Από το TikTok στην Τεχνητή Νοημοσύνη: Τι θεωρεί η ΕΕ απειλή για την ασφάλεια

Με καρτοκινητά τηλέφωνα και φορητούς υπολογιστές μειωμένης χωρητικότητας εξοπλίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το προσωπικό της που ταξιδεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες εξαιτίας ανησυχιών περί ενδεχόμενης παρακολούθησης, σύμφωνα με όσα ανέφεραν την περασμένη εβδομάδα οι Financial Times. Οι ΗΠΑ έχουν πλέον προστεθεί σε έναν κατάλογο που περιλαμβάνει την Ουκρανία και την Κίνα, αλλά και άλλες χώρες, όπου η ηλεκτρονική παρακολούθηση θεωρείται αναμενόμενο σενάριο.

Με τις γεωπολιτικές εντάσεις να αυξάνονται, εξετάζουμε ποια τεχνολογικά εργαλεία και διαδικτυακές πλατφόρμες μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους πολιτικούς σε όλη την Ευρώπη και ποιες είναι σε μαύρη λίστα.

TikTok

Το 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ απαγόρευσαν το TikTok για τις επαγγελματικές συσκευές των αξιωματούχων της ΕΕ.

Ακολούθησαν διάφοροι οργανισμοί και συμβουλευτικά όργανα της ΕΕ, περιλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης - της διπλωματικής υπηρεσίας της ΕΕ - του Ελεγκτικού Συνεδρίου, του παρατηρητή του προϋπολογισμού της, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής.

Όλοι τους επεσήμαναν τους κινδύνους για τις υποδομές κυβερνοασφάλειας των θεσμικών οργάνων, την προστασία της ιδιωτικότητας των μηνυμάτων και την μεταφορά δεδομένων - κατηγορώντας την κινεζική κυβέρνηση ότι συγκεντρώνει ευαίσθητα και κρίσιμα δεδομένα.

Συνιστούσαν επίσης στους ευρωβουλευτές και το προσωπικό τους «ανεπιφύλακτα» να αφαιρέσουν την εφαρμογή από τις προσωπικές τους συσκευές.

Η πλατφόρμα έχει επανειλημμένα αρνηθεί αυτούς τους ισχυρισμούς και υπερασπίστηκε την ανεξαρτησία της, παρά έναν νόμο του 2017 που υποχρεώνει όλες τις κινεζικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών θυγατρικών, να «υποστηρίζουν, να βοηθούν και να συνεργάζονται» με τις προσπάθειες των εθνικών μυστικών υπηρεσιών.

Η φερόμενη ρωσική ανάμειξη στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2024 στη Ρουμανία έχει θολώσει περαιτέρω τα νερά σχετικά με το μέλλον της εφαρμογής, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ξεκινά επίσημα έρευνα για την πλατφόρμα τον Δεκέμβριο για πιθανές παραβιάσεις του νόμου περί ψηφιακών υπηρεσιών (DSA).

Telegram

Η χρήση της ρωσικής εφαρμογής ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram δεν απαγορεύεται επί του παρόντος στην ΕΕ - ωστόσο η εφαρμογή έχει δεχθεί πυρά, επειδή δεν περιορίζει αδικήματα όπως η απάτη, η διακίνηση ναρκωτικών, το οργανωμένο έγκλημα και η προώθηση της τρομοκρατίας στην πλατφόρμα. Ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλός της Πάβελ Ντούροφ συνελήφθη πέρυσι πριν αφεθεί ελεύθερος υπό δικαστική εποπτεία.

Τότε, ο Ολλανδός ευρωβουλευτής Μπαρτ Χρούτχουις (Renew), πρώην επικεφαλής ασφάλειας στον κυβερνοχώρο στο ολλανδικό υπουργείο Άμυνας και μέλος των επιτροπών Βιομηχανίας και Εμπορίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δήλωσε στο euronews ότι η χρήση της εφαρμογής είναι αμφισβητήσιμη.

«Νομίζω ότι το Telegram είναι μια ανασφαλής εφαρμογή λόγω του γεγονότος ότι έχει δημιουργηθεί από ανθρώπους από τη Ρωσία και στην οποία το ρωσικό κράτος μπορεί να έχει κάποια επιρροή. Το Telegram κατέχει τα κλειδιά κρυπτογράφησης των ασφαλών συνομιλιών, πράγμα που σημαίνει ότι το ρωσικό κράτος μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτά. Νομίζω ότι είναι ανησυχητικό», δήλωσε.

