Avrupa Konseyi Başkanı Costa'dan Grönland konusunda Danimarka'ya 'tam destek'

Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa, Çarşamba günü Euronews'e verdiği mülakatta, ABD Başkanı Donald Trump'ın Grönland'ın kontrolünü ele geçirme tehdidine karşı AB'nin Danimarka'ya 'tam destek' verdiğini ve Rusya'nın Ukrayna'yı geniş çaplı işgali sırasında olduğu gibi ulusal egemenlik ve toprak bütünlüğü ilkelerini savunmaya hazır olduklarını belirtti.

"Bizi Ukrayna'yı desteklemeye iten bu temel ilkelerdir. Bizi Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki sınır ihlallerini kınamaya iten de bu temel ilkelerdir," dedi.

"Avrupa Birliği üyesi bir devletin toprak bütünlüğü söz konusu olduğunda bu ilkeleri savunmaktan vazgeçmemeliyiz," vurgusunda bulundu.

"Tahmin edebileceğiniz gibi Danimarka'nın toprak bütünlüğü, ülkenin egemenliği ve sınırlarının istikrarı bizim için çok önemli bir meseledir."

Donald Trump'ın Danimarka'ya bağlı özerk Grönland adasını ele geçirmede ekonomik baskılara ve askeri güç kullanmaya yönelik ifadeleri nedeniyle AB bir süredir bu tehditlerin ne kadar "ciddi" olduğunu anlama safhasında diken üstündeydi.

Geçtiğimiz hafta sonu Trump'ın "yayılmacı" gündemi bu endişeleri "ikiye" katladı.

ABD Başkanı, konuyla ilgili gazetecilere verdiği demeçte, "Sanırım bunu yapacağız," dedi. "Danimarka'nın bu konuda ne kadar iddialı olduğunu bilmiyorum ama özgür dünyanın savunulması için bunun gerçekleşmesine izin vermezlerse, çok da dostça olmayan bir hareket yapmış olurlar."

Buna tepki olarak Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, benzeri görülmemiş bir meydan okumaya karşı siyasal birliği güçlendirmede Avrupa çapında hızlı bir mini tura çıktı.

Frederiksen, ABD ile askeri bağları derinleştirmeye "açık" olduklarını söyledi, ancak Danimarka Krallığı'nın bir parçası olan yarı özerk statüdeki adanın "satılık" olmadığı noktasında ısrar etti.

Adada yapılan son ankette, Grönland'da yaşayan yetişkin nüfusun yüzde 85'i Trump'ın "söylemlerine" karşı çıkıyor.

Grönland, AB üyesi olmamasına karşın AB fonlarına erişebiliyor ve vatandaşları AB vatandaşı sayılıyor. Yani blok genelinde seyahat özgürlüğüne sahipler. Avrupa Komisyonu, olası bir askeri hareketlilik halinde, anlaşmalarla belirlendiği gibi Grönland'ın "karşılıklı savunma maddesi" kapsamına eklemleneceğini teyit etti.

Avrupa Konseyi Başkanı Costa, uluslararası hukuka uyulması gerektiğinin altını çizerek, "Grönland, Danimarka Krallığı'nın bir parçasıdır. Danimarka egemen bir devlettir. Kendi çıkarlarını belirlemekte hürler. AB de Danimarka'yı destekleyecek," diye konuştu.

"Spekülasyonlara yol açmayacağız. Doğal olarak bu anlaşmazlığın bir çatışmaya dönüşmemesini istiyoruz ve eğer bir çatışma yaşanırsa, bunun müttefikler arasında olması gerektiği gibi dostane bir şekilde çözülmesini umuyoruz," ifadelerini kullandı.

Gümrük vergileri bekleniyor

Costa, AB'nin çok taraflı sisteme olan uzun süreli bağlılığıyla doğrudan çelişen "Önce Amerika" mantığıyla hareket eden Trump yönetimiyle "yapıcı bir diyalog" kurmayı umduklarını belirtti.

Fakat şu ana kadar doğrudan bir telefon görüşmesi gerçekleştirmediklerini de aktardı: "ABD kendi çıkarlarını nasıl korumak istiyorsa, AB de şirketlerini, vatandaşlarını, birliğini koruma sorumluluğuna sahip. Bu diyalog normal, sakin bir şekilde, kaygı duyulmadan gerçekleşmeli," dedi.

