AB'den Rusya'ya yönelik yaptırımları veto eden Fico'ya baskı

Avrupa Birliği perşembe günü yapılacak kritik zirve öncesinde, Slovakya Başbakanı Robert Fico’yu Rusya’ya yönelik yeni yaptırım paketine koyduğu vetoyu kaldırmaya ikna etmek için girişimlerde bulunmaya başladı.

Fico’nun, sıvılaştırılmış Rus doğal gazını (LNG), petrol altyapısını, “gölge filo”yu ve kripto para platformlarını, ayrıca Rus diplomatların AB içindeki hareketlerini hedef alan yaptırım paketine doğrudan bir itirazı yok. Ancak enerji fiyatları, otomotiv sanayisi ve rekabet gücü gibi yaptırımlarla ilgisi olmayan konularda bir dizi şikayet dile getirdi.

Fico, vetoyu geri çekmesi için AB liderleri düzeyinde “ciddi bir şekilde” tartışılması gerektiğini söyledi.

Fico geçtiğimiz hafta şöyle konuşmuştu: “Avrupa Komisyonu’nun otomotiv sektöründeki krize ve Avrupa ekonomisini tamamen rekabet edemez hale getiren yüksek enerji fiyatlarına nasıl çözüm bulacağına dair siyasi yönergeleri zirve sonuçlarında görene kadar Rusya’ya yönelik yeni yaptırım paketleriyle ilgilenmiyorum. Bu kadar ciddi meselelerin sonuç belgelerinde genel ifadelerle geçiştirilmesini, buna karşılık Ukrayna’ya yardımla ilgili ayrıntılı kararlar alınmasını kabul etmiyorum.”

Von der Leyen’den hızlı yanıt

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen pazartesi günü Fico’nun taleplerine yanıt niteliğinde bir adım attı.

27 AB liderine gönderdiği altı sayfalık mektupta von der Leyen, 2035’ten itibaren içten yanmalı motorlu yeni araçların satışını yasaklayacak Yeşil Mutabakat yasasının gözden geçirilme sürecini hızlandırma sözü verdi. İlk etapta 2026’da yapılması planlanan gözden geçirmenin aralık ayında sonuçlanması bekleniyor.

Von der Leyen mektubunda şunları yazdı: “Araba ve hafif ticari araçlarda CO₂ emisyon standartlarına ilişkin düzenlemenin gözden geçirilmesini hızlandırmaya karar verdim. Bu artık bu yılın sonuna kadar tamamlanacak.”

2035'de yürürlüğe girecek yasak, önceki AB yönetimi döneminde kabul edilmişti ve Almanya Başbakanı Friedrich Merz, İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ve Polonya Başbakanı Donald Tusk gibi muhafazakar liderler tarafından eleştiriliyor.

Almanya ile yakın ilişkilere sahip olan Fico da bu yasağın karşıtları arasında yer alıyor.

Bu liderler, geleneksel dizel ve benzinli yakıtların yerine geçebilen, içten yanmalı motorların ömrünü uzatabilecek sentetik yakıtlar (e-yakıtlar) kullanımına izin verilmesini talep ediyor. Ancak bu yakıtlar üretim ve kullanım sürecinde yine CO₂ salımı yaptıkları için tartışmalı.

Von der Leyen mektubunda, bu taleplere atıfta bulunarak şunları söyledi: “2030 sonrasındaki sıfır emisyonlu karayolu taşımacılığına geçişte, e-yakıtlar gibi sıfır ve düşük karbonlu yakıtların rolünü de değerlendiriyoruz.”

Von der Leyen ayrıca otomotiv sektörü için bir “basitleştirme paketi” ve çevre mevzuatında bazı düzenlemeler üzerinde çalıştıklarını belirtti.

Enerji fiyatları ve rekabet endişesi

Von der Leyen, enerji fiyatlarının hane halkı ve sanayi için hala yüksek seyrettiğini ve ülkeler arasında “önemli ölçüde” farklılık gösterdiğini kabul etti. Bu durum, AB’nin enerji maliyetlerinin çok daha düşük olduğu ABD ve Çin’le rekabetini zayıflatıyor.

Bu farkı kapatmak için von der Leyen, yeni önerileri “en kısa sürede” sunma sözü verdi. “Birlik içinde rekabet dengesini korurken, kısa vadede enerji fiyatlarını düşürmeye yönelik etkili tedbirleri incelememiz gerekiyor,” diye yazdı.

Von der Leyen’in mektubu perşembe günü yapılacak zirve öncesinde diplomatların metin üzerinde yoğun şekilde çalıştığı bir dönemde geldi. Zirvedeki kararların tüm üyelerin oy birliğiyle kabul edilmesi gerekiyor.

Euronews’in ulaştığı 17 Ekim tarihli son taslak, Fico’nun gündeme getirdiği iki konuyu daha ayrıntılı ele alıyor.

Otomotivle ilgili bölümde, Komisyon’un 2035 yasağını hızlandırma kararını memnuniyetle karşılıyor ve “teknolojik tarafsızlığı dikkate alarak bu teklifin hızlı şekilde sunulması” çağrısında bulunuyor. Enerjiyle ilgili bölümde ise yüksek fiyatların “rekabet gücü üzerindeki olumsuz etkisi” vurgulanıyor ve Komisyon’dan “enerji fiyatlarını düşürmeye ve sürdürülebilir enerji üretimini desteklemeye yönelik somut öneriler üzerinde çalışmayı hızlandırması” isteniyor.

Bu iki ifade, önceki taslakta yer almıyordu. Taslak üzerinde çalışmalar önümüzdeki günlerde devam edecek. Büyükelçiler, liderler masaya oturmadan metni son haline getirmeye çalışıyor.

Ancak Fico, zirvede kendi önerilerini sunarsa diğer liderleri şaşırtabilir ve bu durumda taslak metin yeniden incelenebilir.

Fico geçtiğimiz hafta şöyle demişti: “Otomotiv sanayisinin içinde bulunduğu krizi görmezden gelirsek ve bir sonraki Avrupa Konseyi toplantısında bu konuda somut hiçbir şey söyleyemezsek, o zaman bu toplantının anlamı ne? Yine Ukrayna'yı mı konuşacağız? AB içinde çözmemiz gereken o kadar çok sorun var ki, tüm dikkatimizi onlara vermemiz gerekiyor.”

Von der Leyen’in, yazın önceki yaptırım paketine de veto koyan Fico’ya o dönemde olduğu gibi özel bir mektup gönderip göndermeyeceği henüz bilinmiyor.

O dönemde von der Leyen, Rus fosil yakıtlarının aşamalı olarak kaldırılması konusunda güvence vermişti. Fico ise bu plana defalarca karşı çıkmıştı. Üye devletler söz konusu aşamalı kaldırma planını ön onaydan geçirdi; ancak Slovakya ve Macaristan için “acil durum freni” mekanizması eklendi.

Avrupa Komisyonu sözcüsü pazartesi günü yaptığı açıklamada, “Başkan, liderlerle düzenli temas halinde, özellikle yaptırım paketleri bağlamında yakın iletişim içinde,” dedi. “Bu durum, Başkan von der Leyen’in otomotiv sektörünün durumuna verdiği önemi açıkça ortaya koyuyor.”