Ο ευρωβουλευτής προσέθεσε ότι «δεν θα ήταν συνετό για τους δημόσιους υπαλλήλους, τους υπουργούς ή τους ανώτερους πολιτικούς να έχουν τέτοιες εφαρμογές στα ιδιωτικά τους τηλέφωνα».

Μεταξύ των χωρών που επέβαλαν περιορισμούς είναι η Ελβετία, όπου απαγορεύεται η χρήση του από τον στρατό, και η Ολλανδία, όπου οι δημόσιοι υπάλληλοι της διοίκησης της πόλης του Άμστερνταμ δεν μπορούν πλέον να το χρησιμοποιούν λόγω της εξάπλωσης της παραπληροφόρησης, των απειλών στον κυβερνοχώρο και της αύξησης της διακίνησης ναρκωτικών.

Εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης

Νωρίτερα αυτό το μήνα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήρια γραμμή που απαγορεύει τη χρήση των λεγόμενων «agents τεχνητής νοημοσύνης» κατά τη διάρκεια διαδικτυακών συναντήσεων - «Δεν επιτρέπονται agents τεχνητής νοημοσύνης», ανέφερε μια διαφάνεια κατά την διάρκεια παρουσίασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Οι «agents τεχνητής νοημοσύνης» είναι προγράμματα υπολογιστών που μπορούν να λαμβάνουν αποφάσεις και να εκτελούν εργασίες από μόνα τους, μαθαίνοντας από δεδομένα και αλληλεπιδρώντας με άλλες εφαρμογές. Είναι σε θέση να καταγράφουν μια συνάντηση, να κρατούν σημειώσεις και να αναλαμβάνουν δράση μετά τα συμπεράσματά της.

Αρκετές εταιρείες, όπως η Microsoft, η OpenAI, η Mistral AI ή η Perplexity, προτείνουν την κατασκευή agents τεχνητής νοημοσύνης και παρόλο που επί του παρόντος δεν υπόκεινται σε συγκεκριμένη ρύθμιση, τα μοντέλα τους πρέπει να συμμορφώνονται με τον ευρωπαϊκό κανονισμό AI Act.

Δεν είναι ακόμη σαφές αν (και πώς) αυτοί οι agents αποτελούν απειλή για την ασφάλεια κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία αρνήθηκε να σχολιάσει το θέμα.

Huawei

Το πρόσφατο σκάνδαλο της Huawei, στο πλαίσιο του οποίου κατηγορήθηκαν πέντε άτομα στο πλαίσιο έρευνας για διαφθορά που συνδέεται με τον κινεζικό τηλεπικοινωνιακό γίγαντα, για τον οποίο οι Βέλγοι εισαγγελείς υποπτεύονται ότι δωροδοκούσε νομοθέτες της ΕΕ, έθεσε στο επίκεντρο τη χρήση των συσκευών της εταιρείας.

Πίσω στο 2018, ο Andrus Ansip, τότε επίτροπος Τεχνολογίας της ΕΕ, προειδοποίησε κατά των "backdoors" που εγκατέστησε η Huawei μετά τη σύλληψη κορυφαίου στελέχους της εταιρείας στο πλαίσιο έρευνας για φερόμενη τραπεζική απάτη. «Πρέπει να ανησυχούμε για αυτές τις εταιρείες», δήλωσε ο Άνσιπ.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια πολιτική της Επιτροπής για την ασφάλεια του 5G, η οποία καλούσε τα κράτη μέλη να διαφοροποιήσουν τους προμηθευτές 5G και να τους απαγορεύσουν την κατασκευή κρίσιμων υποδομών. Η ίδια η Επιτροπή δήλωσε ότι σχεδιάζει να απαγορεύσει τον εξοπλισμό από τις δικές της εσωτερικές τηλεπικοινωνίες, ενώ οι υπάλληλοι της ΕΕ εμποδίστηκαν να χρησιμοποιούν προσωπικά τηλέφωνα Huawei για εταιρική χρήση.

Facebook

Η απαγόρευση της χρήσης των σελίδων του Facebook για τους δημόσιους φορείς εμφανίστηκε στο παρελθόν στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων αμφιβολιών σχετικά με την ασφάλεια της μεταφοράς δεδομένων ΕΕ-ΗΠΑ.

Το 2021, ο ομοσπονδιακός φορέας προστασίας της ιδιωτικής ζωής της Γερμανίας (BfDI) προειδοποίησε τους κυβερνητικούς αξιωματούχους κατά της χρήσης σελίδων του Facebook, υποστηρίζοντας ότι οι πρακτικές του τεχνολογικού κολοσσού δεν συνάδουν με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (GDPR). Στην ετήσια έκθεσή του για το 2023 ανέφερε ότι «είναι όλο και περισσότερο σε θέση να εντοπίζει εναλλακτικές λύσεις φιλικές προς την προστασία των δεδομένων», όπως το Mastodon.

