Af Örgütü: Sırbistan, gazeteci ve aktivistleri casus yazılımla izliyor

Uluslararası Af Örgütü'nün Pazartesi günü yayınladığı bir raporda, Sırbistan polisi ve istihbarat servislerinin aktivistlerin ve gazetecilerin telefonlarını hacklemek ve onları yasa dışı olarak izlemek için diğer dijital araçların yanı sıra gelişmiş casus yazılımlar kullandığı aktarıldı.

Raporda ayrıca, İsrailli Cellebrite firmasının ürettiği mobil adli bilişim ürünlerinin Sırbistan'daki yetkililer tarafından kişilerin telefonlarından veri elde etmek için kullanıldığı belirtilirken, Uluslararası Af Örgütü tarafından "NoviSpy" olarak adlandırılan yeni Sırp casus yazılımının cihazlara gizlice girmek ve bilgi toplamak için geliştirildiği ifade edildi.

Af Örgütü'ne son aylarda polis tarafından gözaltına alınırken ya da sorgulanırken telefonlarının hacklendiğini söyleyen aktivist ve gazetecilerin bir düzineden fazla ifadesine dayanan raporda, NoviSpy'ın telefonların kilidinin açıldığı sırada gizli ekran görüntüsü aldığı, kişi listelerini kopyalamak için kullanıldığı ve bunların daha sonra hükümet kontrolündeki bir sunucuya iletildiği belirtildi.

Uluslararası Af Örgütü Avrupa Bölge Direktör Yardımcısı Dinushika Dissanayake, "Araştırmamız, Sırp yetkililerin gözetim teknolojisini ve dijital baskı taktiklerini sivil topluma yönelik daha geniş bir devlet kontrolü ve baskı aracı olarak nasıl kullandığını ortaya koyuyor," dedi.

Sırbistan'ın istihbarat teşkilatı BIA, Pazartesi günü Af Örgütü'nün raporuna yanıt olarak yaptığı açıklamada, "Sadece Sırbistan Cumhuriyeti yasalarına göre çalıştıklarını" belirtti.

"Bu nedenle, benzer içerikler hakkında yorum yapmadığımız gibi (Amnesty) metinlerindeki saçma iddialar hakkında bir şey diyemiyoruz," denildi.

Sırbistan polisi, raporun bulguları hakkında kamuoyuna açıklama yapmadı.

Uluslararası Af Örgütü ayrıca, Cellebrite'nin mobil adli ürünlerinin "yasal kontrol ve denetim dışında kullanıldığında" aktivistler için risk oluşturabileceğini vurguladı.

Af Örgütü, Sırbistan'ın Cellebrite teknolojisini 2019 yılında, ülkenin AB'ye entegrasyon gerekliliklerini yerine getirmesine yardımcı olmak için tasarlanan daha geniş bir yardım paketinin bir parçası olarak aldığını kaydetti.

Raporda adı geçen kişilerden biri olan araştırmacı gazeteci Slavisa Milanov, şubat ayında rutin bir trafik çevirmesinin ardından gözaltına alındığını söyledi.

Milanov serbest bırakıldıktan sonra telefonunun kurcalandığını fark etti ve Af Örgütü ile iletişime geçerek yardım istedi. STK, telefonun kilidini açmak için bir Cellebrite ürününün kullanıldığını ve telefonuna NoviSpy yüklendiğini keşfetti.

Af Örgütü, casus yazılımın cihaz Sırp polisindeyken yüklendiğini açıkladı.

Raporda, "Bağımsız bir gazetecinin cihazını ele geçirmek için iki tür son derece istilacı teknoloji bir arada kullanıldı ve neredeyse her şeyi Sırp yetkililere açık bırakıldı," denildi.

Cellebrite tarafından yapılan açıklamada, Af Örgütü'nün raporunda yer alan iddiaların araştırıldığını belirtti.

"Bir müşterimizin teknolojimizi potansiyel olarak kötüye kullandığına dair tüm iddiaları ciddiye alıyoruz. Etik değerlerimiz ve sözleşmelerimiz doğrultusunda, Cellebrite'ın ilgili kurumlarla ilişkisinin sonlandırılması da dahil olmak üzere, önlemler almaya hazırız," ifadelerine yer verildi.

Af Örgütü'nün raporu, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic'in 10 yılı aşkın süredir devam eden otokratik yönetimine karşı en büyük meydan okumalardan biriyle karşı karşıya olduğu, üniversite öğrencileri ve muhalif aktivistlerin başını çektiği hükümet karşıtı protestoların genişlediği ve şimdiye kadar büyük ölçüde barışçıl geçtiği bir dönemde geldi.

Vucic, 1 Kasım'da ülkenin kuzeyindeki bir tren istasyonunda beton bir çatının çökmesi sonucu 15 kişinin ölümüyle sonuçlanan protestoların yasa dışı yollardan finanse edildiğini, Batılı istihbarat servislerinin, STK'ların ve yabancı medyanın, kendisine ve ülkesine karşı "hibrid savaş" yürüttüğünü iddia etti.