"Kendi adımıza her zaman olduğu gibi ABD ile iyi bir ilişki sürdürme arzusundayız ve bu nedenle ABD, AB kaynaklı bir ‘sorun’ hissediyorsa, onlarla konuşmak için buradayız."

Trump'ın kampanya vaatleri arasında Avrupa'dan gelen ürünler de dahil tüm ithal mallara yönelik kapsamlı gümrük vergileri vardı. Ayrım gözetmeyen vergiler, endüstriyel gerilemenin görüldüğü blok ekonomisine ağır darbe vurabilir.

Costa, AB-ABD diplomasisinin "medyada yer alan kamuoyu açıklamalarıyla" yürütülmemesi, ya da spekülasyonlardan etkilenmemesi gerektiği uyarısında bulundu.

Brüksel'in ortaya çıkabilecek herhangi bir anlaşmazlığı çözmede elini taşın altına koyacağını ve gerektiğinde karşılık verme hakkını "saklı tutacağını" sözlerine ekledi.

"Eğer bir sorunla karşılaşırsak, doğal olarak bunun kaynağını inceleyeceğiz. Ya çözmeye çalışacağız ya da tepki göstereceğiz. Bunlar, işlerin gidişatının parçası," dedi.

"Tarihin bize öğrettiği şey, her iki tarafın da yararına olacak şekilde bu gibi anların üstesinden gelebildiğimizdir."

Doğu'dan Batı'ya

Portekiz'in eski başbakanlarından Costa, yeni yasama döneminin başlangıcı olan Aralık ayı başında Avrupa Konseyi'nin başına geçti.

Başkan olarak önceliklerinden biri, AB liderleri arasında görülen uzun soluklu tartışmaları sona erdirmek ve yorucu ayrıntılardan ziyade daha geniş stratejik konulara odaklanılmasını sağlamak.

Gündeminin en tepesinde, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik tam ölçekli işgalinin blok genelinde "yarı-varoluşsal bir mesele" şeklinde tetiklenen savunma konusu var.

Devletler, askeri harcamaların artırılmasının zorunlu olduğu noktasında hemfikir olsalar da hangi yöntemin etkili olacağına hala karar veremediler. Fransa, Polonya, Baltık ülkeleri "ortak borç" önerisinde bulunurken, Almanya, Avusturya ve Hollanda, nakit sıkıntısı çeken bloğun mali yükünü artırmada isteksiz davranıyor.

Costa, "ortak borçlanma" konusunda net bir tutum sergilemekten kaçındı. Bunun yerine ufuktaki gayriresmi zirvenin, süreci somut sonuçlara yönlendirmede bir "beyin fırtınası günü" gibi değerlendirilmesi gerektiğini söyledi: "Tüm fikirlere açığız, 27 üye devlet açık ve samimi bir şekilde tartışmalara katılmalı."

Zirvenin gündeminde, ABD Başkanı Donald Trump'ın, NATO'ya üye ülkelere yaptığı çağrı yer alacak. Trump, gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yüzde 2'sinin savunmaya ayrılmasının yetersiz kaldığını, yüzde 5'e çıkarılması gerektiğini öneriyor, fakat bu oranı şimdilik ABD de karşılayamıyor.

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ise Trump'ın çağrısına olumlu karşılık verdi.

Geçtiğimiz ay bir açıklama yapan Genel Sekreter, Avrupa'nın uzun süreli güvenliğini sağlamada NATO'ya üye ülkelerin vatandaşlarının emekli maaşlarında, sağlık ve sosyal hizmetlerde kesintileri kabul etmeleri, "fedakarlık yapılması" gerektiğini söyledi.

"Savunma, temel bir kamu meselesi. Dolayısıyla bu temel kamu arzını sağlamada finansmana ihtiyaç duyulduğunun farkındayız. Ancak bunun, NATO Genel Sekreteri'nin ifade ettiği şekilde yapılması gerektiğine inanmıyorum," dedi.

"NATO'ya üye tüm devletlerin bütçe politikalarında farklı hedefleri var," diyen Costa, "sağlık, eğitim, iklim ve dijital geçiş" gibi kalemleri sıraladı: "Bu çok yönlü ve mutlaka, hepsinin bir bileşimi."

