edindikleri diğer yabancı vatandaşlıklardan feragat etmeleri halinde bu şekilde vatandaşlık kazanabilirler.

Trump'ın planının başarılı olma ihtimali var mı?

Washington'un Batı Bölgesi'nden sorumlu ABD Bölge Yargıcı John Coughenour, Trump'ın doğuştan vatandaşlığı yeniden tanımlayan kararnamesini "açıkça anayasaya aykırı" olarak nitelendirerek geçici olarak bloke etti.

Başkan karara itiraz edeceğini söyleyerek uzun bir mahkeme mücadelesinin önünü açtı.

Doğumla vatandaşlık hakkı ABD'de onlarca yıldır uygulanıyor ve ülkede yasa dışı olarak bulunan birinden doğan çocuklar ya da turist veya öğrenci vizesiyle ülkesine dönmeyi planlayanlar için geçerli.

Trump ve destekçileri sistemin suistimal edildiğini ve Amerikan vatandaşı olmak için daha sert standartlar getirilmesi gerektiğini savunuyor.

Bu ilkenin "doğum turizmi" için bir mıknatıs olduğunu, hamile kadınların ABD'ye özellikle doğum yapmak için girdiklerini ve böylece çocuklarının evlerine dönmeden önce vatandaşlık alabildiklerini iddia ediyorlar.

Ancak diğerleri bunun Anayasa'nın 14. Maddesinde yer alan bir hak olduğunu, iptal edilmesinin son derece zor olacağını ve mümkün olsa bile kötü bir fikir olduğunu, çünkü göçmenleri ve çocuklarını entegre etme ve asimile etme çabalarına zarar vereceğini savunuyor.

14. Maddede, "Amerika Birleşik Devletleri'nde doğan veya vatandaşlığa kabul edilen ve bu ülkenin yargı yetkisine tabi olan herkes, Amerika Birleşik Devletleri'nin ve ikamet ettiği eyaletin vatandaşıdır," ifadelerine yer veriliyor. "Hiçbir Eyalet, Birleşik Devletler vatandaşlarının ayrıcalıklarını veya dokunulmazlıklarını kısıtlayacak herhangi bir yasa yapamaz veya uygulayamaz."

Anayasayı değiştirmek zor bir görev olacaktır: Kongre tarafından yapılacak yeni bir anayasa değişikliği için hem Meclis hem de Senato'da üçte iki oy ve eyaletlerin dörtte üçünün onayı gerekmektedir.

Çoğu hukuk uzmanı, hükümetin aksi yöndeki iddialarına rağmen, doğuştan gelen vatandaşlığın iptal edilmesinin mümkün olmayacağına inanma eğilimindedir.

Yargıç Coughenour'un kararı, yönetimin Trump'ın emrini iki hafta süreyle ülke çapında uygulamasını ya da yürürlüğe koymasını engelleyen geçici bir kısıtlama kararıdır.

Bu süre zarfında, taraflar kararnamenin hukuki esasına ilişkin daha fazla brifing sunacak. Coughenour, dava devam ederken yürütme emrini uzun süreli olarak engelleyecek bir ihtiyati tedbir kararı verilip verilmeyeceğine ilişkin argümanları dinlemek üzere 6 Şubat'ta bir duruşma daha planladı.

Bu arada, diğer eyaletlerde karara itiraz eden diğer davalar da devam ediyor.