Navalny'nin ölümünden bir yıl sonra Rusya muhalefeti hala lidersiz

Çarpıcı haber bir yıl önce cezaevinden yapılan kısa bir açıklamayla geldi: Rus muhalefet lideri Alexei Navalny, hapis cezasını çektiği Kuzey Kutup Dairesi ceza kolonisinde hayatını kaybetmişti.

Navalny'nin 47 yaşında hayatını kaybetmesinden bu yana geçen bir yılda Rus muhalefeti Devlet Başkanı Vladimir Putin'e karşı ayakta durmakta zorlandı.

Yurtiçinde yasadışı ilan edilen ve yurtdışında Putin'in en azılı düşmanı olmadan sürgünde faaliyet gösteren muhalefet, Kremlin'e karşı birleşik bir cephe ve net bir eylem planı oluşturamadı. Bunun yerine rakip gruplar, bazılarının birbirlerini itibarsızlaştırma ve nüfuz elde etme çabası olarak gördüğü suçlamalarda bulundu.

AB liderleri Navalny'nin ölümünden Rusya'yı sorumlu tutuyor

AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas Pazar günü yaptığı açıklamada şunları söyledi "Alexei Navalny özgür ve demokratik bir Rusya için hayatını verdi."

"Bugün, avukatları yüzlerce siyasi mahkumla birlikte haksız yere hapiste tutulmaya devam ediyor. Rusya, Alexei Navalny'nin avukatlarını ve tüm siyasi tutukluları derhal ve koşulsuz olarak serbest bırakmalı."

"AB, 2020'den bu yana Alexei Navalny'nin zehirlenmesinden, keyfi olarak tutuklanmasından, adil olmayan kovuşturmalardan ve siyasi saiklerle verilen cezalardan sorumlu olanlara yaptırım uygulamaktadır."

"AB, Rusya'yı sivil toplum, medya ve muhalefet üyelerine yönelik acımasız baskısına son vermeye ve uluslararası hukuka uymaya çağırıyor."

Almanya Şansölyesi Olaf Scolz da X'te Navalny'nin "Rusya'da özgürlük ve demokrasi için mücadele ettiği için" öldüğünü yazdı.

Navalny'nin ölümü umuda darbe vurdu

2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından Rusya'yı terk eden ve Los Angeles'ta yaşayan destekçisi Oleg Ivanov, Navalny'nin ölümünün "geri dönüşü olmayan bir nokta" olduğunu ve doldurulması imkansız bir boşluk bıraktığını söyledi.

Associated Press'e (AP) verdiği röportajda, Ivanov, "Alexei, Rusya'nın en azından potansiyel olarak ve varsayımsal olarak, ülkemizde, hayatlarımızda bir şeyleri değiştirmek isteyen tüm insanları birleştirebilecek bir tür anlamlı lidere sahip olduğu tek umuttu," dedi.

2017'de Rusya genelinde patlak veren kitlesel protestolara katılan Ivanov, Navalny'nin ölümünden bu yana Kremlin'e "bir şekilde direnebilecek kimsenin kalmadığından korkuyorum" dedi.

Navalny, ani ölümüyle Rusya'yı ve dünyayı şoke eden ikinci muhalif lider oldu. Şubat 2015'te önde gelen siyasetçi Boris Nemtsov, kendisi, Navalny ve diğerlerinin Putin karşıtı kitlesel bir mitinge öncülük etmelerinin beklenmesinden birkaç gün önce Kremlin yakınlarındaki bir köprüde vurularak öldürüldü.

Milyonlar onun yolsuzluk karşıtı videolarını izledi

Navalny'nin liderlerin özgürce ve adil bir şekilde seçildiği, yolsuzluğun dizginlendiği ve demokratik kurumların işlediği "geleceğin güzel Rusya'sı" vizyonu, ona geniş ülkede yaygın bir destek kazandırdı.

Karizması ve alaycı mizahı, genç ve enerjik aktivistleri kendi tarafına çekti: ölümünden sekiz ay sonra yayımlanan anı kitabı 'Patriot'a göre, bu ekip gizli bir devrimci operasyondan çok "şık bir girişime" benziyordu.

Birlikte hükümet yetkililerinin yolsuzluklarını ifşa eden renkli, profesyonelce üretilmiş videolar hazırladılar. Yetkililer muhalefeti daha sert bir şekilde bastırırken bile milyonlarca kişi bunları YouTube'da izledi ve on binlerce kişi mitinglere katıldı.