Costa, savunma harcamalarının sadece Rusya'ya sınırı olan ülkelerde öncelikli konu olmasından ziyade, bunun AB'ye üye 27 ülkenin "bireysel çabası" olması gerektiğini düşünüyor.

"Bu durum, devletlerin savunmaya katkıda bulunma ve kolektif savunma çabalarını destekleme noktasında kendilerine daha az sorumluluk düştüğü anlamına mı geliyor? Hayır. Dayanışma ve çıkarlar, sınırların, 'ortak sınır' şeklinde görülmesini tavsiye ediyor. Bu nedenle herkes çaba göstermeli," diye ekledi.

"Polonya'nın kendi savunma ihtiyaçlarını karşılamasını söylemek tamamen haksızlık olur ki bu sadece Polonya'nın değil, tüm birliğin savunmasıdır. Ya da Baltık ülkelerinin sanki sadece onların konusuymuş da bizimle bir alakası yokmuş gibi kendi başlarının çarelerine bakmalarını söylemek de haksızlık olur. Birimiz hepimizsek, ortak savunmaya hepimiz katkı sağlamalıyız."

Orban ile başa çıkma

Avrupa Birliği'ne üye 27 ülkenin liderinin aynı fikirde olması, Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa'nın başlıca görevi. Fakat bloktaki ekonomik görünüm karardıkça, Ukrayna'daki savaş uzadıkça, aşırı sağcı partiler kamuoyu yoklamalarında durdurulamaz gibi görünen yükselişlerini sürdürdükçe bu birliği sağlam tutmak giderek zorlaşıyor.

Bu kırılganlık, geçtiğimiz hafta Macaristan Başbakanı Viktor Orban'ın, ABD Başkanı Donald Trump'ın göreve başladığını hatırlatması ve Rusya'ya uygulanan yaptırımların "politika değişikliği" kapsamında askıya alınması önerisiyle tekrar görüldü.

Nihayetinde Orban, enerji güvenliği noktasında bağlayıcı olmayan bir açıklama yapılmasını sağlayıp geri adım attı. Fakat bu olay, oybirliği kuralının esas olduğu Avrupa düzeyindeki bazı kararları felç etmede, raydan çıkarmada, hatta etkisiz kılmada nasıl fonksiyonel olabileceğinin çarpıcı bir hatırlatıcısıydı.

Costa, Portekiz başbakanlığı döneminde Orban ile dostane bir ilişki geliştirdi ve bunu yeni görevinde kullanabilir. Costa'nın radarında ayrıca Rus gazının transit geçişinde Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy ile anlaşmazlık yaşayan Slovakya Başbakanı Robert Fico da var.

"Tüm ülkeler bu savaşı aynı şekilde yorumlamıyor mu? Evet bu doğru. Fakat gerçek şu ki, Ukrayna'yı işgal karşıtı çabalarında güvenli ve öngörülebilir bir şekilde desteklemede belirleyici olan tüm kararları oybirliğiyle almayı her zaman başardık ve bu şekilde devam etmeliyiz. Ortak bir dış politika ve güvenlik politikasının inşası herkes için bir değerdir," ifadelerini kullandı.

"Her ülke, kendi tarihi ve coğrafi konumu bağlamında dünyayı aynı açıdan görmeyebilir. Bu durumla birçok kez karşılaşılmıştır. Orta Doğu'daki çatışmalarda da her zaman için ortak bir görüş olmamıştır. Fakat her zaman daha önemli olan bir şey vardı: Birlikte daha güçlü olmamız ve büyüklüğümüzü bilerek birlikte devam etmemiz."

Peki Macaristan ve Slovakya, AB'den ayrılmalı mı? Costa bu konuda bir şey söylemedi. Ancak, İngiltere'nin Brexit süreci gibi ayrılık kararının "özgürlük eylemi" kapsamında değerlendirileceğini belirtti.

"Farklı bakış açılarına, görüş çeşitliliğine rağmen 27 ülke arasında birliği sağlamada büyük bir ortak arzu var. İşte bu yüzden buradayız ve bu yüzden pek çok ülke aramıza dahil olmak istiyor."