AB'nin sığınmacılar için sınır dışı kampları inşa etme planına ilişkin endişeler artıyor

Avrupa Birliği'nin, başvuruları reddedilen sığınmacıları barındırmak üzere sınırları dışında sınır dışı kampları inşa etme fikri, yasal ve lojistik fizibilitesi ve insan hakları üzerindeki potansiyel etkisi konusunda endişe ve şüpheleri körüklemeye devam ediyor.

"Geri dönüş merkezleri" olarak bilinen projenin, Avrupa Komisyonu'nun Mart ayında yapılacak bir sonraki liderler zirvesinden önce sunacağı bir yasa teklifinde yer alması bekleniyor.

Bu, düzensiz göçü yönetmek için "yeni yollar" üzerinde çalışmaya yönelik siyasi çabanın ilk sonucu olacak. Bu kavram genellikle dış kaynak kullanımı planlarıyla ilişkilendirilen muğlak bir kavram.

Şu anda ana odak noktası geri göndermeler: Bloğa ulaşmış, uluslararası koruma talep etmek için tüm yasal yollarını tüketmiş ve bu nedenle bölgeyi terk etmeleri istenen sığınmacıların sınır dışı edilmesi. Yıllardır düşük sınır dışı oranıyla mücadele eden AB, sınırları dışındaki merkezleri denemeye değer "yenilikçi bir çözüm" olarak görüyor.

Euronews'in ulaştığı tutanaklara göre,** Avrupa Komisyonu'nun göçten sorumlu üyesi Magnus Brunner geçen hafta yapılan gayrı resmi bir içişleri bakanları toplantısında "gözaltı konusunda daha güçlü kurallar" ve "geri dönüş merkezlerinin geliştirilmesi olasılığını" gündeme getirdi.

Ancak henüz denenmemiş olan bu plan yüksek risklerle dolu.

AB Temel Haklar Ajansı (FRA) perşembe günü yayınladığı bir pozisyon belgesinde Avrupa Komisyon'a sert bir uyarıda bulunarak "geri dönüş merkezleri" kurulmasına yönelik herhangi bir projenin yasal ve onurlu muameleyi garanti altına alacak güçlü güvencelerle birlikte gelmesi gerektiği konusunda ısrar etti.

Ajans, kampların blok dışında inşa edilecek olmasının AB yasalarına uyumu muaf tutmadığını, üye devletler ve Frontex'in "merkezlerde ve herhangi bir transfer sırasında hak ihlallerinden sorumlu" kalacağını söylüyor.

FRA, bloğun ev sahibi ülkeyle, yeniden yerleştirilen göçmenlerin "koşulları ve muameleleri için asgari standartlar" belirleyecek ve temel hak ihlallerini hafifletmek için bir "görev" getirecek "yasal olarak bağlayıcı bir anlaşma" imzalamasını önermektedir. (Brüksel şu ana kadar merkezlerin nerede inşa edilebileceğine dair herhangi bir bilgi vermedi.)

Ajansa göre, merkezlere gönderilen göçmenlerin iltica başvurularının "bireysel değerlendirmesine" dayanan "geçerli ve uygulanabilir bir karara" sahip olmaları ve asla uluslararası hukuka göre yasa dışı olan toplu sınır dışı işlemlerine tabi tutulmamaları gerekmektedir. Savunmasız kişiler ve çocuklar programın dışında tutulmalıdır.

Ajansın direktörü Sirpa Rautio yaptığı açıklamada, "AB ve üye devletler göçü yönetmek için çözümler bulmaya çalışırken, insanların yaşamlarını ve haklarını koruma yükümlülüklerini unutmamalıdırlar," dedi.

"Planlanan geri dönüş merkezleri haklardan arındırılmış bölgeler haline gelemez. Ancak sağlam ve etkili temel hak güvenceleri içerdikleri takdirde AB hukukuna uygun olurlar."

Dış kaynak kullanımı ile yasallık arasında nasıl bir denge kurulacağı konusu ise hala çözüme kavuşturulmuş değil.

2018 tarihli bir belgede Komisyon, "dışarıda konumlandırılmış geri dönüş merkezlerinin" hukuka aykırı olacağını çünkü AB hukukunun göçmenlerin gelmedikleri ya da geçmedikleri bir ülkeye "kendi istekleri dışında" gönderilmesini engellediğini belirtmişti.

Önümüzdeki mevzuatın, yeniden yerleştirmeyi mümkün kılmak ve yasal itirazları sürdürmek için yasal zemini değiştirmesi bekleniyor.

İnsani yardım örgütleri, AB toprakları dışına gönderilmenin yargı denetimini azaltacağından ve insan haklarının yaygın ve kontrolsüz bir şekilde ihlal edilmesine yol açacağından endişe ediyor.

Bu hafta başında Komisyon Üyesi Brunner, yeni Geri Dönüşler Direktifini görüşmek üzere bir grup STK ile bir araya geldi. "Görüşleriniz adil ve etkili bir göç politikasının şekillendirilmesinde kilit öneme sahiptir. Diyaloğumuzu sürdürmek ve derinleştirmek için sabırsızlanıyorum" dedi.

Katılımcılardan biri olan Belgesiz Göçmenler Platformu (PICUM), Komisyon'un sınır dışı işlemlerini hızlandırma planına ilişkin ciddi endişelerini dile getirerek, yasanın "siyasi baskı altında aceleye getirilme" riski taşıdığı uyarısında bulundu.

PICUM, blok dışında sınır dışı merkezleri kurma fikrinin, sığınmacıların "otomatik keyfi gözaltılarını" artırma ve yetkililerin göçmenleri zulüm, işkence veya başka türlü kötü muameleye maruz kalabilecekleri ülkelere sınır dışı etmelerini yasaklayan geri göndermeme (non-refoulement) ilkesini ihlal etme potansiyeline sahip olduğunu söyledi.

Uluslararası Af Örgütü'nden Eve Geddie de benzer endişeleri dile getirdi ve listeye ekonomik maliyetler, şeffaflık eksikliği ve operasyonel zorlukları ekledi.

Geddie, "Bu programların geri dönüşleri artırmada ya da insanların göç etmeme kararlarını etkilemede etkili olacağını gösteren HİÇBİR KANIT YOK" dedi.