Πέρυσι, η ολλανδική αρχή προστασίας δεδομένων συμβούλευσε την κυβέρνηση να μην χρησιμοποιεί σελίδες του Facebook, επειδή οι δημόσιοι οργανισμοί πρέπει «να είναι σε θέση να εγγυηθούν ότι η επεξεργασία των δεδομένων των χρηστών είναι σύμφωνη με το νόμο».

X

Λίγες ημέρες μετά την εκλογική νίκη του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, εκατοντάδες χιλιάδες δυσαρεστημένοι χρήστες φέρονται να εγκατέλειψαν το X του Ίλον Μασκ, παλαιότερα γνωστό ως Twitter, περιλαμβανομένων και Ευρωπαίων πολιτικών.

Όλοι αυτοί εμφανίστηκαν δυσαρεστημένοι με την ανεξέλεγκτη διάδοση παραπληροφόρησης, θεωριών συνωμοσίας και ρητορικής μίσους στην πλατφόρμα, καθώς και με το ότι θεωρούν πως ο Μασκ διευκόλυνε την επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία.

Στην Ευρώπη, σημαντικά ιδρύματα όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων και τοπικές διοικήσεις, όπως ο δήμος του Παρισιού, εγκατέλειψαν το X και «μετακόμισαν» στο Bluesky.

Οι περισσότεροι πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένης της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν καθώς και της επιτρόπου Τεχνολογίας Χένα Βίρκκουνεν, ωστόσο, εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τους λογαριασμούς τους.

Strava

Η δημοφιλής αμερικανική εφαρμογή γυμναστικής Strava βρέθηκε σε δύσκολη θέση πέρυσι, αφού η Le Monde αποκάλυψε μια σημαντική παραβίαση της ασφάλειας. Οι δημοσιογράφοι μπόρεσαν να εντοπίσουν τις κινήσεις αξιωματούχων υψηλού προφίλ, αναλύοντας τις διαδρομές που έκανε το προσωπικό ασφαλείας τους, όταν πήγαινε για τρέξιμο.

Πατώντας απλώς το κουμπί "start" στην λειτουργία καταγραφής ("record"), οι πράκτορες αποκάλυπταν κατά λάθος ευαίσθητες πληροφορίες - όπως τη διεύθυνση κατοικίας τους, τον χώρο εργασίας τους ή, σε σπανιότερες περιπτώσεις, την τοποθεσία της κατοικίας του Γάλλου προέδρου.

Για παράδειγμα, τον Ιούλιο του 2023, μέλη της Ομάδας Ασφαλείας της Προεδρίας της Δημοκρατίας αναπτύχθηκαν για να ασφαλίσουν την περιοχή γύρω από ένα ξενοδοχείο στο Βίλνιους, εν όψει της επίσκεψης του προέδρου για μια σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ. Η τοποθεσία, η οποία επρόκειτο να παραμείνει εμπιστευτική, αποκαλύφθηκε εύκολα από τους δημοσιογράφους μέσω του προφίλ ενός από τους πράκτορες στο Strava. Οι δημοσιογράφοι εντόπισαν δώδεκα παρόμοιες περιπτώσεις.

Ανήσυχο για την παραβίαση, το υπουργείο Ενόπλων Δυνάμεων αντέδρασε εκδίδοντας εσωτερικές οδηγίες. Οι αξιωματούχοι δήλωσαν στη Le Monde ότι είχαν «προειδοποιήσει το προσωπικό για τους κινδύνους ασφαλείας που σχετίζονται με την εφαρμογή Strava», προσθέτοντας: «Εκδώσαμε μια υπενθύμιση για την ανάγκη τήρησης βασικών επιχειρησιακών κανόνων ασφαλείας - όπως η απενεργοποίηση συνδεδεμένων συσκευών όπως ρολόγια, iPhones ή το ίδιο το Strava».

Ωστόσο, παρά τις προειδοποιήσεις, η εφαρμογή έγινε και πάλι πρωτοσέλιδο νωρίτερα φέτος, όταν το προσωπικό του Πολεμικού Ναυτικού εξέθεσε κατά λάθος απόρρητες λεπτομέρειες σχετικά με περιπολίες υποβρυχίων μέσω της πλατφόρμας.

Η χρήση της εφαρμογής εξακολουθεί να επιτρέπεται επίσημα για τους πολιτικούς και τα μέλη της ασφάλειάς τους.