Boya ile saldırıya uğradı, sonra zehirlendi

Navalny kamu görevine talip oldukça, yetkililer ona, müttefiklerine ve hatta akrabalarına karşı çok sayıda suç duyurusunda bulunarak karşılık verdi. Düzenli olarak hapse atılan Navalny, Kremlin destekçilerinin fiziksel saldırılarına uğradı ve bunlardan birinde yüzüne fırlatılan yeşil boya nedeniyle gözünden yaralandı.

Oy hilesi iddiaları arasında 2013 yılında Moskova belediye başkanlığı yarışını ikinci sırada tamamladı. 2017'de cumhurbaşkanlığına aday olma planlarını açıkladı ve ülke çapında bölgesel ofislerden oluşan geniş bir ağ kurarak yerel aktivistleri işe aldı. Sonunda aday olması yasaklandığında, bu ofisleri açık tutarak Rusya'nın 11 saat diliminde erişimini genişletti.

2020'de Navalny, Kremlin'i suçladığı ancak Kremlin'in her zaman bu olayla ilgisini reddettiği bir sinir gazı saldırısıyla zehirlendi. Ailesi ve müttefikleri, tedavi ve iyileşme için Almanya'ya uçması için mücadele etti. Beş ay sonra Rusya'ya döndü ve hemen tutuklanarak hayatının son üç yılını hapiste geçirdi.

Ancak Navalny parmaklıklar ardında, sürekli baskı ve gözetimin inanılmaz derecede sert koşullarında bile mesajlarını iletmenin bir yolunu buldu. Popüler sosyal medya hesapları düzenli olarak hapishane hayatı ve siyasi açıklamalarla ilgili alaycı vinyetlerle güncelleniyordu.

Müttefikleri öldürüldüğünü söylüyor

Yetkililer Navalny'nin 16 Şubat 2024'te açıklanan ölümünü doğal nedenlere (ani tansiyon yükselmesi ve kronik hastalıklar) bağladı. Ailesi ve müttefikleri bunu reddediyor ve Kremlin'in emriyle öldürüldüğünde ısrar ediyor, yetkililer ise bu suçlamaları reddediyor.

On binlerce kişi 1 Mart'ta Moskova'daki cenaze törenine katılarak, herhangi bir sokak mitinginin ya da tek bir eylemin bile genellikle derhal gözaltı ile sonuçlandığı bir ülkede nadir görülen bir meydan okuma gösterisine imza attı. Sonraki günler boyunca muhalif liderin mezarına çiçekler bırakıldı.

Uzun süredir müttefiki olan Vladimir Ashurkov, Navalny'yi "son 15 yıldaki Rus neslini temelde tanımlayan siyasi bir figür" olarak nitelendirdi.

Londra'da AP'ye konuşan Ashurkov, "Hayattayken, hapishaneden bile savaşa ve Putin'in zulmüne karşı sesini yükseltiyordu," dedi.

Putin'in sürgündeki düşmanlarını 'karanlık günler' bekliyor

Dul eşi Yulia Navalnaya onun mücadelesini sürdürme sözü verdi. Destekçilerine düzenli olarak video konuşmaları yapan Navalnaya, Batılı liderler ve üst düzey yetkililerle bir araya gelerek Putin'e ve Ukrayna'daki savaşına karşı çıkan Rusları savundu.

Navalny'nin Yolsuzlukla Mücadele Vakfı renkli videolarla Rusya'daki yolsuzlukları ifşa etmeye devam ediyor ve zaman zaman yurtdışında Putin'i ve Ukrayna'daki savaşı kınayan protestolar düzenliyor.

Ağustos ayında Doğu-Batı arasında yapılan önemli bir esir takası ile Ilya Yashin ve Vladimir Kara-Murza gibi diğer önemli muhalifler serbest bırakıldı ve Navalny'nin ölümüyle sarsılan muhalefet hareketinin yeniden canlanacağı vaat edildi. Ancak şu ana kadar Batılı yetkililer ve sürgündeki destekçileriyle toplantıların ya da birkaç mitingin ötesine geçemediler: Putin'in savaş çabalarını ya da kalan muhalifleri ve sıradan Rusları aynı şekilde süpüren ve giderek artan baskılarını zayıflatması pek olası olmayan eylemler.

Ashurkov şu anda Rusya ve Ukrayna'daki durumu "karanlık zamanlar" ve "zor zamanlar" olarak tanımlayarak, yine de Navalny'nin hayatı boyunca pek çok zorluk ve baskıdan geçtiğini belirtti.

"Onun hepimize tavsiyesi ve motivasyonu, 'Hareketsiz kalmayın. Durumu değiştirmek için bir şeyler yapmaya çalışın ve değişime hazırlıklı olun," dedi.